Չինական խոհանոց
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Չինական խոհանոցը ներառում է Չինաստանի շրջանների խոհանոցը, ինչպես նաև` չինական սփյուռքի խոհարարական սովորույթները։ Չինական խոհանոցի պատմությունը սկսվում է նեոլիթից, ժամանակի ընթացքում տարբեր շրջաններում հայտնվեցին սեփական նախընտրություն` կլիմայից և պալատական նորաձևությունից կախված։ Ժամանակի ընթացքում չինական խոհանոցում ներառվում են արտասահմանյան բաղադրամասեր և ուտելիքի պատրաստման սովորույթներ։ Կան յուրահատուկ խոհարարական հատկություններ` բնորոշ տարբեր խավի և ազգության մարդկանց համար։ Չինական խոհանոցի ավելի հայտնի ճաշատեսակներ են` պեկինյան բադ, դիմսամ, տապակած բրինձ, հարյուրամյա ձու, կրիայով ապուր։
Remove ads
Արևմուտքում սուր քննադատության է արժանացել ուտեստում շան և կատվի մսի օգտագործման չինական ավանդությունը[1]։
Գոյություն ունի այսպես կոչված չինական խոհանոցի ութ տեսակ (չինարեն՝ 中国八大菜系).
- քաղցր կանտոնյան. հայտնի է իր նուրբ և խրթխրթան ուտեստներով,
- անհոյան,
- բուրավետ, քաղցր և թարմ ֆուցզյանյան,
- ձիթային և բազմագույն հունանյան,
- ցզյանսու խոհանոց,
- արտասովոր շանդունյան - հենց այնտեղ են պատրաստում շնաձկան լողաթև և ծիծեռնակի բույն,
- կծու և յուղային սըչուանյան. հայտնի է ուտեստներից դուրս եկած համի պահպանմամբ և դանակի հմուտ աշխատանքով
- չժեցզյանյան[2][3]։
Չինական սփյուռքի խոհանոցի հայտնի տարատեսակներն են` մալազիական խոհանոցը, ամերիկյան չինական խոհանոց, սինգապուրյան խոհանոցը, սակայն սեփական տարատեսակները ամենուր են, որտեղ ապրում են չինացիները[4], օրինակ պակիստանական չինական խոհանոցը։
Remove ads
Կանտոնյան խոհանոց
Կանտոնյան խոհանոցը շատ հայտնի է ինչպես Չինաստանում, այնպես էր դրա սահմաններից դուրս։ Հուանդունում ընդունված է ուտեստում օգտագործել գրեթե բոլոր տեղական մսի տեսակները, բացի այծի և գառնուկի[5]։ Դիմսամ - կանտոնյան տերմին թեթև խորտիկի համար։ Դիմսամները պատրաստվում են փոքր չափերով, որպեսզի յուրաքանչյուրը կարողանա փորձել տարբեր տեսակներ։ Կանտոնյան նախաճաշը յամչաի թեյախմության հետ ներառում է դիմսամների ուտելը[6]։
Remove ads
Սըչուանյան խոհանոց
Սըչուանյան խոհանոցը հայտնի է իր վառ համերով, ուտեստների կծվությամբ և համեմվածությամբ, շատ են օգտագործվում սխտոր և կարմիր պղպեղ, ինչպես նաև` տեղական` սըչուանյան` պղպեղների համեր[5] և չաոտյանցզյաոյան ընկույզներ, քունջութի մածուկ, ժենշեն։
Անհոյյան խոհանոց
Անհոյյան խոհանոցը եկել է Հուանշանյան լեռների բնակիչների ավանդույթներից և նման է Ցզյանսու խոհանոցին, սակայն պարունակում է քիչ ծովամթերքներ և ավելի շատ տեղական խոտեր և բանջարեղեն։ Անհոյում հայտնի է բամբուկից և սունկից հայտնի ուտեստ։
Շանդունյան խոհանոց
Շանդունյան խոհանոցը հայտնի է նաև «Լու խոհանոց» անվանվամբ։ Շանդունյան կերակուրները մեծ ավանդ է ունեցել կայսերական և այլ խոհանոցներում[5], այն շատ հայտնի է Չինաստանի հյուսիսում։ Հայտնի է ծովամթերքների ակտիվ կիրառությամբ, խոտաբույսերով[5] և խոհարարական ձևերով։ Յուրահատուկ տեղական եգիպտացորենի օգտագործմամբ։ Ավելի հայտնի ճաշատեսակներն են` տապակած սագը, գետածածանը (ձուկ) թթու-քաղցր սոուսում, շոգեխաշած ծովային ականջը, շոգեխաշած տրեպանգը, փառաբանված են շանդունյան քացախները։
Remove ads
Ֆուցզյանյան խոհանոց
