Զանգվածի ներգործության օրենք

Զանգվածի ներգործության օրենք, ֆիզիկական քիմիայի հիմնական օրենքներից է։

Գուլդբերգը և Վաագեն

Օրենքի ձևակերպողներ

Ձևակերպել են նորվեգացի գիտնականներ Կ․ Գուլդբերգը և Պ․ Վաագեն 1864—1867 թվականներին։

Օրենքի նկարագիր

Զանգվածի ներգործության օրենքը կապ է հաստատում քիմիական ռեակցիայի արագության և փոխազդվող նյութերի խտությունների միջև։ Համաձայն զանգվածի ներգործության օրենքի, արագությունը, որով ${\displaystyle A}$ նյութը փոխազդում է ${\displaystyle B}$ նյութի հետ, կախված է դրանց խտությունից կամ ակտիվությունից։ Դարձելի ռեակցիայի համար՝ ${\displaystyle aA+bB=mM+nN}$, ուղիղ ռեակցիայի (ձախից աջ ընթացող) արագությունը արտահայտվում է ${\displaystyle v_{1}=k_{1}[A]^{a}[B]^{b}}$, հետադարձ ռեակցիայի (աջից ձախ ընթացող) արագությունը՝ ${\displaystyle v_{2}=k_{2}[M]^{m}[N]^{n}}$, որտեղ ${\displaystyle k_{1}}$ և ${\displaystyle k_{2}}$-ը ռեակցիաների արագությունների հաստատուններն են կամ տեսակարար արագությունները, ${\displaystyle [A],[B],[M],[N]}$-ը՝ ${\displaystyle A,B,M,N}$ նյութերի խտությունները։ Ուղիղ ռեակցիայի արագությունը ռեակցիայի ընթացքում փոքրանում է, իսկ հետադարձ ռեակցիայինը՝ մեծանում։ Երբ ռեակցիաների արագությունները հավասարվում են՝ ${\displaystyle V_{1}=V_{2}}$, հաստատվում է hավասարակշռություն։ Այդ դեպքում ռեակցիային մասնակցող նյութերի խտությունների միջև կապն արտահայտվում է ${\displaystyle {\frac {k_{1}}{k_{2}}}=K={\frac {[M]^{m}[N]^{n}}{[A]^{a}[B]^{b}}}}$ առնչությամբ, որտեղ ${\displaystyle K}$-ն հաստատուն մեծություն է տվյալ ռեակցիայի և ջերմաստիճանի համար և կոչվում է ռեակցիայի հավասարակշռության հաստատուն (կոնստանտ)։ Գազային նյութերի համար հավասարումն արտահայտվում է նյութերի պարցիալ ճնշումներով։ Զանգվածի ներգործության օրենքը կիրառվում է քիմիական պրոցեսների տարբեր հաշվարկների համար (օրինակ, ամոնիակի սինթեզ, ծծմբային գազի օքսիդացում և այլն), թույլ է տալիս վճռելու հարցեր, թե նյութերի խտություևների տրված հարաբերության դեպքում որ ուղղությամբ կընթանա ռեակցիան, որքան շատ կստացվի ցանկալի նյութը ռեակցիայի այս կամ այն պայմաններում։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 3, էջ 658)։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Զանգվածի ներգործության օրենք» հոդվածին։