Ծննդաբերության դիրքեր

Ծննդաբերության դիրքեր կամ մայրական ծննդաբերության դիրքերը^[1]․ ֆիզիկական դիրքեր, որոնք հղի մայրը կարող է ընդունել ծննդաբերության ընթացքում։

Բացի լիտոտոմի դիրքից (մեջքի վրա՝ ոտքերը վեր քաշած), որը դեռ սովորաբար օգտագործվում է շատ մանկաբարձների կողմից, այլ դիրքեր հաջողությամբ օգտագործվում են մանկաբարձների և ավանդական ծննդաբերողների կողմից ամբողջ աշխարհում։ Էնգելմանի 1882 թվականի «Ծննդաբերությունը պարզունակ ժողովուրդների մեջ» աշխատությունը հրապարակեց արևմտյան աշխարհում դեռևս տարածում չգտած ծննդաբերության դիրքերը, որոնք օգտագործվում էին առավել պարզունակ մշակույթներում։ Նրանք հաճախ օգտագործում են կքանստած, կանգնած, ծնկի իջած և սողալու դիրքերը, հաճախ հաջորդականությամբ^[2]։ Դրանք կոչվում են ուղղահայաց ծննդաբերության դիրքեր^[3]։

Կարևոր է հասկանալ յուրաքանչյուր ծննդաբերության դիրքի ֆիզիկական ազդեցությունը մոր և երեխայի վրա։ Այնուամենայնիվ, հոգեբանական ազդեցությունները նույնպես վճռորոշ են։ Ծննդաբերության դիրքերի մասին գիտելիքները կարող են օգնել մայրերին ընտրել այն տարբերակը, որն իրենց առավել հարմար է։ Ծննդաբերության ընթացքում դիրքերը փոխելու ազատություն և ինքնատիրապետում ունենալը դրականորեն ազդում է մոր հարմարավետության և ծննդաբերության փորձի վրա, ինչը մեծացնում է ծննդաբերության արդյունքը և նրա գոհունակությունը ծննդաբերությունից^[4]։

Լիտոտոմ դիրք

Լիտոտոմիայի դիրքում ծննդկանը պառկած է մեջքի վրա՝ ոտքերը վեր բարձրացրած կապաններով, իսկ հետույքը մոտ է սեղանի եզրին^[5]։ Այս դիրքը հարմար է խնամողի համար, քանի որ այն թույլ է տալիս նրանց ավելի շատ մուտք գործել դեպի շեք։

Այս դիրքը մեծապես տարածված է եղել ԱՄՆ-ում և արևմտյան այլ երկրներում վերջին երկու դարերի ընթացքում, թեև միջմշակութային և պատմական առումով շատ հազվադեպ է (մոտ 18%), երբ մարդիկ ծննդաբերության ժամանակ հակված կամ մեջքի դիրք են ընդունում։ Պառկած դիրքերը Ֆրանսիայում սովորական դարձան 17-րդ դարում, քանի որ մանկաբարձությունը դարձավ ավելի հարգված ոլորտ, և ծննդաբերության գաղափարները՝ որպես տառապանք, այլ ոչ թե բնական գործընթաց, լայն տարածում գտան։ Մեջքի վրա հարթ պառկած ծննդաբերության ստանդարտը ծագել է 19-րդ դարի սկզբին ԱՄՆ-ում և առաջարկվել է արական սեռի մանկաբարձների կողմից՝ հիմնվելով այն պնդումների վրա, որ այդ դիրքը և՛ ավելի հարմար է բուժանձնակազմին հաճախելու համար, և՛ ծննդաբերողներին ավելի հարմարավետ կլինի մեջքի վրա պառկած^[6]։

