Համաշխարհային օվկիանոսի թանգարան
From Wikipedia, the free encyclopedia
Համաշխարհային օվկիանոսի թանգարան Ռուսաստանում առաջին համապարփակ ծովային թանգարան, գտնվում է Կալինինգրադում։ Ունի ցուցադրություններ՝ նվիրված նավագնացությանը, ծովային Ֆլորային և ֆաունային, համաշխարհային օվկիանոսի երկրաբանությանը և ջրաբանությանը, ինչպես նաև ծովային գրադարանին և գործող էկոլոգիային։
Համաշխարհային օվկիանոսի թանգարան | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | ծովային թանգարան |
| Երկիր |  Ռուսաստան |
| Տեղագրություն | Կալինինգրադ |
| Հասցե | Набережная Петра Великого, 1 |
| Հիմնադրվել է | 1990 |
| Այցելուներ | 1 300 000 մարդ[1] |
| Կայք | world-ocean.ru |
 | |
 | |
Այցելուն կարող է դիտել «Վիտյազ», «Տիեզերագնաց Վիկտոր Պացաև» թանգարանային նավերը (նավը ԽՍՀՄ ԳԱ տիեզերական հետազոտությունների ծառայության նավերի թվում էր), Բ-413 սուզանավը, ինչպես նաև Կաշալոտի կմախքը, ծանոթանալ հնամենի թնդանոթների և խարիսխների հավաքածուին։ Թանգարանի մասնաճյուղը՝ «Կրասին» սառցադաշտը գտնվում է Սանկտ Պետերբուրգի հավերժական կայանատեղում։
Թանգարանում անցկացվում են համագումարներ, գործում են թեմատիկ ակումբներ։ Թանգարանը նաև գիտական աշխատանք է տանում։
Համաշխարհային օվկիանոսի թանգարանը թղթի վրա կազմավորվել է 1990 թվականի ապրիլի 12-ին, երբ ՌԽՖՍՀ նախարարների խորհուրդն ընդունել է № 116 որոշումը «Կալինինգրադում ՌԽՖՍՀ մշակույթի նախարարության Համաշխարհային օվկիանոսի թանգարան ստեղծելու մասին»։ Սակայն առաջին այցելուներին թանգարանը կարողացել է ընդունել միայն հինգ տարի անց, երբ 1994 թվականին «Վիտյազ» նավի մոտ հավերժ կայանված թանգարանային պիեսի վրա կահավորվել են ցուցասրահները։ Թանգարանի համար իսկապես դեբյուտային է դարձել 1996 թվականը, երբ նրա պատերի ներսում տոնական միջոցառումներ էին անցկացվում՝ ի պատիվ Ռուսաստանի նավատորմի եռամսյակի։
2000 թվականին «Վիտյազի» մոտ կանգնեց Բ-413 դիզելային-Էլեկտրական սուզանավը։ Իսկ մեկ տարի անց նրանց միացավ «Տիեզերագնաց Վիկտոր Պացաև» նավը։
2000 թվականից աշխատանքներ են տարվում XIX դարի Սաթի քարհանքում հայտնաբերված Սաթի փայտե առագաստանավի մնացորդների պահպանման ուղղությամբ։
2003 թվականին ավարտվել է գլխավոր մասնաշենքի շինարարությունը կոնֆերանս դահլիճով։
2006 թվականին ավարտվել է մինչպատերազմյան կառույցի նավահանգստային պահեստի հիմնանորոգումը, որտեղ հաջորդ տարի բացվել է «Ծովային Քյոնիգսբերգ-Կալինինգրադ» ցուցահանդեսը։
2007 թվականին թանգարանին է հանձնվել 19-րդ դարի «Ֆրիդրիխսբուրգյան դարպասներ» ճարտարապետական հուշարձանը, ինչպես նաև ավարտվել է ցուցասրահի «Պակգաուզ» մասնաշենքի հիմնանորոգումն ու բացումը։
