From Wikipedia, the free encyclopedia
Ատրճանակ, առանց խզակոթի փողավոր հրաձգային զենք, մոտ հեռավորություններով կրակ վարելու անձնական զենք։
Տեսակ | զենքի ֆուկցիոնալ դաս |
---|---|
Ենթատեսակ | short gun?, handgun? և Հրազեն |
Փամփուշտի տեսակ | pistol cartridge? |
Առաջին անգամ Ասիայում և Եվրոպայում գործածվել է 16-րդ դարում։ Մարտականից բացի, գոյություն ունեն քաղաքացիական, մարզական, որսորդական և ազդանշանային ատրճանակներ։ Ժամանակակից մարտական (ինքնաձիգ, կիսաինքնաձիգ և ոչ ինքնաձիգ) ատրճանակների քաշը 0,7-1,0 կգ է, տրամաչափը՝ 535-11,43 մմ, պահեստատուփի տարողությունը՝ 8-12 փամփուշտ։ Մարտական ատրճանակները արդյունավետորեն խոցում են կենդանի ուժը 50-70 մ հեռավորությամբ, արագաձգությունը՝ 30-40 կրակոց/րոպե, զանգվածը՝ 1 կգ։ Ղարաբաղյան պատերազմի ժամանակ օգտագործվել են Մարգոլինի, Տոկարևի, Ռդուլտովսկու կառուցվածքների, նաև 9 մմ տրամաչափով ՊՄ (Մակարով) և ԱՊՄ մակնիշների ատրճանակներ։
Առաջին ատրճանակները հայտնվել են XV դարում։ Ատրճանակները այն ժամանակ իրենց նշանակությամբ և սարքավորմամբ շատ տարբեր էին։ Կարճ ատրճանակները կիրառվում էին դիպուկ կրակելու համար։ Երկար ատրճանակները հնարավորություն էին տալիս 30-40 մետր հեռավորության վրա գտնվող անպաշտպան թիրախին ոչնչացնել։ Ծանր զենքերն հազվադեպ էին դիպում նշանակետին, իսկ գնդակի արագությունը հազվադեպ անգամներ գերազանցում էր 150-160մ/վրկ արագությունը։
Ատրճանակները բարելավելու համար արվել են տարբեր փորձեր դրանց կրակային արագությունը մեծացնելու համար։ Դա հանգեցրել է երկփեղկանի ատրճանակների և նույնիսկ բազմափողանիների առաջացմանը։ Սակայն այն տարածում չի ստացել, քանի որ շատ թանկ էր և պատրաստելը շատ բարդ էր՝ զենքի գազամխոցը հաճախ խափանվում էր։
Հաճախ մեկ անգամ լիցքավորվող ատրճանակները պատրաստվում էին զույգերով, որը թույլ էր տալիս կատարել առնվազն մեկ կրակոց՝ մեկը մյուսի ետևից։ Ավելի ուշ մշակվել է մի տեխնոլոգիա, որը թույլ է տալիս ավելի մեծ ճշգրտությամբ հարվածել թիրախին։
XIX դարի սկզբին ամենօրյա կենցաղային ապրանքների նման ատրճանակները դարձել են տարածված, հիմնականում դուելային (մենամարտ) զենքերը։ Նման մենամարտերը լավ նկարագրված են Պուշկինի «Եվգենի Օնեգին» չափածո վեպում։ Պուշկինը նույնպես մահացել է մենամարտի ժամանակ։
|
ХХ դարում մենամարտերի ժամանակ դեռ շարունակում էին օգտագործել մեկ անգամ լիցքավորվող ատրճանակները, սակայն կյանքի մյուս փուլերում նրանք փոխարինվեցին ավտոմատ ատրճանակներով։
Ինքնալիցքավորվող ատրճանակները ինքնուրույն կերպով լիցքավորվում են՝ օգտագործելով գազամխոցում եղած գազերի էներգիան։ Դրանով նրանք տարբերվում են ոչ ավտոմատ ատրճանակներից։
XIX դարի վերջում բազմաթիվ փորձեր են արվում այդպիսի ատրճանակներ ստեղծելու համար։ XX մշակվում է Luger P08 և Mauser C96 մոդելները։ 1909 թվականի Ավստրալիական սպառազինությունը ընդունում է Roth-Steyr M1907 ատրճանակը[1]։ Դա առաջին դեպքն էր, երբ խոշոր ռազմական ձևավորումը ընդունել է ինքնալիցքավորվող սպառազինություն։ Համաշխարհային պատերազմների ժամանակահատվածում ինքնալիզքավորվող ատրճանակները մեծ տարածում են ստանում։
Ներկայումս, ժամանակակից ատրճանակների մեջ գերակշռում են ինքնալիցքավորվող ատրճանակները[2]։
Որոշ ինքնալիցքավորվողներ ունեն նաև լիովին ավտոմատ կրակ վարելու կարողություն (խորհրդային АПС, ավստրիական Glock-18), կամ մշտական հերթականությամբ կրակը (իտալերեն Բերետտա 93R), սակայն այդ հնարավորությունը օգտագործվում է բավականին հազվադեպ, քանի որ փոքր զանգվածով ատրճանակը հանգեցնում է ավելի մեծ քանակով փամփուշտների կորստի, իսկ զենքի չափերը մեծացնելով այն արդեն համարվում է դասական ատրճանակ-գնդացիր։
Կան ատրճանակներ, որոնք հնարավորություն ունեն պահել շարունակական կրակ[3]։
Սպորտային ատրճանակները լինում են մեկ անգամ լիցքավորվող և բազմակի անգամ լիցքավորվող տիպերի, առավել հաճախ օգտագործում են փոքր տրամաչափի (5.6 մմ), նման օրինակ ատրճանակներ են ՈՒԿ-55 կամ ՏՕԶ-35-ը։ Տարբերվում են բարձր պատրաստման ճշգրտությամբ, նշանառության կարգավորելի հարմարանքներով։
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.