From Wikipedia, the free encyclopedia
Extinction Rebellion (անգլ. թարգմանաբար՝ «Ապստամբություն բնաջնջման դեմ»), սոցիալ-քաղաքական շարժում, որն օգտագործում է ոչ բռնի պայքարի մեթոդներ՝ կլիմայական փոփոխությունների, կենսաբազմազանության կորստի և սոցիալ-էկոլոգիական փլուզման ռիսկի դեմ պայքարելու համար[1][2]։
Extinction Rebellion | |
---|---|
Տեսակ | Սոցիալական շարժում, կազմակերպություն և grassroots movement? |
Երկիր | Միացյալ Թագավորություն, Գերմանիա, Իտալիա, Նիդերլանդների Թագավորություն, Ֆրանսիա, Պորտուգալիա, Իսպանիա, Շվեյցարիա, ԱՄՆ, Դանիա, Ավստրալիա, Նոր Զելանդիա, Կանադա, Բրազիլիա, Պակիստան, ՀԱՀ, Արգենտինա, Ավստրիա, Իսրայել, Բելգիա և Լեհաստան |
Հապավում | XR |
Հիմնադրված | 2018 |
Անվանված է | Holocene extinction? և ապստամբություն |
Հիմնադիր | Գեյլ Բրեդբրուք և Ռոջեր Հալամ |
Կայք | rebellion.global(անգլ.) և tube.rebellion.global/video-channels/xrglobal_channel/videos(անգլ.) |
Շարժումը մեկնարկել է Մեծ Բրիտանիայում 2018 թվականի մայիսին։ Ամեն ինչ սկսվել է նրանից, որ գիտնականները հավաքել են մոտ 100 ստորագրություն՝ ի պաշտպանություն շարժման[3]։ Դրանից հետո ձեռնարկվել են առաջին ակտիվ գործողությունները։ 2018 թվականի նոյեմբերին Լոնդոնի Թեմզա գետի վրա 5 կամուրջ արգելափակվել է շարժման մասնակիցների կողմից[4]։ 2019 թվականի ապրիլին կազմակերպությունը գրավել է 5 հայտնի վայրեր կենտրոնական Լոնդոնում։
Ոգեշնչվելով զանգվածային շարժումներից, ինչպիսիք են Occupy-ը, Գանդիի սատյագրահան, սուֆրաժիստները, Մարտին Լյութեր Քինգի համախոհները և քաղաքացիական իրավունքների այլ մարտիկներ, ինչպես նաև Ջին Շարփի գաղափարները[5], Extinction Rebellion-ը ցանկանում է աջակցություն ստանալ ամբողջ աշխարհում՝ վկայակոչելով կլիմայի փոփոխության դեմ պայքարի հրատապությունը[4][6]։ Շարժման մեծ թվով ակտիվիստներ համաձայնություն են հայտնել ձերբակալվելու և բանտում հայտնվելու[7], ինչպես 1961 թվականին Կոմիտեի 100-ի զանգվածային ձերբակալությունների մարտավարությունը։
Շարժումը օգտագործում է շրջանագծի մեջ գտնվող ավազե ժամացույց, որը հայտնի է որպես բնաջնջման խորհրդանիշ, որը ծառայում է որպես նախազգուշացում, որ կենդանի էակների շատ տեսակներ ոչնչացման վտանգի տակ են[8][9]։
Extinction Rebellion-ը իր պաշտոնական կայքում նշում է հետևյալ նպատակները[10]․
XR-ն իր կայքում նշում է հետևյալը և հայտարարագրում բացատրում[11]՝
2018 թվականի հոկտեմբերի 26-ին մոտ 100 գիտնական ստորագրել է մանիֆեստ՝ կոչ անելով գործողություններ ձեռնարկել ի պաշտպանություն շարժման[3]։ 2018 թվականի դեկտեմբերի 9-ին հրապարակվել է երկրորդ բաց նամակը՝ ևս հարյուր գիտնականների ստորագրություններով[13]։
Բացի այդ, համայնքը աջակցության նամակներ է ստացել այնպիսի գործիչներից, ինչպիսիք են դերասանուհի Էմմա Թոմփսոնը, Գրետա Թունբերգը, ՆԱՍԱ-ի գիտնական Ջեյմս Հանսենը և լեզվաբան և համայնքային ակտիվիստ Նոամ Չոմսկին[14]։
Extinction Rebellion-ը Ավստրալիայի Մելբուռն, Ադելաիդա, Սիդնեյ և Բրիսբեն քաղաքներում 2019 թվականի մարտի 22-ը հայտարարել է հռչակագրի օր։ Ցուցարարները հավաքվել և բողոքել են՝ պահանջելով կառավարությանը և լրատվամիջոցներին ճանաչել ու հռչակել կլիմայի արտակարգ դրություն։ Ապրիլի 15-ին XR խումբը գրավել է խորհրդարանի մի մասը[15]։
