Ժաննա դ'Արկ

Ժաննա դ'Արկ (ֆր.՝ Jeanne d'Arc, մոտ հունվարի 6, 1412^[1][2], Դորեմի լա Պյուսել, Բարսի դքսություն, Ֆրանսիայի թագավորություն^[3] - մայիսի 30, 1431^[4][5], Ռուան, Նորմանդիա, Անգլիայի և Ֆրանսիայի դուալիստական միապետություն^[4]), Ֆրանսիայի ազգային հերոսուհի, կաթոլիկ եկեղեցու սուրբ, հայտնի նաև որպես Օռլեանի կույս։ Գլխավորել է ֆրանսիական ժողովրդի ազատագրական պայքարն անգլիացիների դեմ Հարյուրամյա պատերազմի (1337-1453 թվականներ) ժամանակ։

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Ժաննա դ'Արկ (այլ կիրառումներ)

Ժաննա դ'Արկ
Ծնվել է	մոտ հունվարի 6, 1412[1][2]
Ծննդավայր	Դորեմի լա Պյուսել, Բարսի դքսություն, Ֆրանսիայի թագավորություն[3]
Մահացել է	մայիսի 30, 1431[4][5] (19 տարեկան)
Մահվան վայր	Ռուան, Նորմանդիա, Անգլիայի և Ֆրանսիայի դուալիստական միապետություն[4]
Քաղաքացիություն	Ֆրանսիայի թագավորություն
Մայրենի լեզու	միջին ֆրանսերեն
Կրոն	Հռոմի Կաթոլիկ եկեղեցի
Մասնագիտություն	ռազմական գործիչ
Ծնողներ	հայր՝ Ժակ դ'Արկ, մայր՝ Իսաբել Ռոմե
Պարգևներ և մրցանակներ	Սեն Սիրի Հատուկ ռազմական դպրոցի խթանման հովանավոր
Ստորագրություն
Jeanne d'Arc Վիքիպահեստում

Ժաննա դ՛Արկի արձանը Փարիզի Սակրե Կյոր բազիլիկի առջև

Կենսագրություն

Ծնվել է հավանաբար 1408 թվականի հուլիսի 17-ին՝ Ֆրանսիայի հյուսիս-արևելքում գտնվող Դոմրեմի գյուղում՝ աղքատ գյուղացիների ընտանիքում։ Օժտված էր սուր մտքով, ողջախոհությամբ և միաժամանակ էլ ոգևորելու ընդունակությամբ, սակայն կրթություն չի ստացել։ Մանկուց ականատես է եղել Հարյուրամյա պատերազմի ռազմական գործողություններին, քանի որ անգլիական և բուրգունդական զորքերը հաճախ էին ասպատակում Դոմրեմիի շուրջ ընկած տարածքները։ 13 տարեկանից Ժաննան լսել է «ձայներ» և տեսիլքներ է ունեցել, որոնցում նրան հայտնվում էին սրբեր և հրեշտակներ։ Մոլեռանդ կրոնապաշտ Ժաննա դ’Արկը հավատացել է, որ իրեն նախասահմանված է ազատագրել Ֆրանսիան։

