Ռումի

Ռումի (պարս.՝ جلال‌الدین محمد بلخی, Ջալալ ադ-Դին Մուհամմադ Մոուլանա (Ռումի), սեպտեմբերի 30, 1207(1207-09-30)^[1][2][3] - դեկտեմբերի 17, 1273(1273-12-17)^{[4][1][2][…]}, Քոնիա, Իկոնայի սուլթանություն^[5]), պարսիկ բանաստեղծ, իրավաբան, սուֆի և աստվածաբան։

Ռումի جلال‌الدین محمد بلخی
Ծնվել է	սեպտեմբերի 30, 1207(1207-09-30)[1][2][3]
Մահացել է	դեկտեմբերի 17, 1273(1273-12-17)[4][1][2][…] (66 տարեկան)
Մահվան վայր	Քոնիա, Իկոնայի սուլթանություն[5]
Գերեզման	Mevlâna Museum և Yeşil Türbe
Մայրենի լեզու	պարսկերեն
Կրոն	իսլամ և սուֆիզմ
Ազդվել է	Շամս Թաբրիզի, Ibn Arabi? և Abdul Qadir Gilani?
Երկեր	յոթ արվեստներ, Ֆիհի մա ֆիհի, ալ-Մասնավի, Թավրիզիի դիվան և Maktubat?
Մասնագիտություն	բանաստեղծ, 'ālim, գրող, գրականագետ, փիլիսոփա և Միստիկա
Ամուսին	Gawhar Khatun?
Ծնողներ	հայր՝ Բահա ալ-Դին Վալադ[6]
Երեխաներ	Sultan Walad?
Rumi[7] Վիքիպահեստում

Կենսագրություն

Մեծագույն սուֆի բանաստեղծ Ջալալ ադ-Դին Մոհամմադ Ռումին ծնվել է Բալխում (այժմ Աֆղանստանի տարածք)։ Սերում է իսլամական աստվածաբանության հայտնի գիտակի ընտանիքից։ Երկար տարիներ հոր հետ Միջին և Մերձավոր Արևելքում շրջագայելուց հետո հաստատվել է սելջուկների մայրաքաղաք Իկոնիայում (Ռում՝ այստեղից էլ նրա «Ռումի» կեղծանունը), որը մշակութային և կրոնական կյանքի կենտրոն էր։ Փայլուն կրթություն է ստացել և՛ հումանիտար, և՛ բնական գիտությունների բնագավառում։ Հոր մահից հետո, 24 տարեկան հասակում փոխարինել է նրան տեղի հայտնի մադրասեում և անմիջապես ճանաչվել հեղինակավոր կրոնական գործիչների կողմից. ստացել է սուֆի շեյխի տիտղոս։

Աշխատանքներ

Նշանավոր է վեց ընդարձակ մասերից բաղկացած նրա «Մասնավի մաանավի» («Պոեմ բարոյագիտական») պոեմը՝ թելադրված Ռումիի և գրառված նրա աշակերտների կողմից։ Այն գրված է երկտողերով (բեյթ), իրենից ներկայացնում է առակների ժողովածու՝ փիլիսոփայական և բարոյա-իմաստասիրական վերջաբանով։ Ռումին ցուցաբերել է կրոնական գիտելիքների խոր իմացություն, բանահյուսական աղբյուրների և սյուժեների գիտակություն։ Նրա քնարական դիվանը ընդգրկում է 2073 կրոնափիլիսոփայական ղազալ և մոտ 2000 ռուբայի։ Կյանքի երկրորդ շրջանում իր ղազալների վերջին բեյթը ստորագրել է ոչ թե իր, այլ իր հոգևոր ուսուցչի՝ մորշեդ Շամս-է Թաբրիզիի (Թավրիզի արև) անունով։ Այդ բանաստեղծությունները համարվում են սուֆիական-միստիկական բանաստեղծության հիրավի կատարյալ օրինակներ։

1957-1967 թվականներին Թեհրանում հրատարակվել է Ռումիի երկերի ժողովածուի (քոլլիյաթ) ութ հատորյակը, Բադի օլ-Զաման Ֆուրուզանֆարի աշխատասիրությամբ։

Ռումիից առայժմ հայտնի հայերեն առաջին թարգմանությունը՝ մեկ երկտող, պահպանվել է 1700-ին գրված մի ձեռագիր մատյանում (Երևանի Մեսրոպ Մաշտոցի անվան Մատենադարան, ձեռագիր N 6146)։ Մեր օրերում Ռումիից գազելներ են թարգմանել Ս․ Տարոնցին, Ս․ Ումառյանը։

Ծանոթագրություններ

1. Discogs — 2000.
2. Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
3. Babelio (ֆր.) — 2007.
4. Schimmel A. Encyclopædia Britannica
5. Encyclopaedia of Islam — Leiden: Brill. — Vol. 2. — P. 393.
6. Encyclopædia Iranica / N. Sims-Williams, A. Ashraf, H. Borjian, M. Ashtiany — USA: Columbia University, 1982. — ISSN 2330-4804
7. https://www.kokanshakti.com/2019/12/what-do-i-know-about-rumi.html

Արտաքին հղումներ

Վիքիքաղվածքն ունի քաղվածքների հավաքածու, որոնք վերաբերում են

Ռումի հոդվածին

• Ռումիի ստեղծագործությունները (հայերեն թարգմանությամբ) Իսլամական մշակույթի և կապերի կազմակերպության կայքում(չաշխատող հղում)

Վիքիքաղվածքն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ռումի» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ռումի» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 10, էջ 16)։