Ռիտա Մորենո

Ռիտա Մորենո (անգլ.՝ Rita Moreno, դեկտեմբերի 11, 1931(1931-12-11)^{[1][1][2][…]}, Humacao, Պուերտո Ռիկո, ԱՄՆ), ամերիկացի դերասանուհի, պարուհի և երգչուհի, որը բնիկ Պուերտո Ռիկոյից է։ Նա երկրորդ կինն է պատմության տասնհինգ մարդկանցից, որոնք արժանացել են շոու-բիզնեսի բոլոր գլխավոր մրցանակներին՝ «Էմմի», «Գրեմմի», «Օսկար» և «Թոնի», ինչպես նաև Պուերտո Ռիկոյից հետո դարձել է երկրորդ մարդը, որն արժանացել է «Օսկար» մրցանակի^[5]։

Ռիտա Մորենո իսպ.՝ Rita Moreno
Ծնվել է	դեկտեմբերի 11, 1931(1931-12-11)[1][1][2][…] (92 տարեկան)
Ծննդավայր	Humacao, Պուերտո Ռիկո, ԱՄՆ
Քաղաքացիություն	ԱՄՆ
Մասնագիտություն	երգչուհի, թատրոնի դերասանուհի, հեռուստատեսային դերասանուհի, պարուհի, կինոդերասանուհի, ձայնային դերասանուհի և դերասանուհի
Պարգևներ և մրցանակներ	ԱՄՆ Կոնգրեսի ոսկե մեդալ Կոնգրեսի գրադարան [3] Հոլիվուդյան փառքի ծառուղու աստղ ԱՄՆ կինոդերասանների գիլդիայի մրցանակ կինեմատոգրաֆում ներդրման համար Կալիֆորնիայի փառքի սրահ Latin Grammy Lifetime Achievement Award? Կոնգրեսի գրադարանի կենդանի լեգենդ «Թոնի» մրցանակ պիեսում երկրորդ պլանի լավագույն կանացի դերի համար Primetime Emmy Award for Individual Performance in a Variety or Music Program? Գրեմմի մրցանակ երեխաների համար նախատեսված լավագույն ալբոմի համար 100 կին [4] և Producers Guild Stanley Kramer Award?

Կենսագրություն

Ռոզիտա Դոլորես Ալվերիոն (անգլ.՝ Rosita Dolores Alverío) ծնվել է 1931 թվականի դեկտեմբերի 11-ին Պուերտո Ռիկոյում՝ Ումակաոյում։ Հինգ տարեկան հասակում նա իր մոր հետ տեղափոխվել է Նյու Յորք, որտեղ (Բրոդվեյ) հինգ տարեկան հասակում կատարել է առաջնաելույթը, որից հետո գրավել է հոլիվուդյան ռեժիսորների ուշադրությունը։ Իր առաջին ֆիլմերը, որտեղ դերասանուհին փոքր դերեր է խաղացել, եղել են «Նոր Օռլեանի սիրելին»-ը (1950) և «Անձրևի տակ երգողները»-ը (1952)։

1961 թվականին Ռիտա Մորենոն «Վեսթսայդյան պատմություն» բրոդվեյական մյուզիքլի կինոտարբերակում կատարել է Անիտայի դերը։ Հենց այս ֆիլմից հետո դերասանուհին ձեռք է բերել համաշխարհային հռչակ, ինչը հաստատվել է «Օսկար» և «Ոսկե գլոբուս» մրցանակների հանձման արարաղության ժամանակ «Երկրորդ պլանի լավագույն կանացի դեր» անվանակարգում տարած հաղթանակով։

Բացի մեծ էկրանային դերերից, Ռիտա Մորենոն շատ անգամներ նկարահանվել է նաև հեռուստատեսությունում։ Նա դերեր է ունեցել այնպիսի սերիալներում, ինչպիսիք են «Սիրո նավակ», «Մայամիի ոստիկանություն։ Բարքերի բաժին», «Ոսկե աղջիկներ» և «Ռոքֆորդի Դոսե խուզարկուն» (որի համար 1978 թվականին առաջադրվել է «Էմմի» մրցանակի) ֆիլմերը։

