From Wikipedia, the free encyclopedia
Էլեկտրասրտագրություն, սրտի աշխատանքի ժամանակ ձևավորվող էլեկտրական դաշտի հետազոտման և գրանցման մեթոդ։ Էլեկտրասրտագրությունն իրենից ներկայացնում է սրտաբանության մեջ կիրառվող հարաբերաբար էժան, բայց արժեքավոր էլեկտրաֆիզիոլոգիական գործիքային հետազոտության մեթոդ։
Էլեկտրասրտագրության ուղակի արդյունքն է հանդիսանում էլեկտրասրտագրի (ԷՍԳ) ստացումը։
XIX դարում պարզ դարձավ, որ սիրտն իր աշխատանքի ժամանակ ձևավորում է որոշակի քանակի էլեկրտականություն։ Առաջին էլեկտրասրտագրությունները գրանցվել են Գաբրիել Լիպմանի կողմից՝ սնդիկային էլեկտրոմետրի օգտագործմամբ։ Լիպմանի կորերն ունեին մոնոֆազ բնույթ, միայն հեռակի կերպով հիշեցնելով ժամանակակից ԷՍԳ–ները։
Փորձերը շարունակեց Վիլլեն Էյնթհովենը՝ նախագծելով սարք (լարային գալավանոմետր), որը թույլ էր տալիս գրանցել իրական ԷՍԳ–ն։ Հենց նա մցրեց ժամանակակից ԷՍԳ–ի ատամիկների նշանակությունը և նկարագրեց սրտի աշխատանքի որոշ խանգարումներ։ 1924 թվականինին նրան շնորհեցին Նոբելյան մրցանակ բժշկության բնագավառում։
Էլեկտրասրտագրության առաջին ռուսական գիրքը դուրս է եկել 1909 թվականին ռուս ֆիզիոլոգ Ա․ Սամոյլովի հեղինակությամբ (Էլեկտրասրտագրություն, Յենա, Ֆիշեր հրատարակչություն)։
Առաջին էլեկտրասրտագրերը ձայնագրում էին ֆոտոժապավենի վրա, հետո հայտնվեցին թանաքով ինքնագրերը, իսկ հիմա, որպես կանոն, էլեկտրասրտագրությունը ձայնագրվում է ժապավենի վրա։ Թղթի արագությունը կազմում է սովորաբար 50 մմ/վ։Որոշ դեպքերում թղթի արագությունը կազմում է 12,5 մմ/վ, 25 մմ/վ կամ 100 մմ/վ։ Յուրաքանչյուր ձայնագրման ժամանակ գրանցվում է փորձնական միլիվոլտը։ Սովորաբար նրա ամպլիտուդան կազմում է 10մմ/վ կամ, հազվադեպ 20մմ/վ։ Բժշկական սարքերն ունեն որոշակի չափագիատական հատկանիշներ, որոնք ապահովում են սրտի էլեկտրական ակտիվության գործունեության չափումների համեմատությունն ու վերարտադրելիոությունը[1]։ Էլեկտրական սարքերը թույլ են տալիս պահպանել ԷՍԳ–ն համակարգչի մեջ։
Պոտենցիալների տարբերության չափման համար մարմնի տարբեր հատվածների վրա տեղադրվում են էլեկտրոդներ։ Քանի որ մաշկի և էլեկտրոդների միջև վատ էներգետիկ շփումն առաջացնում է տատանումներ, այդ պատճառով հաղորդականության ապահովման համար շփման տեղերում քսում են հոսանք հաղորդող գել։ Վաղ ժամանակներում կիրառվում էր աղային լուծույթում թրջված թանզիվե անձեռոցիկներ։
Ժամանակակից էլեկտրասրտագրերում կիրառվող ազդանշանի ֆիտրերը թույլ են տալիս ստանալ ավելի բարձր որակի էլեկտրասրտագրություն, դրա հետ մեկտող մտցնելով որոշակի աղավաղումներ ստացվող ազդանշանի ձևի մեջ։ Ցածր հաճախականությամբ ֆիլտրերը 0,5—1 Հց թույլ են տալիս նվազեցնել լողացող իզոգծի էֆեկտը, դրա հետ մեկտող մտցնելով որոշակի աղավաղումներ ST սեգմենտում։ 50—60 Հց ռեժեկտոր ֆիլտրը հավասարեցնում է ցանցային ուղղումները։ Հակատրոմերային ֆիլտը (35 Հց) ճնշում է արտեֆակտները՝ մկանների ակտիվության հետ կապված։
Սովորաբար ԷՍԳ–ի վրա կարելի է առանձնացնել 5 ատամիկներ․ P, Q, R, S, T։ Երբեմն կարելի է տեսնել քիչ նշմարելի U ալիքը։ P ատամիկը ցույց է տալիս նախասրտերի սրտամկանի ապաբևեռացման պրոցեսը, QRS կոմպլեքսը՝ փորոքների ապաբևեռացումը, ST–սեգմենտը և T ատամիկը ցույց են տալիս փորոքների սրտամկանի վերաբևեռացման պրոցեսը։ U ատամիկի ծագման մասին հետազոտողների կարծիքները տարբերվում են։ Ոմանք համարում են, որ այն պայմանավորված է պտկաձև մկանների կամ Պուրկինյեի թելիկների վերաբևեռացմամբ, մյուսների կարծիքով՝ այն կապված է դիաստոլայի ժամանակ կալիումի իոնների անցումով սրտամկանի բջինջներ ։ Վ․ Ա․ Գորշկով–Կանտակուզենի կարծիքով՝ U ատամիկն առաջանում է արյան հոսքի ժամանակ պսակաձև անոթներով էլեկտրական լիցքի մասնակի կորստի պատճառով։ Կալիումի և մագնեզիումի քանակի մեծացումը կամ փոքրացումն ազդում են լիցքի տարածման և դրա՝ դեպի արյուն տեղափոխման վրա[2]։