2009 թվականին Համաշխարհային օվկիանոսի թանգարանը Գրան Պրի է նվաճել «Ինտերմուզեյ-2009» փառատոնում[2]։
2017 թվականի մարտին վախճանվել է թանգարանի հիմնադիրներից մեկը՝ Վիկտոր Լեոնիդի Ստրյուկը[3]։
Ներկայումս թանգարանը ակտիվորեն կառուցվում է։ Բացի արդեն գոյություն ունեցող շենքից, կկառուցվի այն մասնաշենքը, որտեղ կտեղակայվեն ակվարիումներ, ինչպես նաև ցուցասրահներ և դասախոսության սրահներ։
Թանգարանի վարչակազմը գտնվում է պատմական շենքում, որտեղ մինչև Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը ավելի քան 60 տարի գտնվում էր Բելգիայի հյուպատոսությունը։
Համաշխարհային օվկիանոսի թանգարանին է պատկանում նաև 19-րդ դարի «Թագավորական դարպասներ» ճարտարապետական հուշարձանը, որտեղ տեղակայված է «Մեծ դեսպանություն» ցուցադրությունը։
Թանգարանի պլաններում են «Համաշխարհային օվկիանոս» ցուցադրության ստեղծումը, «Այց-կենտրոնի» և «Մարինա» զբոսանավ նավահանգստի շինարարությունը, երկաթուղային կամրջային կետի շենքում ինտերնետ-սրճարանի տեղադրումը, Սվետլոգորսկում «Ափերի» թանգարանի ստեղծումը և Բալթիկ քաղաքի «Ելիզավետայի ֆորտում» ու «Ռուսաստանը Բալթիկայում» ցուցադրությունը[4][5]։
Համաշխարհային օվկիանոսի առաքելությունն էր[6].
- համաշխարհային օվկիանոսի բազմակողմանիորեն ներկայացնելը և Ռուսաստանի դերը նրա կառուցման և ուսումնասիրության մեջ,
- երկրի ունեցած ռեսուրսի մասին աշխարհայացքի ձևավորում` օվկիանոսային տարածություն, երկրներ և մայրցամաքներ։
Թանգարանի առանձնահատկությունն էր պատմական նավերի պահպանումը որպես թանգարանային նմուշներ։
Թանգարանի գործունեության հիմնական ուղղություններն են՝ գիտահետազոտական, ցուցադրական, մշակութա-լուսավորչական, հրատարակչական և տեղեկատվական։ Գիտահետազոտական աշխատանքներն իրականացվում են հետևյալ ուղղություններով.
• համաշխարհային օվկիանոսի ուսումնասիրության և զարգացման պատմություն,
• ժամանակակից պատկերացում համաշխարհային օվկիանոսի բնության մասին,
• պատմական նավերի պահպանում,
• ծովային պատմություն և Բալթիկայի մշակույթ։
Թանգարանի գիտական լաբորատորիաներն են‘ ծովային ակվարիումների լաբորատորիան և շրջակա միջավայրի մոնիթորինգի լաբորատորիան։
2007 թվականի սկզբին թանգարանի ֆոնդը կազմում էր 54 726 միավոր, այդ թվում՝ հիմնական ֆոնդը՝ 37 336 միավոր և գիտա-օժանդակ ֆոնդը՝ 17 392 միավոր։ Թանգարանի ընդհանուր մակերեսը կազմում է 474 մ2։ Թանգարանի զբաղեցրած ընդհանուր մակերեսը կազմում է 10 818 մ2։
Գիտահետազոտական նավ-թանգարան «Վիտյազ»
Պատմական նավատորմի նավամատույցի մոտ տեղակայված է աշխարհում ամենախոշոր գիտահետազոտական նավ-թանգարանը՝ «Վիտյազը»։ Սա միաժամանակ երկտախտակամածավոր շարժիչային ջերմանավ է, որն առանձնանում է ուղիղ թեքված քթով, կտրուկ քայքայված աղեղի կազմավորմամբ և ծովախեցգետնի սնունդով։