1428 թվականին անգլո-բուրգունդական միացյալ զորքը պաշարեց Օռլեան քաղաքը։ Ֆրանսիայի գահի թագաժառանգ Շառլը փակվել էր Շինոնի ամրոցում և գրեթե ոչինչ չէր ձեռնարկում իր թագավորական լիազորությունների հաստատման համար։ Նույն ժամանակամիջոցին Ժաննան սկսում է հավատալ, որ իրեն երևացող տեսիլքները հրամայում են իրեն գնալ Օռլեան և մարտնչելով՝ վերջ դնել պաշարմանը։ Ժաննան դիմում է տեղական թագավորական զորքերի հրամանատար Ռոբեր դը Բոդրիկուրին՝ համոզելով նրան տրամադրել պահակազոր, որը կուղեկցի իրեն թագաժառանգի մոտ։ 1429 թվականի մարտի 6-ին կայանում է Ժաննայի և թագաժառանգի հանդիպումը։ Սկզբում Ժաննային կասկածով են ընդունում, սակայն քիչ անց Շառլը հավատում է, որ նա ուղարկվել է Աստծո կողմից։ 1429 թվականի ապրիլին թագաժառանգի կողմից տրամադրված զորքով Ժաննան շարժվում է Օռլեան և համառ մարտերի արդյունքում 1429 թվականի մայիսի 8-ին վերացնում պաշարումը։ Նրա ղեկավարությամբ ֆրանսիական զորքերը մի շարք հաղթանակներ են տանում՝ հունիսի վերջին շարժվելով դեպի հյուսիս։ Ժաննայի և զորքերի ուղեկցությամբ Շառլը մտնում է Ռեյմս քաղաք, որի տաճարում 1429 թվականի հուլիսի 17-ին կայանում է Կարլոսի թագադրության արարողությունը։ Նա գահ է բարձրանում Կարլոս VII անունով։

Ժաննան ռազմական ղեկավար  

Նշանակվելուց հետո զրահներ են պատրաստվում Ժաննայի համար (նա ստացել է հատուկ թույլտվություն Փաիթիերից աստվածաբանների հանձնաժողովի կողմից տղամարդկանց հագուստ կրելու համար)։ Նրա համար սուր էին գտել Սենտ-Կատրին դե Ֆիերբուիս եկեղեցում ՝ ըստ Ժաննայի հրամանով ։ Ըստ լեգենդի ՝ այս թուրը պատկանում էր Կառլ Մեծին։

Այնուհետև նա գնաց Բլոիս, որը նշանակվեց որպես բանակի հավաքման կետ, և արդեն բանակի գլխին նա երթով շարժվեց դեպի Օրլեան:Այն լուրը, որ բանակը ղեկավարվում է Աստծո առաքյալի կողմից, բանակում արտակարգ բարոյական վերելք առաջացրեց։ Հույսը կորցրած հրամանատարներն ու զինվորները, ովքեր հոգնել էին անվերջ պարտություններից, ոգեշնչվեցին և վերականգնեցին քաջությունը։

1429-ի ապրիլի 29-ին Ժաննան փոքր ջոկատով ներթափանցում է Օռլեաններ։ Մայիսի 4-ին նրա բանակը հաղթեց առաջին անգամ ՝ վերցնելով Սեն-Լուպի գավիթը։ Հաղթանակները հաջորդեցին մեկը մյուսի հետևից, և արդեն մայիսի 7-ից 8-ի լույս 2-ի գիշերը բրիտանացիները ստիպված էին  նահանջել քաղաքից։ Այսպիսով, այն խնդիրը, որը Ֆրանսիայի մյուս ռազմական ղեկավարները համարեցին անհնար, Ժաննա դ'Արկը լուծեց չորս օրվա ընթացքում։

Օռլեանի մերձակայքում տարած հաղթանակից հետո Ժաննան անվանվեց «Օռլեանի Կույս» (fr. La Pucelle d’Orléans): Օրը `մայիսի 8-ից առ այսօր, ամեն օր նշվում է Օռլեանում` որպես քաղաքի հիմնական տոն։