Ապրիլի 15-ին XR-ի ակտիվիստները գրավել են Հաագայի Միջազգային քրեական դատարանը՝ ձևավորելով շղթա, որից հետո նրանք ձերբակալվել են[16]։ Նմանատիպ գործողություններ կազմակերպվել են XR խմբերի կողմից Բեռլինում, Հայդելբերգում, Բրյուսելում, Լոզանում, Մադրիդում[17], Դենվերում և Մելբուռնում[18]։ Ապրիլի 17-ին Նյու Յորքում 300 հոգուց բաղկացած խումբը հավաքվել էր Նյու Յորքի քաղաքապետարանի մոտ՝ պահանջելով արտակարգ դրություն հայտարարել կլիմայի վերաբերյալ։ Արդյունքում մոտ 60 մարդ ձերբակալվել է փողոցը գրավելու և փողոցային լապտերների վրա պաստառներ փակցնելու համար[19][20]։ Ավելի ուշ՝ հունիսին, Նյու Յորքում հայտարարվել է պահանջներով հայտարարված «կլիմայական արտակարգ դրությունը»[21]։
Ուրբաթ օրը՝ ապրիլի 19-ին, XR-ի ակտիվիստները արգելափակեցին երկաթուղային հաղորդակցությունը Բրիսբենի մասնաճյուղերից մեկում[22]։
Հետազոտությունը, որն անցկացվել Է Լոնդոնում ապրիլյան բողոքի ակցիաների օրերին, ցույց է տվել, որ Մեծ Բրիտանիայի հասարակության 46%-ը կողմ է շարժմանը[23], այնուամենայնիվ, հետագա հարցումները ցույց են տվել կարծիքի փոփոխություն՝ հօգուտ կազմակերպության գործողությունների 52%-ի, պատճառը առավել հաճախ նշվում էր ապրիլի 17-ի բողոքի ակցիաներում քաղաքային տրանսպորտի երթևեկության խախտումը[24][25]։
2019 թվականի մայիսին Ռոջեր Հալամը և ևս 8 հոգի հանդես են եկել որպես կլիմայի արտակարգ իրավիճակների անկախ առաջնորդների թեկնածուներ Լոնդոնում և Անգլիայի հարավ-արևմուտքում կայացած Եվրոպական խորհրդարանի ընտրություններում[26][27]։ Այս ընտրատարածքներում 3 917 854 ձայնից նրանք շահել են 7 416 ձայն[28][29]։
2019 թվականի հունիսին Մեծ Բրիտանիայում և ամբողջ աշխարհում առողջապահության ոլորտի 1000 մասնագետներ, այդ թվում՝ պրոֆեսորներ, բժշկության ոլորտում հայտնի հասարակական գործիչներ, նախկին նախագահներ, քոլեջներ, կոչ են արել քաղաքացիական անհնազանդության, որը պայմանավորված էր կլիմայի քաղաքականության վերաբերյալ իշխանությունների «տխուր ոչ ադեկվատ» գործողություններով։ Նրանք կոչ են արել քաղաքական գործիչներին և լրագրողներին ճանաչել կլիմայական իրավիճակի հրատապության փաստը և անցնել գործողությունների։ Նրանք աջակցել են դպրոցական շարժումների ալիքին և Extinction Rebellion-ին[30]։
Ոմանք քննադատում են շարժումը անիրատեսական պահանջների համար[31]։ Energy and Climate Intelligence Unit-ը, որն աջակցում է նրանց համառ գործողություններին և պահանջներին, XR-ի պնդած ժամկետներն անվանում է հավակնություն, որը տեխնիկապես, տնտեսապես և քաղաքականապես իրականացնելու բացարձակապես ոչ մի հնարավորություն չունի։ Մինչև 2025 թվականը զրոյական ածխածնի արտանետումների հասնելու համար հաջորդ 6 տարիների ընթացքում թռիչքները պետք է ամբողջությամբ դադարեցվեն, 38 միլիոն մեքենա պետք է դադարեցնի տեղաշարժը, իսկ 26 միլիոն գազի կաթսաները պետք է դադարեցնեն աշխատանքը[32]։
Բրիտանական ոստիկանության հակաահաբեկչական ստորաբաժանումը 2020 թվականին Extinction Rebellion-ը ներառել է Ազգային անվտանգության հնարավոր սպառնալիքների ցանկում[33]։
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.