Նրա մասնակցությամբ Բրոդվեյի բեմադրությունների շարքում առավել հայտնի են «Քանթրի»-ն և «Ռից»-ը, որոնց մասնակցելու համար դերասանուհին դարձել է «Թոնի» թատերական մրցանակի դափնեկիր։ 1985 թվականին Չիկագոյի թատրոններում իր կատարած աշխատանքի համար Մորենոն շահել է «Սառա Սիդոնսի» մրցանակը^[6]։

2004 թվականի հունիսին ԱՄՆ-ի նախագահը Ռիտա Մորենոյին շնորհել է Ազատության նախագահական մեդալ, իսկ 2010 թվականի փետրվարին՝ Արվեստի ոլորտի ազգային մեդալ։ ԱՄՆ-ի կինոարդյունաբերության մեջ ունեցած ավանդի համար դերասանուհին Հոլիվուդյան փառքի ծառուղում արժանացել է Հոլիվուդ-Բուլվար 7083 աստղին և պարգևատրվել է ԱՄՆ-ի կինոդերասանների գիլդիա պատվավոր մրցանակով (2014 թվական)։ Վերջին ժամանակներում Ռիտա Մորենոն ակտիվորեն շարունակում է կարիերան կինոյի, թատրոնի և հեռուստատեսության ոլորտում։

Անձնական կյանք

Դերասանուհու պնդմամբ 1950-ական թվականներին նա ռոմանտիկ հարաբերություններ է ունեցել Հոլիվուդի լեգենդ Մառլոն Բրանդոյի հետ^[7]։ Նա նույնիսկ հղիացել է Բրանդո Մորենոյից, բայց դերասանը պնդել է, որ ընդհատի հղությունը^[7]։ Աբորտից հետո Մորենոն փորձել է ինքնասպան լինել՝ չարաշահելով քնաբերի չափաբաժինը^[8]։ Իր հարցազրույցում նա նաև պատմել է Էլվիս Փրեսլիի^[9], Էնթոնի Քուինի, Դենիս Հոպերի և Քենթ Թայնենի հետ սիրային հարաբերությունների մասին^[10][11][12]։

1965 թվականի հունիսի 18-ին Ռիտա Մորենոն ամուսնացել է Լեոնարդ Գորդոնի հետ, որը եղել է նրա մենեջերը։ Նրանից ունեցել է աղջիկ՝ Ֆերնանդ Ֆիշերը^[6]։

Ընտրված ֆիլմագրություն

Տարի		Անվանում	Բնօրինակ անվանում	Դեր
1950	ֆ	Նոր Օռլեանի սիրելին	The Toast of New Orleans	Թինա
1952	ֆ	Անձրևի տակ երգողները	Singin’ In The Rain	Զելդա Զանդերս
1956	ֆ	Թագավորն ու ես	The King and I	Թուփթիմ
1961	ֆ	Վեսթսայդյան պատմություն	West Side Story	Անիտա
1961	ֆ	Ամառ և ծուխ	Summer and Smoke	Ռոզա Զախարիաս
1969	ֆ	Հաջորդ օրվա գիշերը	The Night Of The Following Day	Վի
1969	ֆ	Մարլոու	Marlowe	Դոլորես Գոնսալես
1971	ֆ	Մարմնի ճանաչում	Carnal Knowledge	Լուիզ
1995	ֆ	Անգուս	Angus	տիկին Ռուլենսկա
2003	ֆ	Հոգեմայրեր	Casa de los babys	օրիորդ Մունոս