Կառլի երկմտությունն ու անվճռականությունը հիմք էին հանդիսացել այն բանի համար, որ Ժաննան իր հաջորդ ուղևորության ընթացքում հայտնվեց Լոուերի անգլիական ամրոցներում ՝ միայն հունիսի 9-ին։ Սակայն, այս անգամ նույնպես, նրա ղեկավարած բանակը գործեց արագ, վճռական և անսովոր հաջողությամբ։ Հունիսի 11-ին, բանակը մոտեցավ Բրիտանիայի կենտրոնական ամրակայված կետին Լոուերի վրա `Ջարջո։ Հաջորդ օրը Ջարջոն գրավվեց, հունիսի 15-ին Ժաննան խոսում է Մյունգ-Սուր-Լոուերում, հունիսի 16-ին` Բեժանսիում, և արդեն հունիսի 18-ին կայացավ Պաթի որոշիչ ճակատամարտը անգլիացիների հետ։ Անգլիական բանակի  հրամանատարներ՝ Թալբոտ և Ֆասթոլ։ Ճակատամարտն ավարտվեց բրիտանացիների ամբողջական պարտությամբ։  Թալբոտը գերի ընկավ,իսկ  Ֆասթոլը փախավ մարտադաշտից։  

Ժաննան գնաց թագավորի մոտ և խրախուսեց նրան ուղղեվորվել Ռեյմս ՝ ֆրանսիական թագավորների ավանդական թագադրման բայր։ Քարոզարշավի մեկնարկից առաջ Ժաննային հաջողվեց նաև հաշտեցնել թագավորին իր նախկին պաշտոնաթող Քենդալ Ռիշմոնի ՝ փորձառու ռազմական առաջնորդի հետ, որը նույնիսկ ավելի շատ միավորեց ֆրանսիացիներին։

Հունիսի 29-ին սկսվեց «անարյուն արշավը» Ռիմսի ուղղությամբ։ Բոլոր քաղաքները բացում էին դարպասները թագավորական բանակի առջև. հուլիսի 17-ին թագավորը հանդիսավոր կերպով օծվեց Ռեյմի տաճարում ՝ Ժաննա դ'Առքի ներկայությամբ, ինչը երկրում ստեղծեց ազգային ոգու անսովոր պոռթկում։ Բուրգունդյան Բիլիկը՝ Ֆիլիպ 3-րդ Բարեգործը չեկավ արարողությանը, և Ժաննան նրան նույն օրը նամակ գրեց ՝ հաշտության կոչով։

Թագադրվելուց հետո Ժաննան հորդորել է Չարլզին գրոհ իրականացնել Փարիզի վրա ՝ օգտվելով բրիտանական ճամբարի  անբարենպաստ իրավիճակից և խառնաշփոթից, բայց նա նորից սկսեց երկմտել։ Մայրաքաղաքի վրա հարձակումը սկսվել էր միայն սեպտեմբերին, բայց հարձակումը արագ դադարեցվեց։ Թագավորը հրաման տվեց բանակին նահանջել, իսկ սեպտեմբերի 21-ին բանակը կազմալուծվեց։

1430-ի գարնանը վերսկսվեցին ռազմական գործողությունները, բայց դանդաղկոտ էին։ Ժաննայի առջև անընդհատ խոչընդոտներ էր դնում թագավորական արքունիքը։ Մայիսին Ժաննան օգնության է հասնում Բուրգունդցիների կողմից պաշարված Կոմպենյին։ 1430 թվականի մայիսի 24-ին դավաճանության արդյունքում , Ժաննա դ՛Արկը գերեվարվում է բուրգունդցիների կողմից։ Չարլզ թագավորը, ով իրեն այդքան շատ էր պարտական, ոչինչ չէր ձեռնարկում Ժաննային փրկելու համար։ Շուտով, 10,000 ոսկե կենդանու համար, բուրգունդցիները Ժաննային վաճառեցին բրիտանացիներին։ Նոյեմբեր - 1430-ի դեկտեմբերին Ժաննան տեղափոխվեց Ռուեն։

