Իմաստություն
From Wikipedia, the free encyclopedia
Իմաստություն բառը ունի մի քանի իրար մոտ, բայց տարբեր իմաստներ։
- մարդկային բանականության առանձնահատկություն, գիտելիքի յուրացումը բնութագրող աստիճան ու ենթագիտակցական աստիճան,նրանց մտավոր ընդունակությունների արտահայտումն ու կիրառումը հանրության մեջ, տվյալ կոնկրետ իրավիճակը հաշվի առնելով ։
- փիլիսոփայության մեջ, շրջապատող աշխարհի ճանաչման աստիճաններից մեկն է, որպես կանոն, քննարկող, համատեքստում դեպի այդ իմացության խորացմանը ձգտումը որպես յուրահատուկ մարդկային բանականություն։
- կրոններում՝ շրջապատող աշխարհի ճանաչման աստիճան, տրված դեմիրուգինին (աշխարհաստեղծող) տրված անսպառ չափսով, և միգուցե մարդկանց այս կամ այն խմբերի կողմից ընդունված։
 | |
|---|---|
 | |
| Wisdom Վիքիպահեստում |
Իմաստություն,գերիմաստություն, խոհեմություն
ՈՉ եկեղեցական գործածության մեջ գերիմաստություն բառը իմաստություն բառի գերադրական աստիճանն է (խելք,ընդունակություն ,տաղանդ, իմաստություն և փորձություն կյանքում)։
Սկզբնաղբյուրների օգտագործմամբ հին հունարեն՝ σοφία ընդունելի է և մարդկանց մոտ, և դեպի Ամենաբարձրյալը չի ուղեկցվոում ոչ մի հատուկ հզորացմամբ։ Միևնույն բառը օգտագործվում է,օրինակ,
- և հին հունարեն՝ Σοφία Σειράχ «Հիսուսի գերիմաստության գրքեր, Սիրահովայի որդուի» անվան մեջ,
- («…պետք է փառաբանենք Իսրայելյան ժողովրդին կրթության և իմաստության համար») — հին հունարեն՝ «δέον ἐστὶν ἐπαινεῖν τὸν Ἰσραὴλ παιδείας καὶ σοφίας» (Սիրաք, 1:2),
- ի դեպ Աստված («Մեծ է գերիմաստությունը Աստծո…») — հին հունարեն՝ «ὅτι πολλὴ σοφία τοῦ Κυρίου» (Սիրաք 15:18).
Դրա հետ միասին, ռուսական աստվածաբանական բառապաշարում — եթե Սոֆիան որպես հատուկ տերմին չի օգտագործվում (նայել ներքև) ,տեղի է ունենում «իմաստություն» և «գերիմաստություն» տերմինների բաժանում, երբ վեջինին տալիս են հատուկ սրբազան իմաստ ,համեմատել հետևյալ ազդարարումը Ավետարան կարդալու ժամանակ ՝«Գերիմաստություն, ներիր» և այդպես շարունակ։ Չնայած դա ոչ մի դեպքում չի նվազեցնում«Իմաստություն » հասկացողության աստիճանը,այնպես որ, ցանկացած դեպքում։
Մի կողմից, ողջամտություն հասկացողությունը ցույց է տալիս,կյանքի ընթացքում մարդու կողմից ձեռք բերած որակ (ср. անգլ.՝ mind),միևնույն ժամանակ որպես Աստծո «բարձրագույն բանականություն» ավրաամիկյան կրոններում ապրիորեն հավասար է անվերջության և ժամանակի առումով այդպիսի հատկություն չկա։
Անգլերեն լեզվումwisdom «իմաստություն» ծագել է նույն , հնդեվրոպական արմատից, ինչ և գերմաներեն wissen «իմանալ», և ռուսերեն տեսնել и իմանալ բառերը, իսկ հունարեն— պատմություն (ἱστορία, historia)[2].