Մրցանակներ և անվանակարգեր

Մրցանակ	Տարի	Կատեգորիա	Ֆիլմ	Արդյունք
Օսկար	1962	Երկրորդ պլանի լավագույն կանացի դեր	Վեսթսայդյան պատմություն	Հաղթանակ
Ոսկե գլոբուս	1962	Կինոֆիլմում երկրորդ պլանի լավագույն կանացի դեր		Հաղթանակ
	1977	Կատակերգությունում կամ մյուզիքլում լավագույն կանացի դեր	Ռից	Առաջադրված
	1983	Հեռուստասերիալում, կատակերգությունում կամ մյուզիքլում լավագույն կանացի դեր	9-ից մինչև 5	Առաջադրված
BAFTA	1977	Լավագույն կանացի դեր	Ռից	Առաջադրված
Էմմի	1975	Վարյետեում կամ երաժշտական ծրագրում լավագույն ելույթ	Out to Lunch	Առաջադրված
	1977		Մապետ շոու	Հաղթանակ
	1978	Դրամատիկական հեռուստասերիալում հրավիրված լավագույն դերասանուհի	Ռոքֆորդի Դոսե խուզարկուն	Հաղթանակ
	1979	Դրամատիկական հեռուստասերիալում լավագույն կանացի դեր		Առաջադրված
	1982	Մինի սերիալում կամ ֆիլմում երկրորդ պլանի լավագույն կանացի դեր	Պարուհու դիմանկարը	Առաջադրված
	1983	Կատակերգական հեռուստասերիալում լավագույն կանացի դեր	9-ից մինչև 5	Առաջադրված
Ուղեկից	1998	Դրամատիկական հեռուստասերիալում լավագույն կանացի դեր	Օզ բանտը	Առաջադրված
«ԱՄՆ-ի կինոդերասանների գիլդիա» մրցանակ	2014	Կինեմատոգրաֆում ավանդի համար	Չկա տվյալ	Հաղթանակ
Թոնի	1975	Պիեսում երկրորդ պլանի լավագույն կանացի դեր	Ռից	Հաղթանակ

Ծանոթագրություններ

1. Internet Broadway Database — 2000.
2. Tikkanen A. Encyclopædia Britannica
3. https://www.loc.gov/about/awards-and-honors/living-legends/rita-moreno/
4. https://www.bbc.co.uk/news/resources/idt-75af095e-21f7-41b0-9c5f-a96a5e0615c1
5. «Rita Moreno» (անգլերեն). Speakers On Healthcare — Biography. 2006-08. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հոկտեմբերի 23-ին. Վերցված է 2014 թ․ հոկտեմբերի 25-ին.
6. «Rita Moreno» (անգլերեն). Scott Stander & Associates, Inc. 2003-07. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ դեկտեմբերի 23-ին. Վերցված է 2014 թ․ հոկտեմբերի 25-ին.
7. Марк Хьюз. (17 февраля 2013). «Rita Moreno: my affair with Marlon Brando nearly killed me» (անգլերեն). The Telegraph. Վերցված է 2013 թ․ հուլիսի 26-ին.
8. Cahalan, Susannah (2013 թ․ փետրվարի 17). «Rita Moreno tells all about her 'near-fatal' affair with Marlon Brando in memoir». New York Post.
9. Good Day LA Interview with Rita Moreno Արխիվացված Դեկտեմբեր 2, 2013 Wayback Machine, August 6, 2013
10. Leonard, Tom (2013 թ․ ապրիլի 4). «I only dated Elvis to make Brando jealous: West Side Story star Rita Moreno reveals how the King was a flop in the bedroom». Daily Mail. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 1-ին.
11. Gates, Anita (2013 թ․ մայիսի 31). «Center Stage». The New York Times. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 1-ին.
12. McElwaine, Sandra (2014 թ․ հունվարի 15). «Rita Moreno, SAG Life Achievement Award Winner, Talks Brando, Elvis And West Side Story». The Daily Beast. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 1-ին.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ռիտա Մորենո» հոդվածին։