Մահ

Համաժողովրդական պատերազմի ծավալը և Ժաննա դ’Արկի լայն ժողովրդականությունը վախեցրել են թագավորին և ազնվականությանը։ Ժաննան շարունակել է ղեկավարել անգլիացիների դեմ ռազմական գործողությունները մինչև 1430 թվականի մայիսի 23-ը, երբ անգլիացիների դաշնակից բուրգունդացիները նրան գերի են վերցրել և հանձնել անգլիացիներին 10 հազար լիվր գումարի դիմաց։ Անգլիացիները մեղադրել են նրան վհուկության և հերետիկոսության մեջ։ Ռուան քաղաքում եկեղեցականներից կազմված ատյանը կանխատեսելի դատավճիռ է կայացրել. Ժաննա դ'Արկը մեղավոր է ճանաչվել՝ սկզբում դատապարտելով ցմահ բանտարկության, այնուհետև՝ մահապատժի։ 1431 թվականի մայիսի 30-ին նրան այրել են Ռուանի Հին շուկայի հրապարակում։ Մահապատիժը իրականացնողները երկու անգամ նորից են այրել արդեն մահացած մարմինը՝ չցանկանալով, որ նրա մարմնից մնացորդներ մնան ու մասունք դառնան։

Զարգացումներ Ժաննա դ'Արկի մահից հետո

Շառլ VII-ը, սակայն, կարողացել է զարգացնել Ժաննա դ'Արկի հաջողությունները։ 1435 թվականին նա անջատ հաշտություն է կնքել բուրգունդացիների հետ, իրականացրել բանակի և պետական ֆինանսների վերակազմակերպում, այնուհետև վերսկսել է Անգլիայի դեմ պատերազմը, որի արդյունքում արդեն 1453 թվականին անգլիացիները զրկվել են Ֆրանսիայի տարածքում իրենց բոլոր տիրույթներից, բացի Կալե նավահանգստից։ Դրանից հետո Շառլը նախաձեռնել է Ժաննա դ'Արկի վարկի և հեղինակության վերականգնմանն ուղղված միջոցառումներ։ 1455 թ. Ռուանում գումարվել է եկեղեցական նոր ատյան, որը բեկանել է նախկին դատավճիռը՝ մաքրելով Օռլեանի կույսին բոլոր մեղադրանքներից։ Ֆրանսիայում Ժաննա դ'Արկի պաշտամունքի սկիզբ է դրվել։ 1909 թվականին Կույսը եկեղեցու կողմից ճանաչվել է երանելի, իսկ 1920 թվականի մայիսի 16-ին՝ դասվել սրբերի շարքին։

Արդարացման գործընթաց

1452 թվականին Նորմանդիում պատերազմի ավարտից հետո Չարլզ VII- ը հրամայեց հավաքել Ժաննայի դատավարությանը վերաբերող բոլոր փաստաթղթերը և հետաքննություն անցկացնել նրա օրինականության վերաբերյալ։ Հետաքննությունը ուսումնասիրեց ընթացքի փաստաթղթերը, հարցրեց գոյատևող վկաներին և միաձայն եզրակացրեց, որ «Ժաննա» -ի դատավարության ընթացքում կատարվել են օրենքի կոպիտ խախտումներ։ 1455 թ.-ին Հռոմի Պապ Կալիքսուս III- ը սկսեց նոր գործընթաց և իր ներկայացուցիչներից երեքին նշանակեց վերահսկել այն, այդ թվում նաև արքեպիսկոպոս Ռեյմս Ժան ouուվենել դե Յուրսենին ։

Դատը անկացվել էր Փարիզում, Ռուանում և Օռլեանում, և հետաքննություն է անցկացվել նաև Ժաննայի հայրենիքում։ Պապի և դատավորների նշանակածները հարցաքննել են 115 վկա, այդ թվում ՝ Ժաննայի մորը, նրա զինակից ընկերներին, Օրլեանի սովորական բնակիչներին։

1456 թվականի հուլիսի 7-ին դատավորները ընթերցեցին դատավճիռը, որում նշվում էր, որ Ժաննայի դեմ առաջադրված մեղադրանքի յուրաքանչյուր կետ հերքվում է վկաների ցուցմունքներով։ Առաջին դատավարությունը ճանաչվեց անվավեր,  և մեղադրական եզրակացությունը խորհրդանշականորեն կոտրվեց ամբոխի առջև։ Վերականգնվեց Ժաննայի բարի անունը։

