Ինքնավերահսկողություն

Ինքնավերահսկողություն՝ սեփական վարքը, հույզերը և մտքերը կանոնավորելու ունակություն` ի պատասխան գայթակղությունների և ազդակների^[1][2]։ Որպես գործադիր գործառույթ՝ այն ճանաչողական գործընթաց է, որն անհրաժեշտ է կարգավորելու սեփական վարքագիծը՝ կոնկրետ նպատակներին հասնելու համար^[2][3]։

ինքնավերահսկողության դրսևորում

Հոգեբանության մեջ հարակից հայեցակարգ է հուզական ինքնակարգավորումը^[4]։ Համարվում է, որ ինքնակարգավորումը նման է մկանի։ Համաձայն ուսումնասիրությունների՝ ինքնակարգավորումը, լինի դա հուզական, թե վարքային, սահմանափակ ռեսուրս է, որը գործում է էներգիայի նման^[5]։ Կարճաժամկետ հեռանկարում ինքնակարգավորման չափից ավելի օգտագործումը կհանգեցնի դրա սպառման^[6]։ Այնուամենայնիվ, երկարաժամկետ հեռանկարում ինքնակարգավորման կիրառումը կարող է ժամանակի ընթացքում ամրապնդվել և բարելավվել^[2][6]։

Ինքնավերահսկողությունը նաև առանցքային հասկացություն է հանցագործության ընդհանուր տեսության մեջ, որը քրեաբանության հիմնական տեսություն է։ Տեսությունը մշակվել է Մայքլ Գոթֆրեդսոնի և Թրևիս Հիրշիի կողմից 1990 թվականին հրատարակված «Հանցագործության ընդհանուր տեսություն» վերնագրով գրքում։ Գոթֆրեդսոնը և Հիրշին սահմանում են ինքնավերահսկողությունը որպես անհատների՝ հանցավոր արարքներից խուսափելու տարբերիչ հակում՝ անկախ այն իրավիճակից, որում նրանք գտնվում են^[7]։ Ցածր ինքնավերահսկողություն ունեցող անհատները հակված են լինելու բռնկուն, անզգայուն ուրիշների նկատմամբ, ռիսկի դիմող, անհեռատես և չհաղորդակցվող։

Տես նաև

• Ինքնագիտակցում

Ծանոթագրություններ

1. DeLisi, Matt (2014). Low Self-Control Is a Brain-Based Disorder. 1 Oliver's Yard, 55 City Road, London EC1Y 1SP United Kingdom: SAGE Publications Ltd. էջեր 172–183. doi:10.4135/9781483349114.n11. ISBN 978-1-4522-4225-5.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location (link)
2. Diamond, Adele (2013). «Executive functions». Annual Review of Psychology. 64: 135–168. doi:10.1146/annurev-psych-113011-143750. ISSN 1545-2085. PMC 4084861. PMID 23020641.
3. Timpano, Kiara R.; Schmidt, Norman B. (2013-02). «The relationship between self-control deficits and hoarding: A multimethod investigation across three samples». Journal of Abnormal Psychology (անգլերեն). 122 (1): 13–25. doi:10.1037/a0029760. ISSN 1939-1846.
4. Burman, Jeremy T.; Green, Christopher D.; Shanker, Stuart (2015-09). «On the Meanings of Self-Regulation: Digital Humanities in Service of Conceptual Clarity». Child Development. 86 (5): 1507–1521. doi:10.1111/cdev.12395. ISSN 1467-8624. PMID 26234744.
5. DeWall, C. Nathan; Baumeister, Roy F.; Stillman, Tyler F.; Gailliot, Matthew T. (2007-01). «Violence restrained: Effects of self-regulation and its depletion on aggression». Journal of Experimental Social Psychology (անգլերեն). 43 (1): 62–76. doi:10.1016/j.jesp.2005.12.005.
6. Muraven, M.; Baumeister, R. F.; Tice, D. M. (1999-08). «Longitudinal improvement of self-regulation through practice: building self-control strength through repeated exercise». The Journal of Social Psychology. 139 (4): 446–457. doi:10.1080/00224549909598404. ISSN 0022-4545. PMID 10457761.
7. Palumbo, Dennis (1992-06). «A General Theory of Crime. By Michael R. Gottfredson and Travis Hirschi. Stanford: Stanford University Press, 1990. 297p. $39.50 cloth, $12.95 paper». American Political Science Review. 86 (2): 537–538. doi:10.2307/1964276. ISSN 0003-0554.

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 4, էջ 368)։