Այս նավի պատմությունը ներառում է գերմանական, խորհրդային և ռուսական ժամանակաշրջանները։ 1939 թվականին Բրեմերհաֆենում ջրի մեջ իջեցվել է «Մարս» անվամբ սառնարանային նավը։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ «Մարսը» նացիստների կողմից օգտագործվել է որպես ռազմական տրանսպորտային նավ։ Պատերազմի ավարտից հետո այն Միացյալ Թագավորությանն է փոխանցվել՝ որպես ռազմատուգանք, իսկ հետո ավելի քան մեկ տարի անց փոխանցվել է ԽՍՀՄ-ին։ 1946-1947 թվականներին «Հասարակած» անվամբ նավը բեռնափոխադրումներ էր կատարում։ 1947-1949 թվականներին նավը վերաանվանվել է ԽՍՀՄ Գիտությունների Ակադեմիայի գիտահետազոտական նավ և հետո ստացել է իր ներկայիս անվանումը՝ «Վիտյազ»։
ԽՍՀՄ Գիտությունների ակադեմիայի դրոշի ներքո նավը լողացել է 30 տարի, 1949 թվականից մինչև 1979 թվականը, ընդհանուր առմամբ կատարել է 65 գիտական երթ, անցել է շուրջ 800 000 մղոն, կատարել է 7942 գիտական կայաններ։ Նրա կողմից չափվել է Մարիանայան իջվածքի խորությունը (11 022 մ), հայտնաբերվել է կենդանիների նոր տեսակ՝ պոգոնոֆորներ։ «Վիտյազում» ձևավորվել է խորհրդային օվկիանոսագիտության դպրոց, գիտարշավներում աշխատել են ԽՍՀՄ 50 գիտական ինստիտուտներից և աշխարհի 20 երկրներից ժամանած գիտնականներ։ Նավը մասնակցել է միջազգային երկրաֆիզիկական տարվա ծրագրին և միջազգային այլ խոշոր նախագծերի։ Նավն ընդունել են աշխարհի 49 երկրների 100 նավահանգիստներում։ «Վիտյազի» հյուրերն էին նախագահներն ու վարչապետները, դեսպաններն ու մշակութային գործիչները, ինչպես նաև հայտնի գիտնականներ, ինչպիսիք են Թուր Հեյերդալը և Ժակ Իվ Կուստոն[7]։
Իր վերջին այցը նավը կատարել է դեպի Կալինինգրադ, որտեղ 11 տարվա ընթացքում նրա ապագան անորոշ է եղել։ Հաշվի առնելով «Վիտյազ» նավի զգալի ներդրումը համաշխարհային օվկիանոսի ուսումնասիրման գործում՝ 1992 թվականին որոշում է կայացվել այն թանգարանի տեսքով պահպանելու մասին։ Երկու տարի անց «Վիտյազի» վերանորոգման-վերականգնողական աշխատանքները հանգրվանել են Պատմական նավատորմի առափնյա կառամատույցի մոտ։ Ջրատարման առումով ամենամեծ գիտահետազոտական նավ-թանգարանը՝ «Վիտյազը», հանդիսանում է թանգարանի առաջին և նախկինի պես գլխավոր ցուցանմուշը։ 2007 թվականի նոյեմբերին «Վիտյազ»-ին շնորհվել է «Գիտության և տեխնիկայի 1-ին աստիճանի հուշարձանի» կարգավիճակ։ Թանգարանում պահվում են «Շիհաու» նավի մասերում (Գերմանիա), որտեղ կառուցվել է «Մարսը»։ «Ծովային նավատորմի գիտահետազոտական կենտրոնական ինստիտուտ» ՓԲԸ-ն (Սանկտ Պետերբուրգ) թանգարանին է փոխանցել «Վիտյազի» ներքին շինությունների լուսանկարները, որոնք կատարվել են 1948 թվականին Վիսմարում (ԳԴՀ) նավի վերասարքավորումից հետո[8]։
Սուզանավ-թանգարան «Բ-413»