1909-ին Հռոմի պապ Պիոս X- ը Ժաննային հռչակեց սուրբ , իսկ 1920-ի մայիսի 16-ին Հռոմի Պապ Բենեդիկտոս XV- ը կանոնականացրեց իրեն (Հիշատակի օր - 30 մայիսի)։ Ներկայումս Ֆրանսիայի գրեթե յուրաքանչյուր կաթոլիկ եկեղեցի ունի Սուրբ Ժաննա դ՛Արկի արձան։ Օռլեանի օրիորդը պատկերված է տղամարդու զրահներով ՝ ձեռքին սուր պահելով։

Ի պատիվ Ժաննա դ՛Արկի

• Ամեն տարի մայիսի 8-ին Ֆրանսիայում նշվում է «Ժաննա դ՛Արկի օրը»։
• 1872 թվականին հայտնաբերված աստերոիդին շնորհվել է Ժաննա դ՛Արկի անունը։
• Ֆրանսիացիների ազգային հերոսուհու անունով է կոչվել ֆրանսիական ռազմածովային նավատորմի ուղղաթիռակիր մի հեծանավ։
• 1974 թվականին Անդրե Մալրոյի նախաձեռնությամբ Օռլեան քաղաքում հիմնվել է Ժաննա դ՛Արկի կենտրոն, որտեղ հավաքվում ու պահվում են նրա կյանքին ու գործունեությանը առնչվող փաստաթղթեր, իրեր։

Պատկերասրահ

• 
  Ժաննա դ՛Արկի հուշարձանը Շինոնում (քանդակագործ՝ Ժյոիլ Ռուլո, 1893 թվական)
• 
  Ժաննա դ՛Արկ (Պոլ Գոգեն, 1889 թվական)
• 
  Ժաննա դ՛Արկի ստորագրությունը

Ծանոթագրություններ

1. Bouzy O. Jeanne d'Arc l'histoire à l'endroit (ֆր.) — 2008. — P. 82. — 280 p. — ISBN 978-2-85443-531-3
2. Krumeich G. La date de la naissance de Jeanne d'Arc // De Domremy... a Tokyo : Jeanne d'Arc et la Lorraine (ֆր.) — 2013. — P. 21—31. — 406 p. — ISBN 978-2-8143-0154-2
3. Pernoud R. J'ai nom Jeanne la Pucelle (ֆր.) — Éditions Gallimard, 1994. — P. 15.
4. Pernoud R. J'ai nom Jeanne la Pucelle (ֆր.) — Éditions Gallimard, 1994. — P. 92.
5. Malcolm G.A. Vale, Lanhers Y. Encyclopædia Britannica

