Ռումի

Ջալալ ադ-Դին Մուհամմադ Ռումի (պարս.՝ جلال‌الدین محمد رومی, սեպտեմբերի 30, 1207(1207-09-30)^[1][2][3], Vakhsh, Խորեզմի թագավորություն^[4][5] - դեկտեմբերի 17, 1273(1273-12-17)^{[6][1][2][…]}, Քոնիա, Իկոնայի սուլթանություն^[7]), պատվանունը՝ Մոուլավի կամ Մովլավի, տիտղոսը՝ Մաուլանա՝ «մեր տեր», պարսիկ բանաստեղծ, իրավաբան, սուֆի և աստվածաբան։

Ռումի جلال‌الدین محمد بلخی
Ծնվել է	սեպտեմբերի 30, 1207(1207-09-30)[1][2][3]
Ծննդավայր	Vakhsh, Խորեզմի թագավորություն[4][5]
Մահացել է	դեկտեմբերի 17, 1273(1273-12-17)[6][1][2][…] (66 տարեկան)
Մահվան վայր	Քոնիա, Իկոնայի սուլթանություն[7]
Գերեզման	Mevlâna Museum և Yeşil Türbe
Մայրենի լեզու	պարսկերեն
Կրոն	իսլամ և սուֆիզմ
Ազդվել է	Շամս Թաբրիզի, Ibn Arabi? և Abdul Qadir Gilani?
Երկեր	յոթ արվեստներ, Ֆիհի մա ֆիհի, ալ-Մասնավի, Թավրիզիի դիվան և Maktubat?
Մասնագիտություն	բանաստեղծ, 'ālim, գրող, գրականագետ, փիլիսոփա և Միստիկա
Ամուսին	Gawhar Khatun?
Ծնողներ	հայր՝ Բահա ալ-Դին Վալադ[8]
Երեխաներ	Sultan Walad?
Rumi[9] Վիքիպահեստում

Կենսագրություն

Ջալալ ադ-Դին Մուհամմադ Ռումին ծնվել է Բալխում (այժմյան Աֆղանստանում) 1207 թվականին։ Հայրը՝ հայտնի աստվածաբան Բահաեդդին Վալադը (մահացել է 1231 թվականին), խուսափելով Խորեզմշահի հետապնդումից, ընտանիքով հեռացել է Բալխից և 1212 թվականից ապրել Նիշապուրում, Բաղդադում և այլուր։ 1220 թվականից ընտանիքը հաստատվել է Ռումի սելջուկյան սուլթանության Իկոնիա (Կոնիա) մայրաքաղաքում, որը մշակութային և կրոնական կյանքի կենտրոն էր (այստեղից էլ «Ռումի» անունը)։ Փայլուն կրթություն է ստացել և՛ հումանիտար, և՛ բնական գիտությունների բնագավառում։ Հոր մահից հետո, 24 տարեկան հասակում փոխարինել է նրան տեղի հայտնի իսլամական կրոնական դպրոցում (մադրասե) և անմիջապես ճանաչվել հեղինակավոր կրոնական գործիչների կողմից. ստացել է սուֆի շեյխի տիտղոս։

Ստեղծագործություններ

Նշանավոր է վեց ընդարձակ մասերից բաղկացած նրա «Մասնավի մաանավի» («Պոեմ բարոյագիտական») պոեմը՝ թելադրված Ռումիի և գրառված նրա աշակերտների կողմից։ Այն գրված է երկտողերով (բեյթ), իրենից ներկայացնում է առակների ժողովածու՝ փիլիսոփայական և բարոյա-իմաստասիրական վերջաբանով։ Ռումին ցուցաբերել է կրոնական գիտելիքների խոր իմացություն, բանահյուսական աղբյուրների և սյուժեների գիտակություն։ Նրա քնարական դիվանը ընդգրկում է 2073 կրոնափիլիսոփայական ղազալ և մոտ 2000 ռուբայի։ Կյանքի երկրորդ շրջանում իր ղազալների վերջին բեյթը ստորագրել է ոչ թե իր, այլ իր հոգևոր ուսուցչի՝ մորշեդ Շամս-է Թաբրիզիի (Թավրիզի արև) անունով։ Այդ բանաստեղծությունները համարվում են սուֆիական-միստիկական բանաստեղծության հիրավի կատարյալ օրինակներ։

1957-1967 թվականներին Թեհրանում հրատարակվել է Ռումիի երկերի ժողովածուի (քոլլիյաթ) ութ հատորյակը, Բադի օլ-Զաման Ֆուրուզանֆարի աշխատասիրությամբ։

Ռումիից առայժմ հայտնի հայերեն առաջին թարգմանությունը՝ մեկ երկտող, պահպանվել է 1700-ին գրված մի ձեռագիր մատյանում (Երևանի Մեսրոպ Մաշտոցի անվան Մատենադարան, ձեռագիր N 6146)։ Մեր օրերում Ռումիից գազելներ են թարգմանել Ս․ Տարոնցին, Ս․ Ումառյանը։

Ծանոթագրություններ

1. Discogs — 2000.
2. Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
3. Babelio (ֆր.) — 2007.
4. Christian-Muslim Relations: A Bibliographical History — Vol. 4.
5. Internet Archive — 1996. — P. 11.
6. Schimmel A. Encyclopædia Britannica
7. Encyclopaedia of Islam — Leiden: Brill. — Vol. 2. — P. 393.
8. Encyclopædia Iranica / N. Sims-Williams, A. Ashraf, H. Borjian, M. Ashtiany — USA: Columbia University, 1982. — ISSN 2330-4804
9. https://www.kokanshakti.com/2019/12/what-do-i-know-about-rumi.html

Արտաքին հղումներ

Վիքիքաղվածքն ունի քաղվածքների հավաքածու, որոնք վերաբերում են

Ռումի հոդվածին

• Ռումիի ստեղծագործությունները (հայերեն թարգմանությամբ) Իսլամական մշակույթի և կապերի կազմակերպության կայքում(չաշխատող հղում)

Վիքիքաղվածքն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ռումի» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ռումի» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 10, էջ 16)։