Նվագախումբ

Նվագախումբ, երաժշտական ստեղծագործությունը տարբեր գործիքներով համատեղ կատարող երաժիշտների խումբ է։

Սիմֆոնիկ նվագախումբ

Մշտական կազմով նվագախմբերը երևան են եկել 16-րդ դարում։ Ժամանակակից իմաստով նվագախմբերի ձևավորումը կապված է 16–17-րդ դարերի սահմանագծին բազմաձայն երաժշտության նոր ժանրերի՝ օպերայի, օրատորիայի, կոնցերտի սկզբնավորման հետ։ Նվագախմբերի հնարավորությունների ընդլայնմանը մեծապես նպաստել են կոմպոզիտորներ Լյուդվիգ վան Բեթհովենը, Հեկտոր Բեռլիոզը և Ռիխարդ Վագները։

Նվագախմբերը, ըստ գործիքային կազմի, լինում են միատարր՝ լարային, փողային, հարվածային, նաև խառը՝ տարբեր գործիքներից կազմված, իսկ ըստ նշանակության՝ զինվորական, էստրադային և այլն։

Կատարման ոճով և յուրատեսակ հնչեղությամբ առանձնանում է կամերային նվագախումբը, որը փոքրակազմ է. հիմքը լարային խումբն է՝ գումարած փոքրաքանակ փողային գործիքներ, հին դասական երաժշտության դեպքում՝ նաև կլավեսին։ Նվագախմբի բարձրագույն ձևը սիմֆոնիկն է, որը կազմված է երաժշտական գործիքների 5 տարբեր խմբերից. լարային գործիքներ՝ ջութակ, ալտ, թավջութակ ու կոնտրաբաս, փայտե փողային գործիքներ՝ ֆլեյտա, կլառնետ, հոբոյ, ֆագոտ, պղնձե փողային գործիքներ՝ փող, գալարափող, տրոմբոն, տուբա, հարվածային գործիքներ՝ թմբուկ, լիտավր, եռանկյունի, քսիլոֆոն, մետաղաֆոն, կսմիթային-ստեղնավոր՝ տավիղ, դաշնամուր, կլավեսին և այլն։

Սիմֆոնիկ նվագախմբի կատարողական հնարավորություններն ընդլայնել են 20-րդ դարի կոմպոզիտորներ Կլոդ Դեբյուսին, Մորիս Ռավելը, Ռիխարդ Շտրաուսը, Սերգեյ Պրոկոֆևը, Դմիտրի Շոստակովիչը, Իգոր Ստրավինսկին, Ալեքսանդր Սպենդիարյանը, Արամ Խաչատրյանը, Ավետ Տերտերյանը և ուրիշներ։ Ժամանակակից նվագախմբերում ժողովրդական գործիքների՝ մանդոլինի, կիթառի, բայանի, բալալայկայի, թառի, քամանչայի, դուդուկի, դափի, դհոլի առկայությունն ընդարձակել է հնչերանգային հնարավորությունները։ Նվագախումբը ղեկավարում է դիրիժորը։

Հայաստանում առաջին սիմֆոնիկ նվագախումբը կազմավորվել է 1924 թվականին՝ Երևանի նորաստեղծ կոնսերվատորիայի ուսանողների և դասախոսների «Նարեկացի» ժողովրդական նվագարանների անսամբլի ուժերով։ Նույն թվականին տեղի է ունեցել առաջին սիմֆոնիկ համերգը՝ Ալեքսանդր Սպենդիարյանի ղեկավարությամբ։

1925–1936 թվականներին Երևանում գործել է «Արևելյան վերակառուցված սիմֆոնիկ նվագախումբը» (ղեկավար՝ Վարդան Բանի)։ Հայաստանում գործում են սիմֆոնիկ, կամերային, էստրադային, փողային, Հեռուստատեսության և ռադիոյի էստրադային-սիմֆոնիկ, ֆիլհարմոնիկ, ժողովրդական գործիքների և բազմաթիվ այլ նվագախմբեր։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատված վերցված է «Դպրոցական մեծ հանրագիտարանից», որի նյութերը թողարկված են՝ Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։