Գրականություն

• Anon. The First Biography of Joan of Arc with the Chronicle Record of a Contemporary Account (PDF). trans. Rankin, Daniel & Quintal, Claire. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011 թ․ հուլիսի 9-ին.
• Barrett, W.P., ed. (1932). The trial of Jeanne d'Arc. New York: Gotham house. OCLC 1314152.
• Brooks, Polly Schoyer (1999). Beyond the Myth: The Story of Joan of Arc. New York: Houghton Mifflin Co. ISBN 978-0-397-32422-4. OCLC 20319268.
• Castor, Helen (2014). Joan of Arc: A History. London: Faber and Faber. էջ 328. ISBN 9780571284627.
• de Quincey, Thomas (2004 թ․ օգոստոս). The English Mail-Coach and Joan of Arc.
• France, Anatole (2006 թ․ հոկտեմբերի 7). The Life of Joan of Arc., 19th century French classic
• Gower, Ronald Sutherland (2005 թ․ հոկտեմբերի 24). Joan of Arc.
• Kaiser, Anton (2017). Joan of Arc: A Study in Charismatic Women's Leadership. US: Black Hills Books. էջ 194. ISBN 978-1-945333-08-8.
• Meltzer, Francoise (2001). For Fear of the Fire: Joan of Arc and the Limits of Subjectivity. Chicago: University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-51982-1. OCLC 46240234.
• Pernoud, Régine (1955). The Retrial of Joan of Arc; The Evidence at the Trial For Her Rehabilitation 1450–1456. trans. J.M. Cohen. New York: Harcourt, Brace and Company. OCLC 1338471.
• Pernoud, Régine (1994). Joan of Arc By Herself and Her Witnesses. trans. E. Hymans. London: Scarborough House. ISBN 978-0-8128-1260-2. OCLC 31535658.
• Pernoud, Régine; Clin, Marie-Véronique (1999). Joan of Arc: Her Story. trans. Jeremy Duquesnay Adams. New York: St. Martin's Griffin. ISBN 978-0-312-22730-2. OCLC 39890535.
• Richey, Stephen W. (2003). Joan of Arc: The Warrior Saint. Westport, CT: Praeger. ISBN 978-0-275-98103-7. OCLC 52030963.
• Spoto, Donald (2007). Joan : the mysterious life of a heretic who became a saint. San Francisco: HarperSanFrancisco. ISBN 978-0-06-081517-2. OCLC 84655969.
• Fraioli, Deborah (2002). Joan of Arc: The Early Debate. London: Boydell Press. ISBN 978-0-85115-880-8. OCLC 48680250.
• Heimann, Nora (2005). Joan of Arc in French Art and Culture (1700–1855): From Satire to Sanctity. Aldershot: Ashgate. ISBN 978-0-7546-5085-0.
• Heimann, Nora; Coyle, Laura (2006). Joan of Arc: Her Image in France and America. Washington, DC: Corcoran Gallery of Art in association with D Giles Limited. ISBN 978-1-904832-19-5.
• Russell, Preston (2005). Lights of Madness: In Search of Joan of Arc. Savannah, GA: Frederic C. Beil, Pub. ISBN 978-1-929490-24-0.
• Tumblety, Joan. "Contested histories: Jeanne d'Arc and the front national." The European Legacy (1999) 4#1 pp: 8–25.
• Le Brun de Charmettes, Philippe-Alexandre (1817). Histoire de Jeanne d'Arc (French). Paris: ED. Artus Bertrand. OCLC 8443774.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
• Le Brun de Charmettes, Philippe-Alexandre (1821). Smith, Audin (ed.). L'Orleanide, Poeme National en Vingt-huit Chants (French). Paris.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
• Pernoud, Régine (1995). Jeanne d'Arc: La Reconquête de la France (French). Gallimard. ISBN 978-2-07-040230-4. OCLC 39883861.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
• Le procès de condamnation et le procès de réhabilitation de Jeanne d'Arc. L'histoire en appel. trans. Oursel, Raymond. Paris: Éditions Denoël. 1959. OCLC 1823703.{{cite book}}: CS1 սպաս․ այլ (link)
• Quicherat, Jules-Étienne-Joseph, ed. (1965) [1841–1849]. Procès de condamnation et de réhabilitation de Jeanne d'Arc dite la Pucelle. Publiés pour la première fois d'après les manuscrits de la Bibliothèque nationale, suivis de tous les documents historiques qu'on a pu réunir et accompagnés de notes et d'éclaircissements (French). Vol. 1–5. New York: Johnson. OCLC 728420.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
• Allmand, C. (1988). The Hundred Years War: England and France at War c. 1300–1450. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-31923-2.
• Perroy, Edouard (1965). The Hundred Years War. trans. W.B. Wells. New York: Capricorn Books.