Ֆուցզյանյան խոհանոցը տարածված է Ֆուցզյանի ափին[3] և կրել է ճապոնական ազդեցություն[5]։ Այստեղ պարունակվում են անտառային նրբախորտիկներ։ Ֆուցզյանյան խոհանոցում օգտագործվում են կտրատման տարբեր մեթոդներ, որոնք օգնում են հասնել պահանջված տեսքի, համի, հոտի[3]։ Այս խոհանոցում շատ են եփահյութով ապուրներ և ուտեստներ, իսկ ամենահայտնի ջերմական մշակման եղանակները շոգեխաշումն է, գոլորշու և ջրի մեջ խաշումը[3]։
Remove ads
Խոհանոց Ցզյանսու
Սու (Ցզյանսու) խոհանոցին ազդել են Յանչժոուի, Նանկինաի, Սուչժոուի և Չժենցզյանի խոհարարական ավանդույթները։ Այն հայտնի է իր նուրբ համերով և հայտնի է ամբողջ աշխարհում։ Խոհարարները բաղադրիչները հավաքում են եղանակից կախված, ինչպես նաև մեծ ուշադրություն են դարձնում համերի և գույների համադրմանը[5]։
Հունանյան խոհանոց
Հունանյան խոհանոցը շնորհիվ սխտորի, սոխի և բիբարի հայտնի է իր սուր համերով, թարմ հոտերով և վառ գույներով։ Տեղական ուտեստները հաճախ ապխտում են, տապակում, կճուճում շոգեխաշում։
Հայտնի ճաշատեսակներն են` գետածածան-սկյուռը և ծովատառեխը գոլորշու վրա։
Չժեցզյանյան խոհանոց
Չժեցզյանյան ուտեստները հայտնի են իրենց թարմությամբ, չափավոր բույրով և նրբությամբ[5]։ Հայտնի ճաշատեսակներն են` թթու սոուսում լճային ձուկը, լուցզինյան ծովախեցգետիններ, ցզունցզիններ խոզի մսով և լոտոսի տերևներով, լոտոսի արմատից փոշի։
Խմիչքներ
Թեյ
Չինական թեյը օգտագործվում է խորտիկների հետ` դիմսամների, ընկույզների, չրերի, քաղցրավենիքների, դդումի կորիզների և հատապտուղների հետ[6]։ Չինաստանը եղել է առաջին պետությունը, որտեղ սկսել են խմել և մշակել թեյ, ընդ որում այս ըմպելիքը հասանելի էր բոլոր խավի մարդկանց[7]։ Ցին և Խան հարստությունների կառավարման ժամանակաշրջանում թեյը սկսեցին մշակել[7]։
Հայտնի են կանաչ, սպիտակ, սև, խտացրած թեյ և ուլուն։ Թեյի ամենախոշոր պլանտացիաները գտնվում են Հեյլունցզյանում, Ցզյաննանում, Նինբոյում և երկրի հարավ - արևմուտքում[7]։ Հայտնի թեյեր են` Լունցզին, Բի Լո Չուն, Հուանշան, Մաոֆեն, Պուեր[8]։ Չինաստանը կանաչ թեյի ամենախոշոր արտահանողն է։ Խոտաբուսային թեյը հիմնականում պատրաստում են չորացրած ծաղիկներից, տերևներից, արմատներից և սերմերից[9]։
Կաթ
Հին ժամանակներում չինացիները կաթ էին խմում, սակայն Թան հարստության ժամանակաշրջանից սկսած և մինչև վերջերս նրանք խուսափում էին դրանից, մասամբ՝ անասնապահ-բարբարոսների հետ ունեցած ասոցիացիայից, մասամբ՝ մուսոնային կլիմայական գոտում կաթնատու կենդանիներ պահելու՝ ոչ արդյունավետության պատճառով։ Չինացիների մի մասը թշնամական և անհանդուրժող վերաբերմունք ունեն կաթնաշաքարի հանդեպ։
Սակայն 20-րդ դարում իրավիճակը փոխվել է, և մի քանի շրջաններում արևմտյան ուտելիքները, հատկապես կաթը, դարձան չինական ընտանիքի նոր խորհրդանիշը[10]։
Remove ads
Ալկոհոլային խմիչքներ
Չինական ալկոհոլային խմիչքները հայտնվել են հնում։ Շան հարստության ժամանակներից պահպանվել են շատ բեռնարկղներ, որոնք հավանաբար օգտագործվել են ալկոհոլային խմիչքների համար[11]։
Խմորված դեղին գինին, հին ժամանակներից պատրաստված է բրնձից, այդ խմիչքում 10-15 % ալկոհոլ է[6][12]։ Դեղին գինու ավելի հայտնի տեսակներն են Շաոսինսյան և Տե Ցզյա Ֆանը[6][12]։ Միցզյու բրնձային գինին հիշեցնում է Սակեն։
Չինական ալկոհոլային խմիչքների մեկ այլ հայտնի տարատեսակ է բայցզյուն։ Բայցզուի թնդությունը կազմում է 60 աստիճան։ Տարածված են նաև գարեջուրը և էկզոտիկ գինիները ինչպիսիք են օձի թուրմը։
Remove ads
Ծանոթագրություններ
Արտաքին հղումներ
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads