Բաքոսուհիներ

«Բաքոսուհիներ» (հին հունարեն՝ Βάκχαι, Bakchai)՝ հին հույն ողբերգակ Եվրիպիդեսի ողբերգություններից։ Այն գրվել է Ք․ա․ 405 թվականին և զբաղեցրել է ողբերգությունների մրցույթում առաջին տեղը։ Հայաստանում, ըստ պատմիչների, ներկայացվել է Արտավազդ Բ-ի ժամանակ։ Ք․ա․ 53 թվականի հայաստանյան ներկայացմանը մասնակցել է հույն դերասան Յասոնը^[4]։

Բաքոսուհիներ հին հունարեն՝ Βάκχαι
Տեսակ	դրամատիկական ստեղծագործություն
Ժանր	ողբերգություն
Ձև	պիես[1]
Հեղինակ	Եվրիպիդես
Երկիր	Հին Հունաստան
Բնագիր լեզու	հունարեն
Գրվել է	Ք․ա 405
Առաջին ներկայացում	մ. թ. ա. 405[2]
Առաջին ներկայացման վայր	Դիոնիսոսի թատրոն
Տեսարան	Թեբե[3]
Կերպարներ	Դիոնիսոս, Պենթևս, Ագավա (Կադմոսի դուստր), Maenad?, Թիրեսիաս և Կադմոս (առասպելական հերոս)
Bacchae

Սյուժե

Եվրիպիդեսի ողբերգությունը ներկայացնում է Դիոնիսոսի մասին առասպելը^[5]։ Դիոնիսոսը՝ Զևսի և թեբեացի Սեմելեի որդին, հաստատում է իր սրբազան խորհուրդները Ասիայում և վերադառնում է Հունաստան լիդիացի բաքոսուհիների երգչախմբի ուղեկցությամբ։ Առաջին իսկ քաղաքը, որտեղ նա ոտք է դնում, նրա մոր հայրենի Թեբեն է, որը հրաժարվում է ճանաչել իրեն։ Դրա համար Դիոնիսոսը պատժում է Թեբեի կանանց խելահեղությամբ. վերջիններս լքում են իրենց տները և բաքոսական համակվածության մեջ շրջում են Կիթերոնի լեռան անտառոտ լանջերում։

Արքա Պենթևսը՝ Ագավայի որդին (Ագավան Սեմելեի քույրերից մեկն է), մտադիր է ուժով վերջ դնել այդ խելագարությանը, որի մեջ բացառապես սանձարձակություն է տեսնում։ Ծերունիները զուր են փորձում զգուշացնել արքային։ Պենթևսը որոշում է շղթայել և բանտարկել Դիոնիսոսին, որը հանդես է գալիս լիդիացի մարգարե-հրաշագործի տեսքով։ Սակայն Դիոնիսոսը մթագնում է բերում Պենթևսի վրա, և վերջինս, բաքոսուհու զգեստներ հագած, ինքն է գնում դիտելու բաքոսական խնջույքները։ Համակված ու մոլեգին բաքոսուհիները, որոնց առաջնորդում է Ագավան, պատառոտում են Պենթևսին՝ դնելով նրան առյուծի տեղ, իսկ Ագավան, ցնծալով վերադառնում է տուն՝ ձեռքում բռնած որդու գլուխը։ Նա սթափվում է շատ ուշ։ Պենթևսի մարմնի վրա Ագավայի ողբը ողբերգության ձեռագրում բացակայում է։

Երգչախմբի շուրթերով Եվրիպիդեսը փառաբանում է բաքոսական էքստասիսի ցնծությունը և կյանքի վայրկենական լիությունը։ Ավանդական իմաստնությանը երգչախումբը նախընտրում է պարզ զանգվածի չխորհրդածող հավատը։ Երբ Ագավան Դիոնիսոսին է նետում մեղադրանք, որ աստվածներին հարիր չէ վրեժնդրությունը, Դիոնիսոսը թողնում է այդ խոսքը առանց բավարար պատասխանի^[6]։

Եկե՜ք, եկե՜ք, բաքոսուհի՜ք, Բրոմիոս աստծուն` աստծո որդուն Բերենք սարից փռյուգիական, Դիոնիսոս-Բրոմիոսին Առաջնորդենք լայնատարած Ուղիներով Հելլադայի… Ո՜վ սնուցիչ Սեմելեի, Թե՛բե, պսա՛կ դիր բաղեղի, Ծաղկի՜ր, ծաղկի՜ր կանաչավետ Կենիներով գեղապտուղ, Բաքոսական տոնի՛ն տրվիր Կաղնու, սոճու ընձյուղներով, Եղջերուի նախշուն մորթին Պճնազարդի՛ր դու փնջերով Ճերմակ գեղմի և սրբացի՛ր Թիրսոսներով քո սանձարձակ։ Ողջ երկիրը պար է գալու, Երբ Բրոմիոսը իր թափորը Առաջնորդի Դեպի լե՜ռը, դեպի լե՜ռը … - Եվրիպիդես, «Բաքոսուհիներ»

Գործող անձինք

• Դիոնիսոս
• Բաքոսուհիների երգչախումբ, լիդիացի կանայք
• Թիրեսիաս, կույր ծերունի, գուշակ
• Կադմոս, Փյունիկիայի նախկին արքա
• Ծառա
• Լրաբեր հովիվ
• Լրաբեր ծառա
• Ագավա, Հերմոնիայի և Կադմոսի դուստր