Սինթեզ գազ

Սինթեզ գազ (ջրագազ, գեներատորային գազ) ածխածնի մոնօքսիդի և ջրածնի խառնուրդն է։ Անունը ստացել է սինթետիկ բնական գազի (ՍՆԳ, անգլ. SNG) անվանումից, քանի որ որպես միջանկյալ նյութ այն օգտագործվում է սինթետիկ բնական գազի ստացման պրոցեսում^[1]:Արդյունաբերության մեջ ստանում են մեթանի գոլոշիների կոնվերսիայի միջոցով, մեթանի մասնակի օքսիդացմամբ, թափոնների և հումքի մասնակի պլազմային գազիֆիկացմամբ, ածխի գազիֆիկացմամբ։ Ստացման եղանակից կախված խառնուրդում CO:Н₂ հարաբերակցությունը տարբեր է՝ 1:1 մինչև 1:3։

Սինթեզ գազի տարատեսակ՝ փայտի գազի այրումը

Սինթեզ գազում բաղադրիչների հարաբերակցությունը տատանվում է մեծ միջակայքում, որը պայմանավորված է ինչպես հումքի, այնպես էլ կոնվերսիայի տեսակից (ջրային գոլորշիով, թե թթվածնով).

${\displaystyle {\mathsf {CH_{4}+H_{2}O\rightarrow CO+3H_{2}}}}$

${\displaystyle {\mathsf {2CH_{4}+O_{2}\rightarrow 2CO+4H_{2}}}}$

${\displaystyle {\mathsf {{\text{-}}CH_{2}{\text{-}}+H_{2}O\rightarrow CO+2H_{2}}}}$

${\displaystyle {\mathsf {2{\text{-}}CH_{2}{\text{-}}+O_{2}\rightarrow 2CO+2H_{2}}}}$

Բաղադրիչների հարաբերակցությունը կախված է նաև ստացման մեթոդից և ածխի գազաֆիկացման պայմաններից։ Առավել շատ տարածված է Լուրգի մեթոդը, որի արդյունքում ստացվում է խոնավ գազ հետևյալ բաղադրությամբ՝ 15-18 % СО, 38-40 % Н₂, 9-11 % СН₄, 30-32 % СО₂: Ջերմաստիճանը բարձրացնելիս մեծանում է ածխածնի մոնօքսիդի, իսկ ճնշումը բարձրացնելիս՝ ջրածնի և մեթանի կոնցենտրացիան։ Խառնուրդը պարունակում է նաև իներտ գազեր (N₂ և այլն) և ծծմբաջրածին, եթե դրանում առկա է ծծումբի միացություններ։ Սինթեզ-գազը ծծմբաջրածնից և ածխածնի երկօքսիդից մաքրելու համար անցկացնում են հատուկ լուծիչների միջով։ СО-ի և Н₂-ի հարաբերակցությունը անհրաժեշտության դեպքում կարելի է փոխել ածխածնի օքսիդի և ջրային գոլորշու կոնվերսիայի միջոցով։

Սինթեզ-գազը ացետիլենի հետ ստանում են բնական գազի պիրոլիզի գործընթացում։

Ազոտական արտադրությունում սինթեզ-գազ ասելով հասկանում են ազոտի և ջրածնի խառնուրդը, որն օգտագործվում է ամոնիակի արտադրությունում։

Կիրառություն

Սինթեզ-գազի կիրառման հիմնական ոլորտներն են էլեկտրական և ջերմային էներգիաների արտադրությունները, ածխածնի օքսիդի և ջրածնի ստացումը, մեթանոլի սինթեզը, Փիշեր-Տրոպշի սինթեզը։

Գրականություն

• Химическая энциклопедия / Редкол.: Кнунянц И.Л. и др.. — М.: Советская энциклопедия, 1995. — ISBN 5-82270-092-4

Ծանոթագրություններ

1. Beychok, M.R., Process and environmental technology for producing SNG and liquid fuels, U.S. EPA report EPA-660/2-75-011, May 1975