Հնադարում
Հին հունական դիցաբանության մեջ Զեվսը, կուլ տալով իր առաջին կնոջը Մետիդաին,որը ( այդ ձևով , ընդունելով իր մեջ, նրան, Մեդիտային), ստանում է նրանից ազդարարում բարության և չարության — «ինչն է չար և ինչն է բարի »[3][4].
 |
Իմաստուն լինելը հենց գերագույնն է առաքինություն; իմաստությունը կայանում է նրանում,որպիսի ճշմարտությունը ասել և նրա հետ համաձայնեցնել արարքները, հարցնել բնությանը այն բանի համար, որպիսի իմանան ճշմարտությունը[5]։ |  |
Էլլադայում «սոֆոս» իմաստուն բառը կապված էր արհեստի հետ, գործնականորեն կարողանալ, «իմաստուն» բառը(ինչ-որ բան կարողանալ անել ) գործածվում էր «խելոք» բառին մոտ ձևով[6]։
Հնագույն փիլիսոփաները մեծ նշանակություն էին տալիս իմաստությանը , հենց ինքը «փիլիսոփայություն»բառը (հին հունարեն՝ φιλοσοφία)նշանակում էր «սեր դեպի իմաստությանը»։
Էլլիները իմաստությունը համարում էին բարձրագույն բարեկեցություն, «Իմաստուն մարդու համար ամբողջ աշխարհն է բաց»[6]
|
Իմաստությունը պտտվում է առաջին իսկ պատճառի շուրջ և սկսում..Իսկ գիտելիքից ամենահիմնականը և գերիշխողը այն է, որում պարունակում է նպատակի հասկացողությունը , որի համար արժե առանձին ամեն ինչ անել
[5]: |
|
Էպիկուրը համարում էր, որ իմաստությունը որպես փիլիսոփայության ուսումնասիրում, ապաքինում է հոգու տանջանքները[7]։ «Նա, ով առաջինը գտավ բանական կյանքի հիմքը։ Ինչը որ հիմա անվանում ենք մենք իմաստություն», — գրում է Լուկրեցիուսը «Բնության իրերի մասին» ստեղծագործությունում[8]։
Հռոմեական դիցաբանության մեջ Միներվա ն համարվում էր իմաստության մարմնավորում (ավելի ուշ նույնացվում է հույն Աֆինաի հետ)։ Էտրուսները համարում էին նրան այդ թվում նաև որպես կարևոր բացահայտումների և հայտնագործումների հովանավոր Գլխավոր տոնակատարությունը Միներվանի պատվին, Կվինկվատրին է, որը անցկացնում էին մարտի 19-ից մինչև 24,դա արհեստավորների և նկարիչների տոնն էր, ինչպես նաև Կաղապար:D-, որոնք տոնակատարության ընթացքում ազատվում էին պարապմունքներից և միևնույն ժամանակ էլ վճարում էին իրենց ուսուցիչներին ուսման համար։
Միներվաի խորհրդանիշը բուն էր, որին համարում էին իմաստության խորհրդանիշ, քանի որ այդ թռչունը ընդունակ էր տեսնելու մթության մեջ[9][9][9][8][8]։
Փիլիսոփայության մեջ
Տարբեր պատմական փուլերում տարբեր փիլիսոփայական դպրոցներ տարբեր մոտեցում ունեին իմաստւթյան առարկայի վերանայմանը։Դեռ այդ դարաշրջանում իմաստությունը «շատ իմացության» և «բազմափորձ» բառերի հոմանիշն էր։ Արդեն Պիֆագորը ցույց է տալիս մարդու անհասանելիությունը իմաստությանը, ընդունելով նրան ինչպես աշխարհաստեղծման տեսության գերագույն աստիճան ։ Հետևյալ տեսությունը ընդունում էր նաև Սոկրատը։ Պլատոնը, հետևյալ մտքի շրջանակներում, հաստատում էր, որ իմաստությունը հոգու անբաժանելի առանձնահատկությունն է, որն արտահայտվում է մտքեր դիտելու միջոցով (այդ ձևով իմաստությունը հասանելի է միայն մահից հետո)։ Հաջորդ փիլիսոփայության դպրոցները կարողացան տարանջատել երկու կարծիքները ։ Այդպես, Կինիկներ и ստոիկներ, Ստոիցիզմ ենթադրում էին, որ իմաստությունը հասանելի է նաև կյանքի ընթացքում, բայց միայն տեսականորեն։ Միևնույն ժամանակ կիրենաիկները, Կիրենաիկա և պերիպատետիկները, Պերիպատետիկյան դպրոց իմաստությունը համարում էին ոչ հասու։ Միջին դարերի կրոնական փիլիսոփայությունը դեպի Աստված էր ճանաչում իմաստությունը, մարդ ընդունակ էր մասամբ դիմել աստվածային իմաստությանը։ Հաջորդ դարերում փիլիսոփայությունը ուշադրությունը դարձնում է բարոյագիտական հարցերի և ճանաչման խնդրի շուրջ (իմացաբանություն),այդ ժամանակ հենց իմաստություն առարկան մղվում էր երկրորդ պլան։ Ավելի հաճախ իմաստությունը համարում էին որպես աշխարհը ուսումնասիրելու ընթացք առաքելություն , կամ ինչպես «ամենաիմացություն»։Կանտի համաձայն,մարդու բարոյական կատարելության գերագույն աստիճանը դա իմաստությունն է, այն վարակիչ չի, նրան չի կարելի ներշնչել, «յուրաքանչյուրը պետք է դուրս բերի ինքն իրենից»[10].
