Օրեգոն

Օրեգոն (անգլերեն՝ Oregon), նահանգ ԱՄՆ-ի հյուսիսարևմտյան մասում։

Օրեգոն անգլ.՝ Oregon
flag of Oregon?
Երկիր	ԱՄՆ
Մասն է	Pacific Northwest?
Հիմն	Oregon, My Oregon?
Կարգավիճակ	ԱՄՆ-ի նահանգ
Մտնում է	ԱՄՆ
Վարչկենտրոն	Սալեմ
Ամենաբարձր կետ	Mount Hood?
ԲԾՄ	1005 մետր
Օրենսդրական մարմին	Oregon Legislative Assembly?
Դատական մարմին	Oregon Supreme Court?
Միության մուտք	փետրվարի 14, 1859 (33-րդ)
Բնակչություն	▲4 237 256 մարդ (ապրիլի 1, 2020)[1] (27 տեղ)
Տարածք	255 026 կմ²  (9 տեղ)
Հիմնադրված է	փետրվարի 14, 1859 թ.
Սահմանակցում է	Կալիֆոռնիա, Նևադա, Այդահո և Վաշինգտոն
Ժամային գոտի	PDT?
Հապավում	OR, Oreg. և Ore.
ISO 3166-2 կոդ	US-OR
Անվանված է	անհայտ
Մականուն	Beaver State
Միության մուտք	փետրվարի 14, 1859 (33-րդ)
oregon.gov​(անգլ.)
Օրեգոն Վիքիպահեստում

Բնակչությունը 3 899 353 մարդ է(27-րդ տեղն է ԱՄՆ-ի նահանգների մեջ; 2012 թվականի տվյալներով)։ Մայրաքաղաքը Սալեմն է, ամենամեծ քաղաքը՝ Պորտլենդը։ Մյուս խոշոր քաղաքներն են Յուջինը, Գրեշեմը, Բիվերտոնը, Մեդֆորդը, Կորվալիսը, Աստորիան և Սփրինգֆիլդը։ Նահանգի պաշտոնական կարգախոսն է «Թռչում է սեփական թևերով» (լատ. Alis Volat Propriis)։ Կեղծանունն է «Կուղբերի նահանգ» (անգլ․ Beaver State)։ Օրեգոնը ԱՄՆ-ի միակ նահանգն է, որի դրոշը երկկողմանի է՝ մի կողմում պատկերված է նահանգի կնիքը, մյուս կողմում՝ կուղբը։

Աշխարհագրություն

Օրեգոնը գրավում է 255 026 կմ² տարածք (նահանգների մեջ իններորդը)։ Հյուսիսում սահմանակցում Վաշինգտոն նահանգի, արևելքում՝ Այդահո, հարավում՝ Նևադա և Կալիֆորնիա նահանգների հետ, իսկ արևմուտքում ողողվում է Խաղաղ օվկիանոսի ջրերով։ Օրեգոնի տարածքը կարելի է պայմանականորեն բաժանել վեց զոնաների։ Արևմտյան մասում գտնվում է Օրեգոնի մերձափնյա լեռները, որի ամենաբարձր կետը Մերիս-Պիկ սարն է (1249 մ)։ Հարավ-արևմուտքում գտնվում են Սիսկիյու լեռները, ամենաբարձր Աշլենդ գագաթով (2296 մ)։ Դրանցից արևելք և հյուսիս ընկած է Ուիլամեթ գետի հովիտը ծովի մակարդակից 130 մ ընդհանուր բարձրությամբ, որտեղ ապրում են նահանգի բնակչության 2/3 մասը։ Կասկադյան լեռները, որոնք ձգվում են նահանգի ամբողջ տարածքի հյուսիսից հարավ, բաժանում են այն արևմտյան և արևելյան մասերի։ Ամենաբարձր կետը համարվում է Հուդ քնած հրաբուխը, որը ունի (տարբեր աղբյուրներում) 3424-3427 մ բարձրություն, և որի վերջին ժայթքումը եղել է 1790 թվականին։ Կասկադյան լեռներում գտնվում են բազմաթիվ երկրաջերմային աղբյուրներ։ Անջուր հարթավայր Դեշուտ-Յումաթիլան, որը գրավում է նահանգի աշխարհագրական կենտրոնը, համարվում է Օրեգոնի «հացահատիկային գոտին»։ Հյուսիս-արևելքում Բլու-Մաունթինս լեռներն են (3011 մ)։ Հարավ-արևելքում գտնվում է Օրեգոնի անապատը՝ կիսաանապատային սարերով և աղի լճերով։ Հիմնական գետերն են Կոլումբիան (նահանգի տարածքի 58 %-ը ընկնում է նրա ավազանի մեջ), Ուիլամեթը, Սնեյքը, Դեշուտը։ Օրեգոնի տարածքում կան շատ լճեր, որոնց թվում է երկրի ամենախորը լիճը՝ Կրեյտերը (589 մ)։ Կլիման նահանգի արևմտյան մասում մեղմ է և անձրևոտ, հունվարին՝ 2—10 °C, հուլիսին՝ 13—24 °C։ Տեղումները լեռներում հասնում են 2500 մմ տարվա ընթացքում, ներքին շրջաններում՝՝ հարավ-արևմուտքում, 250 մմ-ից ոչ ավել։

