Բութադիեն

Բութադիեն-1,3 (դիվինիլ), СН₂=СН—СН=СН₂ քիմիական բանաձևով չհագեցած ածխաջրածին, զուգորդված դիենների առաջին ներկայացուցիչը։

Բութադիեն
Ընդհանուր տեղեկություններ
Դասական անվանակարգում	բութադիեն-1,3
Այլ անվանումներ	էրիթրեն, վինիլէթիլեն
Ավանդական անվանում	դիվինիլ
Քիմիական բանաձև	C₄H₆
Ֆիզիկական հատկություններ
Ագրեգատային վիճակ	գազ կամ հեղուկ
Արտաքին տեսք	անգույն
Մոլային զանգված	9,0E−26 կիլոգրամ[1] գ/մոլ
Խտություն	0.6149 (25 °C) - պինդ 0.64 գ/սմ3 (−6 °C) - հեղուկ  գ/սմ³
Իոնիզացման էներգիա	1,5E−18 ջոուլ[2][3] կՋ/մոլ
Ջերմային հատկություններ
Հալման ջերմաստիճան	−164 ℉[2] և −108,9 °C[3] °C
Եռման ջերմաստիճան	24 ℉[2] և −4,41 °C[3] °C
Այրման ջերմաստիճան	−105 ℉[2]
Բռնկման ջերմաստիճան	420 °C °C
Ինքնաբռնկման ջերմաստիճան	2–12 %
Գոլորշու ճնշում	243 180 Pa[2]
Քիմիական հատկություններ
Լուծելիությունը ջրում	0.735 գ/100 մլ
Օպտիկական հատկություններ
Բեկման ցուցիչ	1.4292
Դիպոլ մոմենտ	0 Կլ·մ[3]
Դասակարգում
CAS համար	106-99-0
PubChem	7845
EINECS համար	203-450-8
SMILES	C=CC=C
ЕС	203-450-8
RTECS	EI9275000
ChEBI	7557
Թունավորություն
Թունավորություն	քաղցկեղածին
IDLH	4420 mg/m³[2]
R-արժեքներ	R45 R46 R12
S-արժեքներ	S45 S53
Եթե հատուկ նշված չէ, ապա բոլոր արժեքները բերված են ստանդարտ պայմանների համար (25 °C, 100 կՊա)

Ֆիզիկական հատկություններ

Բութադիենը իրենից ներկայացնում է բնորոշ հոտով գազ, որի եռման ջերմաստիճանը` -4,5 °C, հալման ջերմաստիճանը` −108,9 °C, բռնկման ջերմաստիճանը` −40 °C, սահմանային թույլատրելի կոնցենտրացիան օդում(ՍԹԿ)` 0,1 գ/մ³, խտությունը՝ 0,650 գ/սմ³ (−6 °C)։

Բութադիենը վատ է լուծվում ջրում, բայց լավ է լուծվում ացետոնում, սպիրտում և եթերում։

Քիմիական հատկություններ

Բութադիենը ընդունակ է պոլիմերվելու։ Այն հեշտ օքսիդացվում է օդով, հանգեցնելով պերօքսիդային միացությունների առաջացմանը, որոնք արագացնում են պոլիմերումը։

Ստացում

• Բութադիեն ստանում են Լեբեդևի եղանակով^[4]. էթիլ սպիրտը անց են կացնում կատալիզատորի վրայով։

2CH₃CH₂OH → CH₂=CH—CH=CH₂ + 2H₂O + H₂

• Բութադիեն հնարավոր է ստանալ նաև սիլիցիումի կատալիզատորի ներկայությամբ էթանոլի և քացախալդեհիդի միջև ընթացող ռեակցիայով։

CH₃CH₂OH + CH₃CHO → CH₂=CH–CH=CH₂ + 2 H₂O

• Նավթաքիմիական արդյունաբերությունում բութադիեն հիմնականում ստանում են ալյումին-քրոմային կատալիզատորով բութենի դեհիդրոգենացումից։

CH₃-CH₂—CH₂—CH₃ → CH₂=CH—CH=CH₂ + 2Н₂

C₈H₈)_x· (C₄H₆)_y·(C₃H₃N)_z

Կիրառություն

• Բութադիենի պոլիմերացումից ստանում են կաուչուկներ
• Բութադիենի, ակրիլոնիտրիլի և ստիրոլի սոպոլիմերումից ստանում են ակրիլոնիտրիլ բութադիեն ստիրոլ (ABS, C₈H₈)_x· (C₄H₆)_y·(C₃H₃N)_z)

Տես նաև

• Ցիկլոբութադիեն
• Բութեն
• Բութին
• Բութան

Ծանոթագրություններ

1. 1,3-BUTADIENE
2. http://www.cdc.gov/niosh/npg/npgd0067.html
3. David R. Lide, Jr. Basic laboratory and industrial chemicals: A CRC quick reference handbook — CRC Press, 1993. — ISBN 978-0-8493-4498-5
4. Kirshenbaum, I. (1978). Butadiene. In M. Grayson (Ed.), Encyclopedia of Chemical Technology, 3rd ed., vol. 4, pp. 313–337. New York: John Wiley & Sons.

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 2, էջ 616)։