Այնուամենայնիվ, լիտոտոմ դիրքը հարմար չէ հիվանդների մեծամասնության համար՝ հաշվի առնելով հեշտոցային պատերի վրա ճնշումը, քանի որ երեխայի գլուխը անհավասար է, իսկ ծննդաբերության պրոցեսն աշխատում է գրավիտացիայի դեմ^[7]։ Հետազոտությունը ցույց է տալիս, որ մոր մարմնի դիրքերը զգալիորեն ազդում են ծննդաբերության և ծննդաբերության ժամանակ զգացվող ցավի վրա, և որ այնպիսի դիրքերը, ինչպիսին է կքանստելը, ցույց են տալիս զգալիորեն նվազեցված ցավ՝ համեմատած լիտոտոմ դիրքի հետ^[8]։

Ընդհանուր ուղղահայաց դիրքերի մասին

Տարբեր մարդիկ, ինչպիսիք են Գրանտլի Դիկ-Ռեդը, Ջանեթ Բալասկասը, Մոյսես Պասիորնիկը և Հյուգո Սաբատինոն նպաստել են արևմտյան երկրներին ուղղահայաց ծննդաբերության դիրքերի որդեգրմանը, մասնավորապես՝ կքանստած դիրքերին։ Ոչ լիտոտոմային դիրքերի որդեգրմանը նպաստում է նաև բնական ծննդաբերական շարժումը։

Ծննդաբերության ժամանակ ծննդկանի ուղղահայաց դիրքով լինելը կարող է 28-30%-ով մեծացնել կոնքի մեջ առկա տարածությունը՝ երեխային ավելի շատ տեղ տալով պտտվելու և վայրէջք կատարելու համար։ Գոյություն ունի նաև պտղի սրտի զարկերի անոմալիաների 54%-ով նվազում, երբ մայրը ուղղահայաց դիրքով է^[9]։ Ծննդաբերության այս դիրքերը կարող են նաև նվազեցնել ծննդաբերության երկրորդ փուլի տևողությունը^[10], ինչպես նաև նվազեցնել շտապ կեսարյան հատումների ռիսկը 29%-ով^[11]։ Նրանք նաև կապված են էպիդուրալ ցավազրկման անհրաժեշտության ցածր մակարդակի հետ^[11]։

Տարբեր դիրքերը կարող են կապված լինել շեքի վնասվածքի տարբեր աստիճանների հետ^[12][13]։

Կքանստած դիրք

Դումբարտոն Օուքսի ծննդաբերող ֆիգուրը

Կքանստած դիրքը թույլ է տալիս ճնշման ավելի բարձրացում կոնքի խոռոչում՝ նվազագույն մկանային ջանքերով։ Ծննդաբերական անցքը կքանստելիս կբացվի 20-30%-ով ավելի, քան ցանկացած այլ դիրքում։ Խորհուրդ է տրվում ծննդաբերության երկրորդ փուլի համար^[14]։

Քանի որ Արևմուտքի մեծահասակների մեծամասնությունը դժվարանում է կքանստել, հաճախ փոխզիջումներ են արվում, ինչպես օրինակ՝ բարձր կրունկների տակ հենարան դնելը կամ մեկ այլ անձ, որն աջակցում է ծննդկանին^[15]։

Հին Եգիպտոսում կանայք ծննդաբերության ժամանակ, կքանստում էին զույգ աղյուսների վրա, որոնք հայտնի են որպես ծննդյան աղյուսներ^[16]։

Սողալու դիրք

Որոշ մայրեր կարող են բնազդաբար ընտրել սողալու դիրքը։ Այն կարող է օգնել երեխային շրջվել գլխի սխալ ներկայացման դեպքում։ Քանի որ այս դիրքն օգտագործում է գրավիտացիա, այն նվազեցնում է մեջքի ցավը^[7], քանի որ մայրը կարողանում է թեքել իր կոնքերը^[17]։

Կողքի պառկած դիրք

Կողքի պառկելը կարող է օգնել դանդաղեցնել երեխայի իջնելը ծննդաբերական անցքով՝ դրանով իսկ շեքին ավելի շատ ժամանակ տալով բնականոն ձգման համար։ Այս դիրքը ստանձնելու համար մայրը ծնկները ծալած պառկում է կողքի վրա։ Հրելու համար օգտագործվում է մի փոքր պտտվող շարժում, որպեսզի մայրը հենված լինի մեկ արմունկի վրա, իսկ մեկ ոտքը բարձրացվի։ Այս դիրքը չի օգտագործում գրավիտացիա, բայց դեռևս առավելություն ունի լիտոտոմի դիրքի նկատմամբ, քանի որ այն չի տեղադրում սիներակները արգանդի տակ, ինչը նվազեցնում է արյան հոսքը դեպի մայր և երեխա^[7]։