Արտաքին հղումներ

• Joan of Arc Archive – Online collection of Joan of Arc-related materials, including biographies and translations.
• "Blessed Joan of Arc" (written before her canonization) – Catholic Encyclopedia entry from the 1919 edition.
• Catholic Online Saints – short biography from Catholic Online Saints.
• Joan of Arc's Companions-in-arms – English version of page about soldiers who served alongside Joan of Arc.
• Joan of Arc Museum – Website for a museum in Rouen, France located near the place she was executed.
• INRAP Page on Orleans' fortifications : Article on the archaeological excavation of a portion of Orleans' fortifications dating from the siege in 1428–1429.
• Location of Joan of Arc's Execution – Google Maps satellite map of the square in Rouen and monument marking the site of her execution.
• Locations in Joan of Arc's campaigns and life – Google Maps feature showing locations from her birth until her death.
• Catholic Saints page about Joan of Arc – Brief biography and hagiographic information from Catholic Saints.
• The Real Joan of Arc: Who Was She? – Long analysis of various issues and controversies, from 1000 Questions.
• International Jeanne d'Arc Centre (French, English, German)
• Research work and study reports. (English, German)
• Protocol of the 1431st process and the Rehabilitation process
• Jeanne d'Arc la pucelle cinematography (English)
• Films about Jeanne d'Arc, International Joan of Arc Society (with film clips)
• filmrezension.de: Dossier on Jeanne d'Arc films from 1928 to the present
• Centre Jeanne d'Arc Արխիվացված 2011-01-29 Wayback Machine at the Orleans Municipal Library (French)
• The Siege of Orleans, BBC Radio 4 discussion with Anne Curry, Malcolm Vale & Matthew Bennett (In Our Time, May 24, 2007)

• Жанна Д’Арк — жизнь как шедевр. Программа «Эха Москвы» из цикла «Всё так»
• Проект «Святая Жанна» библиотеки «Una Fides»
• Сайт, посвящённый Жанне д’Арк с подборкой документов(անգլ.)
• Проект Maid of heaven(անգլ.)
• Анри Валлон. Жанна д’Арк(ֆր.)
• Протоколы обвинительного процесса Жанны д’Арк
• Материалы по альтернативной версии Արխիվացված 2009-06-04 Wayback Machine
• Осада Орлеана(ֆր.)
• Миссия Жанны д’Арк и загадки истории (Евгений Хацкельсон).
• «Жанна д'Арк». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)

Աղբյուրներ

• Pernoud, Régine (1982). Joan of Arc By Herself and Her Witnesses. translated by Edward Hyams. New York: Scarborough House. ISBN 978-0-8128-1260-2.
• DeVries, Kelly (1999). Joan of Arc: A Military Leader. Stroud, Gloucestershire: Sutton Publishing. ISBN 978-0-7509-1805-3. OCLC 42957383.
• Famiglietti, Richard C. (1987). Royal Intrigue: Crisis at the Court of Charles VI 1392–1420. AMS studies in the Middle Ages, 9. New York: AMS Press. ISBN 978-0-404-61439-3.
• Lucie-Smith, Edward (1976). Joan of Arc. Bristol: Allen Lane. ISBN 978-0-7139-0857-2.
• Oliphant, Mrs. (Margaret) (2003 թ․ նոյեմբեր) [1896]. Jeanne d'Arc: Her Life and Death. Heroes of the Nations. IndyPublish.com. ISBN 978-1-4043-1086-5.
• Pernoud, Régine; Marie-Véronique Clin (1999). Joan of Arc: Her Story. translated and revised by Jeremy duQuesnay Adams; edited by Bonnie Wheeler. New York: St. Martin's Press. ISBN 978-0-312-21442-5. OCLC 39890535.
• Wagner, John A (2006). Encyclopedia of the Hundred Years War. Westport CT: Greenwood Press. ISBN 978-0-313-32736-0.
• Bishop, Jacqueline. Joan of Arc. էջ 2006.
• Lowell, Francis Cabot (1896). Joan of Arc. Boston: Houghton Mifflin Co.
• Larkin, Sarah (1951). Joan of Arc. New York: Philosophical Library.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ժաննա դ'Արկ» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 4, էջ 279)։

Ֆրանսիա   Եվրոպա   Պատմություն