Սմբատ Բագրատունի, (Խոստովանող, Աբլաբաս (արաբ․՝ أبو العباس՝ Աբասի հայր, ծննդ. թվ. անհ. - 862), Հայոց իշխան (852-855), Հայոց սպարապետ (824-859)։ Աշոտ Մսակերի որդին, Հայոց սպարապետ Աբասի (862-892), Հայոց արքա Աշոտ Ա-ի (885-890), Սմբատի և Շապուհ պատմիչի հայրը, Բագրատունիների իշխանական տոհմից։
| Սմբատ Բագրատունի Սմբատ Խոստովանող | |||
 | |||
| |||
|---|---|---|---|
| 826 - 855 | |||
| Հաջորդող | Աշոտ Ա Մեծ | ||
| |||
| 852 - 855 | |||
| Նախորդող | Բագարատ Բ Բագրատունի | ||
| Հաջորդող | Աշոտ Ա Մեծ | ||
| Մասնագիտություն՝ | գերիշխան | ||
| Ազգություն | հայ | ||
| Դավանանք |  Հայ Առաքելական եկեղեցի | ||
| Վախճանի օր | 859 | ||
| Դինաստիա | Բագրատունիներ | ||
| Հայր | Աշոտ Մսակեր Բագրատունի | ||
| Ամուսին | Հռիփսիմե իշխանուհի | ||
| Զավակներ | Աշոտ Ա Մեծ, Սմբատ Բագրատունի, Շապուհ պատմիչ, Մուշեղ Բագրատունի և Աբաս Բագրատունի | ||
| Ռազմական ծառայություն | |||
| Ծառայության տարիներ՝ | 862-892 | ||
| Պատկանելություն՝ | Արաբական խալիֆայություն, Բագրատունիների թագավորություն | ||
| Կոչում՝ | Հայոց Սպարապետ | ||
Պատանի հասակում պատանդ է եղել Աբբասյանների արքունիքում։ Հոր մահից (826) հետո դարձել է սպարապետ և ժառանգել Հայաստանի հյուսիսային գավառները, իսկ հարավային գավառներն անցել են ավագ եղբորը՝ Հայոց իշխան (ապա՝ Իշխանաց իշխան) Բագարատ Բագրատունուն։
830-ական թվականներին իշխան Սահակ Սյունու հետ միացել է Հայաստանի արաբ ոստիկան Հալիդի (հայկական աղբյուրներում՝ Հոլ) դեմ Սևադա ալ-Զահհաֆի (հայկական աղբյուրներում՝ Ավառանշան) ապստամբությանը։ Սակայն Կավակերտի (Հրազդանի ափին) ճակատամարտում ապստամբները պարտություն են կրել, մարտում զոհվել է Սահակ Սյունին։
Հայոց իշխան Բագարատ Բագրատունին չի մասնակցել ապստամբությանը, որն էլ, հավանաբար, պատճառ է դարձել նրա և Սմբատ Բագրատունու միջև ծագած գժտությունների։ Բագարատ Բագրատունին 833 թվականին գահընկեց է արել կաթողիկոս Հովհաննես Դ Ովայեցուն, իսկ Սմբատ Բագրատունին եկեղեցական ժողովով նրան վերահաստատել է իր աթոռին։ Հակասություններն եղբայրների միջև շարունակվել են նաև 850-855 թվականների ապստամբության ժամանակ, որը ջլատել է արաբների դեմ պայքարի միասնական ճակատը։
Սմբատ Բագրատունին գործակցել է 852 թվականին Հայաստան ներխուժած արաբական զորավար Բուղային և ստացել գերեվարված եղբոր թափուր պաշտոնը (արաբական աղբյուրներում Սմբատ Բագրատունին հիշատակվում է صاحب الأرمن՝ սահիբ ալ-Արման՝ Հայոց տեր)։ Սակայն Բուղայի դաժանությունները Հայաստանում շուտով Սմբատ Բագրատունուն հանել են նրա դեմ։
Վրացական աղբյուրները վկայում են, որ Հյուսիսային Կովկաս արշավող Բուղային ուղեկցող Սմբատ Բագրատունին լեռնականներին լուր է ուղարկել, որ պատրաստվեն դիմադրության։ Բուղան 855 թվականին ձերբակալել է Սմբատ Բագրատունուն և․ տարել Իրաքի հյուսիս՝ Սամառա։ Սմբատ Բագրատունին մերժել է հավատափոխ լինելու պահանջը և նահատակվել, որի համար ստացել է Խոստովանող մականունը։
Սմբատ Բագրատունու որդիներից Աշոտը 885 թվականին դարձել է հայոց թագավոր, իսկ Աբասը՝ սպարապետ (860-892)։
Գրականություն
- Тер-Гевондян А․, Армения и Арабский халифат, Е․, 1977
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։  |
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