1997 թվականի դեկտեմբերին Համաշխարհային օվկիանոսի թանգարանի տնօրեն Ս. Գ. Սիվկովայի նախաձեռնությամբ Ռուսաստանի մշակույթի նախարար Ն. Լ. Դեմենտևան դիմել էր Ռուսաստանի կառավարության նախագահ Վ.Ս. Չերնոմիրդինին՝ խնդրելով Բ-413-ը որպես ցուցանմուշ անհատույց հանձնել Կալինինգրադ քաղաքի թանգարանին։ Բալթյան նավատորմի հրամանատար ծովակալ Վ. Գ. Եգորովի հրահանգի համաձայն՝ Բ-413-ը Կրոնշտադտից տեղափոխվել է Կալինինգրադ, որտեղ 1999 թվականի վերջին դրվել է «Յանտար» նավանորոգարանի վրա՝ թանգարանի վերանորոգման համար։
2000 թվականի հունիսի 14-ին նավակը փոխադրվել է Կալինինգրադ քաղաքի թանգարանային նավամատույցի մոտ, իսկ 2000 թվականի հուլիսի 1-ին տեղի է ունեցել սուզանավի հանդիսավոր փոխանցումը Բալթիական նավատորմի Համաշխարհային օվկիանոսի թանգարանին[9]։
2000 թվականի հուլիսի 2-ին Բ-413-ը այցելուների համար բաց է որպես թանգարան[9]։
Տիեզերական կապի նավ «տիեզերագնաց Վիկտոր Պացաև»
Ռոսկոսմոսի գիտահետազոտական նավը, որն անվանվել է տիեզերագնաց օդաչու Վիկտոր Պացաևի պատվին, 2001 թվականից գտնվում է Կալինինգրադի համաշխարհային օվկիանոսի թանգարանում։ Միակ պահպանված նավն է «աստղային նավատորմի» կազմից, որը կազմալուծվել է Խորհրդային Միության փլուզման և 1990-ականներին Ռուսաստանի ծանր տնտեսական վիճակի հետևանքով։ Մինչև 1994 թվականը նավի հիմնական խնդիրներն էին հեռուստաչափիչ տվյալների ընդունումն ու վերլուծությունը ինչպես նաև տիեզերական սարքերի և թռիչքների կառավարման կենտրոնի միջև ռադիոկապի ապահովումը։
Ներկայումս ՆԻՍ-ն ապահովում է կապը «տիեզերագնաց Վիկտոր Պացաև» և Միջազգային տիեզերական կայանի հետ։ Նավի վրա նաև բացվել է «Աստղային նավատորմի երեք տարերքները» ցուցահանդեսը, որը նվիրված է ԽՍՀՄ տիեզերական նավատորմի ճակատագրին։ Նավի վրա անցկացվում է «Տիեզերական ոդիսականը» էքսկուրսիան։
Ձկնորսական նավ-թանգարան «ՍՐՏ-129»
Նավը ներառված է թանգարանի կազմում 2007 թվականին, համարվել է տիպիկ ձկնորսական նավ, որն օգտագործվում է ծովում ձկնորսության համար Կալինինգրադի ձկնորսների կողմից։ Նավում առկա են այցելության համար բաց նավախցիկներ, ձկնորսական նավերի մանրացված մակետներ, ցուցադրվում են Ռուսաստանում և ԽՍՀՄ-ում ձկնորսության մասին ֆիլմեր։
Սառցահատ «Կրասին»
Ռուսական և խորհրդային «Կրասին» նավատորմերի արկտիկական սառցահատը համարվել է թանգարանի մասնաճյուղ և բացվել է Սանկտ Պետերբուրգում։ 1980-ականների վերջին «Կրասինը» ձեռք է բերվել «Գիտելիք» համամիութենական ընկերության կողմից և ուղարկվել Լենինգրադ՝ ծառայությունը շարունակելու համար նավ-թանգարանի վաղուց վաստակած և պատվավոր պաշտոնում։
էքսպոզիցիա «Օվկիանոսի աշխարհ.…»
Թանգարանի գլխավոր մասնաշենքում տեղադրված է «Օվկիանոսի աշխարհ...», որի մեջ մտնում են ծովային ակվարիումները, ծովային փափկամարմինների և կորալների խեցիների, երկրաբանական և հնէաբանական նմուշների հավաքածուները, ինչպես նաև Ռուսաստանի խոշորագույն կաշալոտի կմախքը։
