Շագանակենի, իսկական (լատին․՝ Castanea), հաճարազգիների ընտանիքի ծառանման բույսերի ցեղ։
| Շագանակենի | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
| Գիտական դասակարգում | ||||||||
|
||||||||
| Լատիներեն անվանում | ||||||||
| Castanea
| ||||||||
|
|
Կենսաբանական նկարագիր
Երկարակյաց (500 տարի և ավելի), խոշոր ծառ է, մինչև 35 մ բարձրությամբ և 2 մ տրամագծով։ Սաղարթը՝ գմբեթաձև, խիտ, ուժեղ ճյուղապատված։ Արմատային համակարգը հզոր է և խոր։ Ծաղիկները մանր են, միասեռ կամ երկսեռ, խաչաձև փոշոտվող, ծաղկաբույլը՝ կատվիկ։
Տերևները՝ խոշոր, հերթադիր, երկար, սրածայր։ Պտուղը ընկույզ է, կլոր, տափակավուն՝ պատված գորշավուն պտղապատյանով, պտղամաշկի՝ հաստ, շագանակագույն, մուգ դարչնագույն երանգով։ Պտղամիսը՝ սպիտակ, կիսահյութալի, քաղցր, համեղ, սննդարար։
Քիմիական կազմ
Պարունակում է օսլա՝ 60%, շաքարներ՝ մինչև 17%, ազոտային նյութեր՝ 8-11%, ճարպեր՝ 2% և ավելի, օրգանական թթուներ (խնձորաթթու, կիտրոնաթթու)։
Կիրառում
Պտուղներն օգտագործվում են թարմ և եփած վիճակում, հրուշակեղենի արտադրությունում՝ որպես սուրճի սուրոգատ, բնափայտը՝ ատաղձագործության, կահույքի և խառատային արտադրությունում, շինարարության մեջ։ Բնափայտը, կեղևը և ծաղկակալները հարուստ են դաբաղանյութերով և ներկանյութերով։ Խոնավասեր բույս է։
Մշակում
Բազմանում է պատվաստով, մացառներով և սերմերով։ Պատվաստված բույսերը բերք են տալիս 5-10-րդ, իսկ սերմնաբույսերը՝ 10-15-րդ տարում։ 50 տարեկանում բերքատվությունը՝ մինչև 1 տ/հա։ Լավ է աճում թթու, գորշ և միջին խոնավության հողերում։
Տեսակներ
| Դասակարգում | Երկիր | 2009 | 2010 | 2011 |
|---|---|---|---|---|
| 1 |  Չինաստան | 1,550,000 | 1,620,000 | 1,700,000 |
| 2 |  Թուրքիա | 61,697 | 59,171 | 60,270 |
| 3 |  Իտալիա | 50,872 | 48,810 | 57,493 |
| 4 |  Հարավային Կորեա | 75,911 | 68,630 | 55,780 |
| 5 |  Բոլիվիա | 53,577 | 53,577 | 53,577 |
| 6 |  Հունաստան | 14,000 | 20,900 | 21,500 |
| 7 |  Ճապոնիա | 21,700 | 23,500 | 19,100 |
| 8 |  Պորտուգալիա | 24,305 | 22,350 | 18,271 |
| 9 |  Հյուսիսային Կորեա | 10,201 | 9,628 | 11,000 |
| 10 |  Իսպանիա | 10,000 | 10,000 | 10,000 |
| — | World | 1,890,179 | 1,954,623 | 2,022,831 |
Հայտնի է 14 տեսակ, որոնք աճում են Հյուսիսային Ամերիկայում, Ճապոնիայում, Չինաստանում, Միջերկրածովյան երկրներում։
- Castanea crenata Sieb. & Zucc.
- Castanea dentata Borkh.
- Castanea ×fleetii A.Camus,
- Castanea henryi (Skan) Rehder & E.H.Wilson
- Castanea mollissima Blume
- Castanea ×neglecta Dode
- Castanea ozarkensis Ashe
- Castanea pumila (L.) Mill.
- Castanea sativa Mill.
- Castanea seguinii Dode
Դասակարգում
Տաքսոնոմիա
Շագանակենի դասը մտնում է հաճարազգիների ընտանիքի մեջ։
| ավելի քան 7 ընտանիք (համաձայն APG II Համակարգի) | Ավելի քան 3 տեսակ (համաձայն APG II Համակարգի) | |||||||||||||||
| կարգ Հաճարազգիներ | Castaneoideae ենթաընտանիք | f1 | ||||||||||||||
| բաժին Ծաղկավորներ կամ Ծածկասերմեր |
Հաճարազգիների Հաճարազգիներ ընտանիքի | դաս Շագանակենի | ||||||||||||||
| ավելի քան 44 կարգի ծաղկավոր բույսեր (համաձայնAPG II Համակարգի) |
ևս 1 ենթաընտանիք Fagoideae | f2 | ||||||||||||||
Պատկերասրահ
Ծանոթագրություններ
Գրականություն
Արտաքին հղումներ
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
