Ֆրիլանսեր

Ֆրիլանսեր (անգլ.՝ freelancer), արտահաստիքային, ինքնազբաղ, հեռակա՝ մեծ մասամբ համացանցում, աշխատանք կատարող անձ է։ Վարձվում է ինքնուրույն, ժամանակավոր գործակալության կամ վեբ կայքերի միջոցով՝ կատարելու գործատուի պատվերները ՝ չհաշվառվելով կազմակերպության աշխատակիցների հաստիքներում։

Ֆրիլանսը առավել տարածված է մշակույթի և ստեղծագործական ոլորտներում^[1]։ Ֆրիլանսը հասանելի է բազմաթիվ մասնագիտություններում՝ երաժշտության, դերասանական վարպետության, քոփիռայթինգի, կայքերի պատրաստման, ծրագրավորման մեջ, դիզայնում և այլն։ Որոշ մշակութային տեսաբաններ ֆրիլանսը համարում են ճանաչողական-մշակութային տնտեսության մաս^[2]։

Ֆրիլանսի առավելություններ

Ֆրիլանսերի համար

• Ֆրիլանսերն ինքն է իր համար աշխատանք ընտրում ու ինքն է գնահատում իր աշխատանքը^[3]։
• Տանն աշխատելն օգնում է կենտրոնանալ ու լավ կատարել այն, ինչ պահանջվում է^[3]։
• Հնարավորություն կա առավելագույնս արդյունավետորեն օգտագործել ժամանակն ու կազմել աշխատանքային գրաֆիկը^[3]։
• Մեծ գումար է տնտեսվում, որն աշխատակիցն ապարդյուն ծախսում է ճանապարհածախսի վրա^[3]։
• Աշխատանքի և ընտանիքի միջև օպտիմալ հավասարակշռություն է ստեղծվում^[4]։
• Հասարակական կյանքին մասնակցելու ավելի մեծ հնարավորություն և ժամանակ է առաջանում^[4]։
• Հնարավորություն է առաջանում ընտրել հետաքրքիր աշխատանք։

Գործատուի համար

• Վճարվում է կոնկրետ կատարած աշխատանքի համար, այլ ոչ թե աշխատավայրում ծախսված ժամերի համար։
• Հնարավորություն է առաջանում տարբեր մարզերից և երկրներից բարձրակարգ մասնագետներ ներգրավել, չսահմանափակվելով տարածաշրջանի մասնագետներով։
• Հատկապես մեծ քաղաքներում հնարավորություն է ստեղծվում խնայել գրասենյակի, կահույք և սարքավորումներ ձեռք բերելու ծախսերը^[5]։
• Անհրաժեշտ չէ սոցիալական երաշխիքներ տրամադրել, վճարել արձակուրդային, բժշկական ծախսեր։
• Ֆրիլանսերի հետ աշխատանքային պայմանագիրը խզելը ավելի հեշտ է, քան մշտական աշխատողի։

Ֆրիլանսի թերություններ

Ֆրիլանսերի համար

• Անհրաժեշտ է անընդհատ որոնել նոր պատվերներ, ինչը կապված է ժամանակի և գումարի հետ։ Օրինակ՝ մասնագիտացված ֆիրմային կայքերի, գովազդի ծառայությունների վճարում։
• Տարվա կտրվածքով եկամուտը չափազանց անհավասար է հաշվարկային համակարգի համեմատ, պարտադիր է անձնական բյուջեի պլանավորումը։
• Բանկային վարկերի հայտերի հաստատման հետ կապված խնդիրներ են առաջանում։
• Հոգեբանական որոշ տեսակների համար ֆրիլանսերի աշխատանքի ոճը կարող է նյարդային լինել՝ համեմատած ընկերությունների համար աշխատելու դեպքում։
• Հարկ է լինում հաշվապահություն վարել և հարկերը վճարել անձնապես^[6]։
• Բացակայում են ցանկացած տիպի սոցիալական երաշխիքներ։
• Որոշ դեպքերում, անհրաժեշտ է անձամբ ապհովագրել առողջությունը։
• Կախված կենսաթոշակային համակարգի տեսակներից, ֆրիլանսերը կամ կստանա տարիքային նվազագույն կենսաթոշակ կամ պետք է անձամբ կվճարի կենսաթոշակային ֆոնդի վճարները։
• Եթե երկրի օրեսդրությամբ պորտաբուծության համար պատասխանատվություն է սահմանված, ապա մշտական աշխատատեղ չունենալու պատճառով կարող են օրենքի հետ կապված խնդիրներ առաջանալ։
• Եթե ֆրիլանսերը չհայտարարագրի իր եկամուտը և եկամտահարկ չվճարի, կարող է իրավական խնդիրներ ունենալ աշխարհի ցանկացած երկրում։
• Գործատուի կողմից խարդախության կամ այլ անբարեխիղճ գործողությունների մեծ ռիսկ կա, որի դեպքում ֆրենդանսին հեշտ չի լինի ապացուցել պայմանագրային հարաբերությունների գոյության փաստը։ Եթե պայմանագիրը բանավոր է կամ համաձայնությունը ինտերնետային ռեսուրսներով հաստատվել, ապա անհնար է բացահայտել գործարքի կողմերը։