• 
  Հուդ հրաբուխը
• 
  Քրեյթեր լիճը
• 
  Պորտլենդ
• 
  Օրեգոնի հյուսիսային ծովափը
• 
  Օրեգոնի բնակչության խտության քարտեզ
• 
• 
• 
• 
• 

Կրթություն

2013-2014 ուսումնական տարում պետության հանրակրթական և միջնակարգ դպրոցներում սովորել են 567,000 աշակերտներ։ Գորրծում են 197 հանրակրթական դպրոցներ, որոնք պատկանում են 19 կրթական կազմակերպությունների։ 2016 թ.-ին պետության ամենամեծ կրթօջախները եղել են Պորտլենդյան հանրային դպրոցները` 47,323 ուսանող, Սալեմ-Քեյզերի դպրոցը, որն ուներ 40565 սովորող, Beaverton դպրոցը, որն ուներ 39.625 սովորող, Հիլսբորոյի դպրոցական շրջան, որն ուներ 21.118 սովորող և Հյուսիսային Կլաչամասի դպրոցը, որն ուներ 17,053 սովորող։

Քոլեջներ և համալսարաններ

1990 թ. անցման շրջանում, երբ սահմանափակվում էր գույքահարկի մակարդակը, Օրեգոնը պայքարում էր բարձրագույն կրթության ֆինանսավորման համար։ Այդ ժամանակից ի վեր Օրեգոնը կրճատեց իր բարձրագույն ուսումնական հաստատությունների կրթական բյուջեն և այժմ մեկ ուսանողի պետական ծախսերի չափով զբաղեցնում է 46-րդ տեղը երկրում։ Այնուամենայնիվ, 2007 թ. Օրենսդրությունը ստիպեց ուսման վարձը տարեկան կտրվածքով բարձրացնել 3% -ով և ֆինանսավորել բուհական համակարգը^[2]։ Օրեգոնը աջակցում է յոթ պետական համալսարանների և մեկ մասնաճյուղի։ Այդ մասնաճյուղը գտնվում է երեք պետական հետազոտական համալսարաններում. Eugene համալսարանը և Կորվալլիսում գտնվող Օրեգոնի պետական համալսարանը (OSU), որոնք դասակարգվում են որպես շատ բարձր հետազոտական հաստատություններ։ OSU- ն ԱՄՆ-ի պետական բարձրագույն և ամենաակտիվ ընտրովի համալսարան է։

OSU- ն 2014 թ.-ի աշնանը ուսանողների քանակով պետության առաջատար ԲՈՒՀ-ն էր, Washington Monthly- ի և QS World University Rankings- ի համաձայն, պետության ամենաբարձր վարկանիշային համալսարանն է։ OSU- ն ստանում է ավելի շատ տարեկան ֆինանսավորում, քան Օրեգոնի բոլոր մյուս բարձրագույն ուսումնական հաստատությունները միասին։ Նահանգի Պորտլենդ քաղաքի Պետական Համալսարանը գրավում է երկրորդ տեղը։ Պետությունն ունի երեք տարածաշրջանային համալսարաններ`Մոնթութում գտնվող Արևմտյան Օրեգոնի համալսարանը, Աշլանդում գտնվող Հարավային Օռլանդիայի համալսարանը և Լա Գրանդի Արևելյան համալսարանը։ Օրեգոնի տեխնոլոգիկական ինստիտուտը գտնվում է Քլամաթ Ֆոլսում։ Օրեգոնի առողջապահական և գիտական Համալսարանը գտնվում է Պորտլենդում և ներառում է Հիլսբորոյի (Hillsborough Science and Technology School) բժշկական, ատամնաբուժական և բուժքույրական դպրոցները։

