Սև չորեքշաբթի (1992)

Սև չորեքշաբթի՝ 1992 թվականի սեպտեմբերի 16, այդ օրը գրանցվել է ֆունտ ստերլինգի կտրուկ արժեզրկում։ Մեկ ֆունտ ստերլինգը 2,77-ից դարձավ 2,70 գերմանական մարկ։ ԱՄՆ դոլարի հետ հարաբերությունը կազմում էր 1,86 դոլար, այն հասավ 1,78 դոլարի (−4,49 %): Վերջին երկու շաբաթների ընթացքում արժեզրկումըշարունակվեց։

GBP/DEM արժույթների փոխարժեքների գրաֆիկը 1992 թվականին: Կարմիրով նշված է սեպտեմբերի 16-ը:

GBP/USD արժույթների փոխարժեքների գրաֆիկը 1992 թվականին: Կարմիրով նշված է սեպտեմբերի 16-ը:

Դեռ սեպտեմբերի 15-ին Ջոն Մեյջորը չեղարկեց ճգնաժամի պատճառով Իսպանիա կատարվելիք իր այցը։ Անգլիայի բանկը մի շարք Արտարժույթի միջամտություններ է անում։ Բազմաթիվ կորպորացիաներ, կենսաթոշակային ֆոնդեր և ապահովագրական ընկերություններ միացան սպեկուլյանտներին։

Ֆունտի փոխարժեքի անկման արդյունքում շատերը մեծ գումարների աշխատեցին, սակայն նրանց շահույթը մնաց ստվերում։ «Քեկսթոն կորպորացիայից» Փոլ Ջոնսը և Բրյուս Քովները եղան ամենահաջողակները նրանցից առաջինը ստացավ 250, իսկ երկրորդը 300 մլն դոլար։ Օտարերկրյա արժույթներով աշխատող ամերիկյան բանկերը մասնավորապես՝ «Սիթի-քորպը», «J.P. Morgan & Co.-ը» և «Կեմիքլ Բանկը» ևս գոհ մնացին։ Օտարերկրյա արժույթի վաճառքով երրորդ եռամսյակի համար աշխատեցին ընդհանուր առմամբ 800 մլն դոլար։

— Ռոբերտ Սլեյտեր, Սորոս՝ աշխարհի ամենամեծ ներդրողի կյանքը, աշխատանքը և բիզնեսի գաղտնիքները^[1]

Սեպտեմբերի 16-ին Մեծ Բրիտանիայի ֆինանսների նախարար Նորման Լամոնտը առաջարկեց 10-ից 12 տոկոսով վերաֆինանսավորման տոկոսադրույք։ Ամերիկյան բորսաների բացվելուց հետո (Լոնդոնի ժամանակով 13:30) սկսվեց վաճառքի նոր ալիք։ Փոխարժեքը բարձրացավ մինչև 15 % (մեկ օրվա ընթացքում երկրորդ անգամ)։ Չնայած այս ամենը ոչ այլ եվրոպական երկրների Կենտրոնական բանկերի վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքները չկարողացան կանգնեցնել ֆունտ ստերլինգի արժեզրկումը։

Այս ամենի արդյունքում սեպտեմբերի վերջին ֆունտ ստերլինգի փոխարժեքը կազմում էր՝ 2,50 GBP/DEM (−11 %), իսկ հոկտեմբերին այն հասավ մինչև՝ 2,40 GBP/DEM (−14,3 %): Ֆունտ ստերլինգի փոխարժեքը դոլարի հարաբերությամբ ֆիքսված նվազագույնին հասավ և կայունացավ միայն 1992 թվականի նոյեմբերին։ Սորոսը գործողություններ չի իրականացրել այս շուկայում^[2], , սակայն դոլարի նկատմամբ ֆունտի ընդհանուր անկումը կազմել է 25 % (2,01-ից մինչև 1,51 GBP/USD):

Հետևանքներ

Բացի տոկոսադրույքների կտրուկ բարձրացումից, Մեծ Բրիտանիայի կառավարությունը ստիպված եղավ գնալ ֆունտ ստերլինգի դևալվացիայի և դուրս գալ Եվրոպական արժութային համակարգից (EMU) այն պատճառով, որ այն չկարողացավ պահել ֆունտ ստերլինգի գինը ներսում համաձայնեցված գների միջակայքում։ Ֆունտը վերադարձավ ազատ լողացող փոխարժեքի։ Բրիտանիայի օրինակին հետևեց նաև Իտալիան։