«Ծովի մարգարիտները» ծովային փափկամարմիների խեցիների հավաքածուի մեջ կա փափկամարմիների ավելի քան 6 հազար խեցգետին, ցուցադրությունում ներկայացված է շուրջ 900 օրինակ։ «Կորալյան այգիներ» հավաքածուն ներկայացնում է ավելի քան երեք հարյուր կորալների նմուշներ։ Եվ վերջապես, ծովային ակվարիումներում կարելի է տեսնել ձկների և համաշխարհային օվկիանոսի տարբեր շրջանների այլ բնակիչների։ Այստեղ կան տարբեր արևադարձային ձկներ, ինչպես նաև Ատլանտյան շնաձկներ[10]։
Երկրաբանական և հնէաբանական նմուշների հավաքածուն հավաքվել է տարբեր մայրցամաքներում և պատկերացում է տալիս Համաշխարհային օվկիանոսի և մոլորակի ամենաերիտասարդ ծովի՝ Բալթիկ ծովի ափամերձ երկրաբանական կառուցվածքի մասին։ Տիեզերական ուղեծրից արված լուսանկարներում պատկերված են ծովային ափերը և առափնյա գծերի նկարները։ Ցուցադրությունն ավարտում է փարոսը, որի վրա տեղադրված է Ֆրենելի բաղկացուցիչ տեսապակի, որը նախատեսված է ծովում լուսային ազդանշանների ներկայացման համար[10]։
Թանգարանի առանձին տաղավարում ներկայացված է Ռուսաստանի խոշորագույն կաշալոտի կմախքը։ Ոսկորները հայտնաբերվել են Բալթիկ ցամաքալեզվակի ափամերձ գոտում 2004 թվականին, այդ պատճառով կմախքը կոչվել է «Բալթիկ»։ Դատելով չափերից՝ ծովային կաթնասունի երկարությունը 15 մետր է եղել, այն եղել է ոչ մեծ՝ 15-ից 20 տարեկան։ 2010 թվականի հուլիսին կաշալոտի ոսկորների վերջնական վերականգնմանը ձեռնամուխ է եղել Սանկտ Պետերբուրգի կենդանաբանական թանգարանի ավագ տաքսիդերմիստ Յուրի Ստարիկովը[11]։
Ցուցահանդեսային կմախք «Պակգաուզ»
2010 թվականից թանգարանի ցուցադրության մեջ է գտնվում գերմանացի հայտնի քանդակագործ Ստանիսլավ Կաուերի «Պուտտի» շատրվանը[12]։ 2015 թվականից շատրվանի կողքին ցուցադրվում է Կաուերի ևս մեկ հայտնի աշխատանք՝ «Գենիուս» ռելիեֆի հեղինակային պատճենը, որն պահվում է Կալինինգրադի կերպարվեստի մարզային թանգարանում[13]։
2015 թվականից թանգարանում ցուցադրվում է նաև Արթուր Շտայների «Լիզոնկա կատուների հետ» քանդակը[14]։
Ֆրիդրիխսբուրգյան դարպաս և Լոդեյնի բակ
2012 թվականին Ֆրիդրիխսբուրգի դարպասի տարածքում բացվել է Լոդեյնի բակ համալիրը, որը վերականգնվել և հանձնվել է թանգարանին։ Այստեղ տեղակայված են վերականգնողական արվեստանոց, թանգարանային նավաշինարան և ցուցահանդես՝ նվիրված Ռուսաստանի ավանդական նավերին[15]։
2012 թվականին ջրի վրա է իջեցվել առաջին ավանդական նավը, որը կառուցվել է կուրենաս թանգարանի ուժերով (Կուրշյան ծոցի ձկնորսական նավակ)[16]։
Թանգարանի տարածքում գտնվող այլ ցուցանմուշներ և օբյեկտներ
Բացի պատմական նավամատույցի ցուցադրությունից, թանգարանն ունի.