Գործատուի համար

• Կատարվող աշխատանքը դժվար է վերահսկել։
• Խարդախության կամ այլ անարդար գործողությունների ռիսկը մեծ է, հատկապես աշխարհագրորեն հեռու գտնվող ֆրիլանսերի դեպքում։
• Գաղտնիության պահպանման խնդիրներ կան և մեծ է գաղտնի տեղեկությունների արտահոսքի ռիսկը։
• Դժվար է ֆրիլանսերին ներգրավել երկարատեւ բազմաշերտ նախագծի մեջ, քանի որ կա վտանգ, որ ֆրիլանսերը ցանկացած պահի կարող է դուրս գալ նախագծից կամ բարձրացնել իր ծառայությունների գինը։
• Կախված կիրառվող հարկման սխեմայից, ձեռնարկությունը կարող է խնդիրներ ունենալ ֆիզիկական անձի ծառայությունների դիմաց վճարելու հետ, եթե վերջինս չի ցանկանում հայտարարել իր եկամուտը կամ հարկատու չէ։

Եզրի ծագումնաբանություն

«Ֆրիլանսեր» եզրի ծագումը սխալմամբ վերագրում են Վալտեր Սքոթին, որը օգտագործել է եզրը «Այվենհո» վեպում 1819 թվականին՝ միջնադարյան վարձկան զինվորին նկարագրելու համար։ Առաջացել է անգլերեն «ազատ» (անգլ.՝ free) և «ասպետի նիզակ» (անգլ.՝ lance) բառերից^[7]։ Բառացի նշանակում է «ազատ նիզակակիր» կամ «ազատ վարձկան»^{[8] [9][10]}։ «Ֆրիլանսեր» բառը կարելի է գտնել դեռևս 1716 թվականի գրականության մեջ։ Եզրը հանդիպում է այժմ հասանելի գրքերից՝ Թոմաս Ն, Բրաունի (անգլ.՝ Thomas N. Brown)1809 թվականին հրատարակած «Հյու Միլլերի կյանքն ու ժամանակնեը» վեպում (անգլ.՝ The Life and Times of Hugh Miller)^[11][12]։

Գրականություն

• Дэниел Пинк. "Нация свободных агентов. Как новые независимые работники меняют жизнь Америки" - М.: Издательский дом "Секрет фирмы", 2005. - 327 с. - ISBN 5-98888-002-9

Ծանոթագրություններ

1. Hesmondhalgh, David; Baker, Sarah (2010). «'A very complicated version of freedom': Conditions and experiences of creative labour in three cultural industries». Poetics. 38 (1): 4–20. doi:10.1016/j.poetic.2009.10.001.
2. Scholz, Trebor (2012). Digital Labor. Routledge.
3. «Преимущества и недостатки фриланса:». mistli.ru. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ մարտի 12-ին. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 17-ին.
4. Хусяинов Т. М. Занятость в сети Internet: позиция работника // Мир в человеке: актуальные проблемы философии, социологии и политологи, психологии: Материалы XV Международной научно-практической конференции студентов, аспирантов и молодых учёных (29-30 ноября 2012 г.). Раздел II. Социологические и политологические исследования. — Пермь. — 2012. — С. 165—168. — ISBN 978-5-7944-2022-7.
5. Федор Добрянский Управление фрилансерами: Методы и практика. — М.: Альпина Паблишер, 2009. — 132 с. — («Инструменты и методы»). — ISBN 978-5-9614-0924-6
6. Работа фрилансера в качестве ИП
7. «Search results for 'freelance'». Chambers Harrap dictionary. Վերցված է 2012 թ․ դեկտեմբերի 21-ին.
8. Витушкин Д. Свободные копьеносцы атакуют. // Санкт-Петербургские ведомости. Вып. № 099 от 02.06.2011
9. «Работник deleted» gazeta.ru
10. «Вальтер Скотт. Биография и библиография». Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ հունիսի 24-ին. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 17-ին.
11. «The Life and Times of Hugh Miller, p 185».
12. «The Origin of the Word Freelance and Why it Should Make Us Happy». medium.com. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 17-ին.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ֆրիլանսեր» հոդվածին։