Տարածքային ամբողջականություն

Տարածքային ամբողջականություն կամ տարածքային անձեռնմխելիություն (հազվադեպ նաև ինտգրիտետ^[1]), Միջազգային իրավունքի սկզբունք, որի համաձայն պետության տարածքը մեկ այլ պետության կողմից ռազմական ուժի սպառնալիքի, կամ այլ ոտնձգության դեպքում հանդիսանում է անձեռնմխելի^[2]։

Տարածքային ամբողջականության սկզբունքն առաջին անգամ հաստատվել է ՄԱԿ-ի կանոնադրության 4-րդ հոդվածով և հետագայում զարգացում է ստացել Միջազգային անվտանգության ամրապնդման մասին հռչակագրում^[3]։ Հռչակագրում նշվել է ուժի կիրառման արդյունքում ռազմական օկուպացիայի անթույլատրելիության մասին, ինչպես նաև ուժային գործողությունների անթույլատրելիությունը, որոնք այլ պետության տարածքը զավթելու նպատակ ունեն։

Ազգերի ինքնորոշման իրավունքի և տարածքային ամբողջականության սկզբունքների միջև կա որոշակի հակասություն։

Համաձայն Միջազգային իրավունքի սկզբունքների մասին հռչակագրի «Յուրաքանչյուր պետություն պետք է ձեռնպահ մնա ցանկացած գործողությունից, որը ուղղված է ցանկացած այլ պետության կամ երկրի ազգային միասնականության և տարածքային ամբողջականության մասնակի կամ ամբողջական խախտումը» (տարածքային ամբողջականության սկզբունք)։ Այս միջազգային փաստաթղթում հաստատվում է, որ ըստ «Ժողովուրդների իրավահավասարության և ինքնորոշման սկզբունքի» «Ոչինչ չպետք է վավերացնի կամ խրախուսի ցանկացած գործողություն, որը մասնակի կամ ամբողջական խախտում է ինքնիշխան և անկախ պետությունների տարածքային ամբողջականությունը կամ քաղաքական միասնությունը, իր գործողություններում պահպանելով ժողովուրդների իրավահավասարության և ինքնորոշման սկզբունքը»^[4]։ Հետևաբար, կարելի է եզրակացնել, որ տարածքային ամբողջականության սկզբունքն անկիրառելի է այն պետությունների համար, որոնք չեն այնտեղ բնակվող ժողովուրդների ազատ ինքնորոշումը։ Բացի այդ տվյալ հռչակագիրը արգելելով պետությունների ուղղակիորեն փլուզմանը տանող գործողությունները, չի արգելում այլ պետության կազմից միակողմանի կարգով դուրս գալու և նոր պետություն հռչակելու գործընթացը^[5]։

Ծանոթագրություններ

1. «Л. Троцкий. Наблюдения и обобщения». Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ հունիսի 2-ին. Վերցված է 2017 թ․ սեպտեմբերի 24-ին.
2. Территориальная целостность // Большой юридический словарь.
3. Резолюция Генеральной Ассамблеи ООН 2734 (XXV) «Декларация об укреплении международной безопасности» от 16 декабря 1970 г. // «Действующее международное право». Т. 2.
4. Декларация о принципах международного права, касающихся дружественных отношений и сотрудничества между государствами в соответствии с Уставом Организации Объединенных Наций — ...
5. Консультативное решение Международного суда ООН по вопросу правомерности провозглашения независимости Республики Косово (§ 84)

Գրականություն

• Сафонов В. Е. Государственное единство и территориальная целостность в судебных решениях: международные и конституционно-правовые аспекты. — М., 2008. — 400 с.

Արտաքին հղումներ

• Левакин И. В., Барциц И. Н. Территориальная целостность Российской Федерации: вопросы теории Արխիվացված 2008-10-23 Wayback Machine // Государственный научно-исследовательский институт системного анализа Счётной палаты РФ.