• հնագիտական գտածո «XIX դարի նավ»,
• «Պայսիս-VII» և «Տետիս» ստորջրյա բնակեցված ապարատներ,
• 1950-ական թվականների զբոսանավ «Ֆոլկսբոտ»,
• հիդրոգրաֆիկական նավակ, նավ բարկա «Կրուզենշթերն», նավախցիկ սուզանավ Բ-613, ինչպես նաև գործող նավակներ և զբոսանավ։
Թանգարանի ֆոնդերում պահվում են օվկիանոսի հետ կապ ունեցող գիտնականների և հետազոտողների գործունեության հետ կապված նյութեր՝ Մ. Վ. Կլյոնովա, Վ. Գ. Կորտա, Պ. Պ. Շիրշովա, Վ. Պ. Զենկովիչ, Պ. լ. Բեզրուկովա, Ի. Դ. Պապանինա և այլն։ Հատուկ արժեք են ներկայացնում Կուրիլո-Կամչատկայի իջվածքի ձկների գիտական նկարները, որոնք կատարվել են «Վիտյազյա» չվերթի՝ օվկիանոսագիտության ինստիտուտի աշխատակից, կենսաբանական գիտությունների դոկտոր Լ. Ա. Պոնոմարյովայի կողմից, Համաշխարհային օվկիանոսի կետակերպերի նկարները (Ատլանտնիրոյի աշխատակից Բ.Ա. Լեոնով), ինչպես նաև ձկների խորջրյա տեսակների նկարները (կենսաբանական գիտությունների թեկնածու Ի. Ա. Տրունով)[8]։
Թանգարանում ցուցադրվում են ծովանկարիչ Ե. Վ. Վոյշվիլոյի գրաֆիկական աշխատանքները՝ պատմական նավերի պատկերներով, ինչպես նաև գիտական և պատմական նավերի մոդելներով[8]։
Առավել արժեքավոր ցուցանմուշների թվում են Ծովակալ Ս. Օ. Մակարովի կաբինետի կահույքը, օվկիանոսագետ գիտնականների, Հայրենական տիեզերագնացների (այդ թվում՝ Ա. Ա. Լեոնովի) անձնական իրերը և արխիվները։
Թանգարանի տարածքը հատում է առաջին երկաթուղային կամուրջը Պրեգոլյա գետերի վրայով դեպի Քենսբերգ, որը 1865-1929 թվականներին միացնում էր Ֆորշտադտի և Լաակի շրջանները և ծառայել է Օսթբանհոֆի և Լիտցենբանկոֆի կայարանների միջև հաղորդակցության համար։ Շինարարության նախագիծը հավանության է արժանացել Պրուսիայի կառավարության կողմից 1862 թվականին Արևելյան Պրուսիայի երկաթուղային ընկերության նախագծի վերաբերյալ։ 1863 թվականին սկսվել է շինարարությունը, որի արժեքը կազմել է 385 հազար տալլեր։ Գետի վրայով նավերի շարժմանը չխանգարելու համար կամուրջը նախագծվել է ամբարձիչ՝ օգտագործելով ծնկների լծակի մեխանիզմը նախկինում օգտագործված ճառագայթների բարձրացման մեխանիզմի փոխարեն։ Իջեցված կեսոնը կառուցված է 10 միլիմետրանոց թիթեղյա պողպատից և ունի 14 մետր երկարություն, 5 մետր լայնություն և 18,8 մետր խորություն։ Կամրջի երկու կողմերում էլ տեղակայված են եղել հետիոտնային արահետները։
2010 թվականից կամուրջը լավ է պահպանվել և ամենահինն է Կալինինգրադի Պրեգոլյա գետի վրա պահպանված մետաղական կամուրջներից։ Կամուրջը համարվում է Կալինինգրադի երկաթուղու սեփականությունը։
Թանգարանում ներկայացված է նաև ականավոր խորհրդային անիմացիոն քանդակագործ Անդրեյ Մարցի օվկիանոսային ձկների եզակի հավաքածու, որն առավելագույնս մոտ է իրական կենսաբանական նախատիպերին և կազմում է 51 քանդակ[17]։
Հին շարժական երկաթուղային կամուրջ
Դեպի երկաթե կամուրջ պահպանված ճանապարհ
«Պուտտի» շատրվան
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