Պետության հովանավորության տակ կան 17 համայնքային քոլեջներ։ Օրեգոնն ունի նաև բազմաթիվ մասնավոր քոլեջներ, որոնց մեծ մասը գտնվում են Պորտլենդի տարածքում։

Պորտլենդի համալսարանը և Marylhurst համալսարանը կաթոլիկ համալսարաններ են։ Դրանք Սուրբ Խաչի միաբանության, Հիսուսի և Մարիամի Սուրբ անունները կրող համալսարաններն են։ Ռեդ Քոլեջը, Պորտլենդի խոշոր ազատական արվեստի քոլեջը, Forbes-ի կողմից 2015 թվականին համարվել է 52-րդ լավագույն քոլեջը երկրում։

Պորտլենդում գտնվող այլ մասնավոր հաստատությունների թվում են Կոնկորդիա համալսարանը, Լեվիս և Կլարկ Քոլեջը (Lewis & Clark College), Մուլնոմա (Multnomah) համալսարանը, Պորտլենդի Աստվածաշնչյան քոլեջը (Warner Pacific College), Կասկադի քոլեջը (Cascade College), բնական բժշկության ազգային համալսարանը, արևմտյան ճեմարանը, աստվածաբանական դպրոցը։ Խաղաղօվկիանոսյան համալսարանը գտնվում է Պորտլենդյան դաշտավայրում (Forest Grove):

Վիլամետի հովտում (Willamette Valley) կան շատ մասնավոր քոլեջներ., հարավում McMinnville- ը Լինֆիլդ Քոլեջի շենքն է, իսկ մոտակա Նոբբերգում գտնվում է Ջորջ Ֆոքսի համալսարանը։

Սալեմում գտնվում են երկու մասնավոր դպրոցներ` Վիլամետի համալսարանը (պետության ամենահին համալսարանը) և Կորբան համալսարանը (Corban University):

Սալեմի մոտ է գտնվում Ամերիկայի խոշորագույն հռոմեական կաթոլիկ սեմինարիաներից մեկը։

Լեբինոնում (Lebanon) գտնվում է պետության երկրորդ բժշկական դպրոցը, Խաղաղասիրական բժշկության քոլեջը (Northwest):

Էուջեն (Eugene) ունի երեք մասնավոր քոլեջներ` Հյուսիս-Արևմտյան Քրչիստոնեական Համալսարանը (Northwest Christian University), Նոր հույս (New Hope) քրիստոնեական քոլեջը և Գուտենբերգի քոլեջը։

• 
• 
• 

Սպորտ

• 
• 

Քույր քաղաքներ

•  Չինաստան, Ֆուջյան նահանգ – 1984^[3]
•  Թայվան (Թայվան), Թայվան նահանգ – 1985^[3]
•  Ճապոնիա, Տոուամա պրեֆեկտուրա – 1991^[3][4]
• Կաղապար:ROK (Հարավային Կորեա), Ջիոլեման-դո Նահանգ – 1996^[3][4]
•  Իրաք, Իրաք Քուրդիստան – 2005^[5]

Ծանոթագրություններ

1. 2020 թվականի ԱՄՆ մարդահամար / United States Census Bureau
2. «Higher education gets higher priority». Daily Emerald. Eugene, OR. 2007 թ․ հունիսի 29. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 5-ին.
3. Van Winkle, Teresa (June 2008). «Background brief on international trade» (PDF). Oregon Legislature. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2008 թ․ սեպտեմբերի 9-ին. Վերցված է 2008 թ․ հուլիսի 21-ին.
4. «Governor's mission to Asia will stress trade and cultural ties». Secretary of State. 1995 թ․ հոկտեմբերի 24. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հուլիսի 7-ին. Վերցված է 2008 թ․ ապրիլի 2-ին.
5. «Oregon Laws». Senate Concurrent Resolution. Oregon Legislature. 2005. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հունիսի 11-ին.

Արտաքին հղումներ

• Oregon.gov – Պաշտոնական կայք
• Ամեն ինչ Օրեգոնի մասին

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Օրեգոն» հոդվածին։