Քրիստոնեության մեջ
Քրիստոնեության մեջ Աստծո իմաստության մարմնավորումը (համեմատ. ամենաբարձր «իմաստագույն'») կարելի է նախնական տառադարձմամբ կոչել սկզբնականում հուն․՝ Σοφία (Սոֆիյա) — «վարպետություն», «գիտելիք», «իմաստություն»)։ Սոֆիայի մասին պատկերացումը որպես «Գերիմաստուն Աստվածուհու» մեծ տարածում էր ստացել Բյուզանդիայում և Ռուսիայում։
Հանդիսանում է առաքինի (սովորաբար ինչպես «ողջամտություն»)[11]։
Բուդդայականության, ինդուիզմի մեջ
- Գանեշա — իմաստության աստված ինդուիզմի մեջ
- Պրադժնյա — բարձրագույն իմաստությաուն բուդդայականության մեջ
- Պրադժնյապարամիտա — «անդրսահմանյան իմաստություն » բուդդայականության մեջ
- Բոդխիսատտվա Սամանտաբխադրա «Բարեհոգի», Լրիվ Տանջանք մարմնավորում, Իմաստություն Բուդդայականության մեջ
- Բոդխիչիտտա «հասկացողության պայծառացում, իմաստություն» —փիլիսոփա-աշխարհահայացական ուսմունք բուդդայականության մեջ
- Ակշոբյա — Իմաստության հինգ Բուդդաներից մեկը բուդդուիզմի մեջ
- Պարամիտա կա որպես Ազատագրում, Լուսավորում, Իմաստություն
- Սուտրա Սերդցա Իմաստության Կատարելություն, Բուդդուիզմի ամենահայտնի սկզբնաղբյուրներից մեկը
- Մանդժուշրի առասպելական սխրակիցԲուդդա Գաուդամի, մարմնավորում է իմաստություն, բանականություն և կամք.
- Նագի — ինդուիզմի և բուդդայականության մեջ առասպելական էակներ,օձեր, իմաստություն խորհրդանշող
- Դխյանի-բուդդի տիբետյան բուդդայականության մեջ Գերագույն իմաստության Բուդդաներ
Դիցաբանությունում
- Միմիր — իմաստություն գերմանասկանդինավյան դիցաբանությունում
- Կվասիր — գերմանասկանդինավյան դիցաբանության մեջ իմաստություն
- Տյուր — գերմանասկանդինավյան դիցաբանության մեջ իմաստության աստված
- Բրագի — գերմանասկանդինավյան դիցաբանության մեջ իմաստությամբ փառաբանված աստված,
- Մեդիտա (դիցաբանություն)Մեդիտա —իմաստության աստվածուհի հին հունական դիցաբանության մեջ
- Նաբու —ակկադյան դիցաբանության մեջ իմաստության աստված
- Սեշատ — իմաստության աստվածուհի հին եգիբտական դիցաբանությունում
- Մնեմոզինա — հին հունական դիցաբանության մեջ աստվածուհի,որն անձնավորում էր Հիշողություն, նա տիրապետում էր Ամենագիտությամբ, Իմաստությամբ
- Մերոդահ — իմաստության աստված Բաբելոնում
Իսլամում
- Լուկման —մարգարե իսլամի մեջ։Ղուրանի համաձայն, Լուկմանը իմաստուն էր, որն ըմբռնում էր միակ Աստծո գոյությունը
- Իմաստության տուն իսլամի մեջ
- Յոթ իմաստունիներ
- Սողոմոն
Գրականություն
- Платон. Апология Сократа
- Аристотель «Метафизика»
- Премудрость // Библейская энциклопедия архимандрита Никифора. — М., 1891—1892.
Տես նաև
Ծանոթագրություններ
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.