Վերաբևեռացումը (Repolarization) փուլ է, որի ժամանակ գործողության պոտենցիալի ավարտից հետո վերականգնվում է բջջաթաղաթի հանգստի պոտնեցիալի ելքային արժեքը։ Ազդակի հաղորդման ժամանակ տեղի է ունենում թաղանթի կառուցվածքի մոլեկուլյար փոփոխություն, որի արդյունքում իոնները կարող են ազատ անցնել նրա միջոցով։ Վերաբևեռացման ժամանակ իոնները թափանցում են հակառակ ուղղությամբ՝ թաղանթի նախնական էլեկտրական լիցքի վերականգման համար, որից հետո բջիջը պատրաստ է հետագա էլեկտրական ակտիվության։
Չափվող պոտենցիալների տարբերությունից յուրաքանչյուրն էլեկտրասրտագրում կոչվում է արտածում։
I, II и III արտածումները տեղադրվում են վերջույթների վրա․ I — աջ ձեռք (-, կարմիր էլեկտրոդ), — ձախ ձեռք (+, դեղին էլեկտրոդ), II — աջ ձեռք (-) — ձախ ոտք (+, կանաչ էլեկտրոդ), III — ձախ ձեռք (-) — ձախ ոտք (+)։ Աջ ոտքին տեղադրված էլեկտրոդը նախատեսված է միայն հողանցման համար։
Գրանցվում են նաև ուժեղացված արտածումներ վերջույթներից․ aVR, aVL, aVF — միաբևեռ արտածումներ՝ ըստ Գոլդբերգերի, որոնք չափում են մնացած երկու էլեկտրոդների միջինացված պոտենցիալը։ Երբեմն կիրառվում են VR, VL և VF միաբևեռ արտածումները, որոնք չափվում են բոլոր երեք էլեկտրոդների միջինացված պոտենցիալից։ Հարկ է նկատել, որ վեց արտածումներից՝ I, II, III, aVR, aVL, aVF, միայն երկուսն են հանդիսանում գծային անկախ, այսինքն՝ իմանալով երկու ցանկացած արտածումներից ազդանշաներ, ավելացման/հանման միջոցով կարելի է գտնել մնացած չորս արտածումների ազդանշանները։
Այսպես կոչված միաբևեռ արտածման ժամանակ գրանցող (կամ ակտիվ) էլեկտրոդը որոշում է էլեկտրական դաշտի պոտենցիաների միջև տարբերությունը, որին այն մոտեցված է, և պայմանական էլեկտրական զրոյով (օրինակ՝ Վիլսոնի համակարգով)։
Միաբրեռ արտածումները նշվում են V տառով։
| Արտածումներ | Գրանցող էլեկտրոդի տեղակայում |
|---|---|
| V1 | 4-րդ միջկողային տարածություն՝ կրծոսկրի աջ եզրում |
| V2 | 4-րդ միջկողային տարածություն՝ կրծոսկրի ձախ ոզրում |
| V3 | V2 և V4 մեջտեղում |
| V4 | 5-րդ միջկոային տարածություն միջանրակային գծով |
| V5 | 4-րդ արտածման հորիզոնական մակարդակի և առաջային միջանութային գծի հատման կետում |
| V6 | 4-րդ արտածման հորիզոնական մակարդակի և միջին միջանութային գծի հատման կետում |
| V7 | 4-րդ արտածման հորիզոնական մակարդակի և հետին միջանութային գծի հատման կետում |
| V8 | 4-րդ արտածման հորիզոնական մակարդակի և միջթիակային գծի հատման կետում |
| V9 | 4-րդ արտածման հորիզոնական մակարդակի և հարողնաշարային գծի հատման կետում |
Հիմանակնում գրանցում են 6 կրծքային արտածումներ․V1-V6։ V7-V8-V9 արտածումները կլինիկական պրակտիկայում հազվադեպ են կիրառում, չնայած նրանք տալիս են առավել լիարժեք ինֆորմացիա ձախ փորոքի հետին պատի (հետին–բազալ) սրտամկանի ախտաբանական պրոցեսի մասին։
Սրտամկանի «համր» (տեսեք՝ անտեսանելի հատվածներ) հատվածներում ախտաբանական ֆենոմենների որոնման և գրանցման համար կիրառում են հավելյալ աչտածումներ (որոնք չեն մտնում համընդհանուր համակարգում)։