Ջորջ Սորոսի մասնակցությունը

Ջորջ Սորոս

Շատ հաճախ փլուզումը կապում են ամերիկյան ֆինանսիստ Ջորջ Սորոսի գործողությունների հետ^[3][4][5]։ Ենթադրվում է, որ դրանից մի քանի տարի առաջ նա պլանավորել էր գործողությունները՝ փոքր խմբաքանակներով գնել էր ֆունտ ստերլինգ, այնուհետև օգտագործելով ձևավորված արտարժույթի պաշարները սեպտեմբերի 15-ին Ջորջ Սորոսի «Քվանտում» հիմնադրամը միանգամից վաճառել է 5 մլրդ ֆունտ ստերլինգ և 2,82 GBP/DEM փոխարժեքով գնել 15 մլրդ գերմանական մարկ։ Մեկ օրվա ընթացքում ավելի էժան ֆունտի հետագա գնումը թույլ տվեց Ջորջ Սորոսին ըստ տարբեր տվյալների վաստակել 1-ից 1,5 միլիարդ դոլար։

Այս տվյալները ունեն մի շարք հակասություններ։ Սովորական հաշիիվը ցույց է տալիս 1 միլիարդ դոլարը կազմում է 568 մլն ֆունտ ստերլինգ (մինչև արժույթի անկումը եղած փոխարժեքով 1,76 GBP/USD): 15 մլրդ գերմանական մարկի շրջանառության արդյունքում 1 մլրդ շահույթ ստանալու համար գինը պետք է մեկ շաբաթում 2,82-ից դառնար 2,548։ Բայց այսպիսի գին եղել է ոչ թե սեպտեմբերի 16-ին այլ 22-ին, այս դեպքում անհրաժեշտ էր 5 միլիարդից ավելի մեծ գումար։ Սակայն Սորոսը հետագայում խոստովանել է՝ «Ունենալով 7 միլիարդ արժեցող ակտիվներ մենք գործարքների ծավալը հասցրել ենք տաս միլիարդ դոլարի։ Սա մեկուկես անգամ ավելին էր, քան հիմնադրամի բոլոր ակտիվների գումարը»^[2]։

Գերմանական մարկի նկատմամբ ֆունտի չափաբաժնի մանրակրկիտ համեմատությունը ցույց է տալիս, որ ֆունտի արժեզրկումը սկսվեց Սորոսի միջամտությունից մեկ շաբաթ առաջ՝ սեպտեմբերի 9-ին, ֆունտը սկսեց արագորեն իջնել ԱՄՆ դոլարիի նկատմամբ։ 1992 թվականի սեպտեմբերի 16-ին ԱՄՆ դոլարի նկատմամբ ֆունտի անկումը շատ ուժեղ էր (տոկոսադրույքով գրեթե 2 անգամ, տես՝ գնանշումների գծապատկերները), չնայած Սորոսի լեգենդար գործարքը չէր պատկանում ֆունտ/դոլար շուկային^[2][4]։ Պարզապես մի շարք պատճառներով Անգլիայի բանկը ձգտում էր պահպանել հավասարությունը գերմանական մարկի հետ։ Միևնույն ժամանակ, շահութաբերության շեղումների պատճառով, ներառյալ ավանդները տեղադրելու ժամանակ, գերմանական արժութային շուկան ավելի գրավիչ է դարձել, քան անգլիականը։ Սպեկուլյանտները մեկ շաբաթ դիտում և վերլուծում էին անգլիական կառավարության գործողությունները, որը ավելի ու ավելի շատ վարկեր էր վերցնում Գերմանիայից^[2][2]։

Միևնույն ժամանակ, Սորոսի գործողությունները դժվար էին, քան ֆունտով սպեկուլյացիաները։ 500 մլն դոլարով Սորոսը գնեց անգլիական ընկերության բաժնետոմսեր, որովհետև անգլիական արժույթի փաոխարժեքի բարձրացման հետ բարձրանալու էր նաև բաժնետոմսերի գինը, նա նաև գնեց գերմանական և ֆրանսիական արժեթղթեր և վաճառեց բաժնետոմսեր։ Այս բոլոր գործարքների ժամանակ Սորոսը օգտվեց վարկերից^[2]։

Ծանոթագրություններ

1. Роберт Слейтер. Сорос: Жизнь, деятельность и деловые секреты величайшего в мире инвестора ГЛАВА 20. Черная среда
2. Роберт Слейтер. Сорос: Жизнь, деятельность и деловые секреты величайшего в мире инвестора Արխիվացված 2016-04-02 Wayback Machine. — Х., «Фолио», 382 с., 1996.
3. Сорос скупает Евро «ранее американский миллионер Джордж Сорос обвалил британский фунт — в сентябре 1992 года.» // Газета «Вечерняя Москва» 30.10.2008
4. Олег Анисимов. Джордж Сорос припозднился Արխիվացված 2016-03-04 Wayback Machine — «Широкомасштабную известность финансового гуру Джордж Сорос получил после того, как в 1992 году обвалил британский фунт стерлингов. Он занял средства в фунтах, а потом перевел их в немецкие марки. Прибыль в результате падения фунта превысила 1 млрд долларов»
5. Человек, обваливший фунт стерлингов, празднует День рождения Արխիվացված 2010-11-30 Wayback Machine — «Знаменательный день 15 сентября 1992 года, когда благодаря предпринятым Соросом операциям, связанным с резким падением английского фунта, его состояние увеличилось еще на $1 миллиард.»