Ծանոթագրություններ

1. Olson R, Olson C, Cox NS (1990 թ․ մայիս). «Maternal birthing positions and perineal injury». J Fam Pract. 30 (5): 553–7. PMID 2332746.
2. Engelmann GJ Labor among primitive peoples (1883)
3. Non-Supine (e.g., Upright or Side-Lying) Positions for Birth. Lamaze International Education Council, Keen R, DiFranco J, Amis D, Albers L, Journal of Perinatal Education. 2004 spring; 13(2): 30–34.
4. Gizzo, Salvatore; Di Gangi, Stefania; Noventa, Marco; Bacile, Veronica; Zambon, Alessandra; Battista Nardelli, Giovanni (2014 թ․ մայիս). «Women's Choice of Positions during Labour: Return to the Past or a Modern Way to Give Birth? A Cohort Study in Italy». BioMed Research International. 2014: 1–7. doi:10.1155/2014/638093. PMC 4052104. PMID 24955365.
5. «Lithotomy Position for Labor». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հոկտեմբերի 25-ին. Վերցված է 2010 թ․ հոկտեմբերի 25-ին.
6. Dundes, L. (1987). «The evolution of maternal birthing position». American Journal of Public Health. 77 (5): 636–641. doi:10.2105/AJPH.77.5.636. PMC 1647027. PMID 3551639.
7. «Archived copy». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հոկտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2010 թ․ հոկտեմբերի 25-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link)
8. Research suggests that maternal bodily positions have a notable influence on pain experienced during labor and delivery, and that positions such as squatting show significantly reduced pain compared to the lithotomy position.
9. Gupta, JK; Sood, A; Hofmeyr, GJ; Vogel, JP (2017 թ․ մայիսի 25). «Position in the second stage of labour for women without epidural anaesthesia». The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2017 (5): CD002006. doi:10.1002/14651858.CD002006.pub4. PMC 6484432. PMID 28539008.
10. Position in the second stage of labour for women without epidural anaesthesia: RHL commentary. Lavender T and Mlay R. The WHO Reproductive Health Library; Geneva: World Health Organization. (last revised: December 15, 2006).
11. Lawrence A (2013). Lawrence, Annemarie (ed.). «Maternal positions and mobility during first stage labour». Reviews (10): CD003934. doi:10.1002/14651858.CD003934.pub4. PMC 4164173. PMID 24105444.
12. Shorten A, Donsante J, Shorten B (2002 թ․ մարտ). «Birth position, accoucheur, and perineal outcomes: informing women about choices for vaginal birth». Birth. 29 (1): 18–27. doi:10.1046/j.1523-536x.2002.00151.x. PMID 11843786.
13. Hastings-Tolsma M, Vincent D, Emeis C, Francisco T (2007). «Getting through birth in one piece: protecting the perineum». MCN Am J Matern Child Nurs. 32 (3): 158–64. doi:10.1097/01.NMC.0000269565.20111.92. PMID 17479052. S2CID 23250812.
14. Russell JG. Moulding of the pelvic outlet. J Obstet Gynaecol Br Commonw 1969;76:817–20.
15. «Balaskas J Using the squatting position during labour and for birth» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2012 թ․ մարտի 9-ին. Վերցված է 2013 թ․ նոյեմբերի 24-ին.
16. Wilkinson, Richard H. (2003). The complete gods and goddesses of ancient Egypt. London: Thames & Hudson. էջեր 152–53. ISBN 978-0-500-05120-7.
17. «Childbirth: Coping with Pain: Positions for Labour and Birth». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հունվարի 9-ին. Վերցված է 2010 թ․ հոկտեմբերի 25-ին.