Սրտամկանի բջիջների ապաբևեռացման և վերաբևեռացման նորմալ և ախտաբանական վեկտորների ճիշտ հասկանալը թույլ է տալիս ստանալ մեծաթիվ կարևոր կլինիկական ինֆորմացիա։ Աջ փորքն, ունենալով փոքր զանգված, ԷՍԳ–ի վրա թողնում է միայն աննշան փոփոխություններ, ինչը հանգեցնում է նրա ախտաբանության հայտնաբերման դժվարեցման՝ համեմատած ձախ փորոքի հետ։
Սրտի էլեկտրական առանցք — Ճակատային հարթության մեջ փորոքների գրգռման վեկտորի արդյունքի տարածական պատկեր (I ստանդարտ էլեկտրոկարդիոգրաֆիկ արտածման առանցքի տարածական պատկեր)։ Սովորաբար այն ուղղված է ներքև և աջ (նորմալ նշանակություն․ 30°…70°), բայց բարձրահասկան, մարմնի հավելյալ քաշ ունեցող անձանց, երեխաների մոտ կարող է դուրս գալ այս սահմաններից (ուղղահայաց ՍԷԱ՝ 70°…90° անկյունով կամ հորիզոնական՝ 0°…30° անկյունով)։ Նորմայից շեղումը կարող է լինել ինչպես տարբեր ախտաբանությունների (առիթմիաներ, պաշարումներ, թրոմբոէմբոլիա), այնպես էլ սրտի ատիպիկ տեղկայման ժամանակ (հանդիպում է շատ հազվադեպ)։ Նորմալ էլեկտրական առանցքը կոչվում է նորմոգրամմա։ Նորմայից շեղումը համապատսախանում է կամ ձախ կամ աջ թեքմանը։
Ակտիվ էլեկտրոդն անցկացվում է կերակրափողի լուսանցք։ Մեթոդը թույլ է տալիս մանրակրկիտ գնահատել նախասրտերի էլեկտրական ակտիվությունը և նախասիրտ–փորոքային միացումը։ Կարևոր է սրտի որոշ տեսակի պաշարումների ախտորոշման համար։
Արտածման հարթության վրա գրանցվում են սրտի աշխատանքի էլեկտրական վեկտորի փոփոխությունները՝ ծավալային տարածական պատկերի տեսքով։
Регистрируется изменение электрического вектора работы сердца в виде проекции объемной фигуры на плоскости отведений.
Հիվանդի կրծքավանդակի վրա ամրացվում են էլեկտրոդներ (սովորաբար 6х6 մատրիցա), որից եկող ազդանշանները մշակվում են համակարգչի կողմից։ Որպես մեթոդ, մասնավորապես կիրառվում է սրտամկանի սուր ինֆարկտի դեպքում՝ սրտամկանի վնասման ծավալը որոշեոլւ համար։ Ներկայումս համարվում է հնացած մեթոդ։
Վելոէրգոմետրիան կիրառվում է ՍԻՀ ախտորոշման համար։.
Հոմանիշ – 24-ժամյա ԷՍԳ մոնիթորինգ ՝ ըստ Հոլթերի
Հիվանդի մարմնի վրա ամրացվում է սարք, որը մեկ օր կամ ավելի տևողությամբ գրանցում է մեկ, երկու, երեք կամ ավելի արտածումներից եկող էլեկտրոսրտագրական ազդանշաները։ Գրանցող սարքը կարող է նաև հավելյալ կերպով ունենալ զարկերակային ճնշման մոնիթորինգի ֆունկցիա։ Միաժամանակ մի քանի ցուցանիշների գրանցումը հանդիսանում է սրտանոթային հիվանդությունների ախտորոշման հեռանկարային մեթոդ։
Հարկ է նշել նաև ըստ Հոլթերի յոթօրյա ԷՍԳ–մոնիթորինգը, որը տալիս է սրտի էլեկտրական գործունեության սպառիչ պատասխան։
Գրանցման արդյունքները տեղափոխվում են համակարգիչ և հետագայում հատուկ ծրագրի միջոցով մշակվում են բժշկի կոմից
Էլեկտրասրտագրի և գաստրոգրամմայի միաժամանակ գրանցում մեկ օրվա ընթացքում։ Գաստրոկարդիոմոնիթորինգի համար տեխնոլոգիան և սարքը նման են հոլթեր մոնիթորինգի սարքին, սական, բացի երեք արտածումներով ԷՍԳ գրանցումից, հավելյալ գրանցվում են կերակրափողի և/կամ ստամոքսի թթվայնությունը, որի համար օգտագործվում է рН զոնդ՝ հիվանդի քթի միջով անցկացված։ Կիրառվում է սրտային և աղեստամոքսային հիվանդությունների տարբերակիչ ախտորոշման համար։
ԷՍԳ–ի և նրա բարձր հաճախականությամբ, ցածր ապլիտուդայով պոտենցիալների գրանցման մեթոդ, մոտավորապես 1—10 մկՎ ամպլիտուդայով և օգտագործելով բազմալիցք անալոգային թվային փոխարկիչ։
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
