Նապաստականմաններ

Նապաստականմաններ (լատին․՝ Lagomorpha), կաթնասունների դասում ներառած կենդանատեսակների կարգ։ Փոքրաքանակ կարգ, որում ներառվում են մոտ 91 տեսակներ, որոնցից 30-ը խոտադիրներն են, 32-ը նապաստակներ, իսկ 29-ը ճագարներ^[2]։

՞ Նապաստականմաններ
Գիտական դասակարգում
Թագավորություն Կենդանիներ Տիպ Քորդավորներ Դաս Կաթնասուններ Կարգ Նապաստականմաններ
Լատիներեն անվանում
Lagomorpha Brandt, 1855[1]
Արեալ
Դասակարգումը Վիքիցեղերում Պատկերներ Վիքիպահեստում ITIS180105 NCBI9975 EOL1686

Այս կարգը ներառում է 2 ընտանիք՝ նապաստակներ և խոտադիրներ^[3]։ Այս կարգի մեջ դասվող կենդանիներից են նապաստակները, ճագարները, և խոտադիրները^[4]։ Նրանց մեծամասնությունը շատ արագ է վազում, ցատկելով, ետևի թաթերով առաջ հրելով մարմինը։ Վազքի տեմպի արագությունը օգնում է խուսափել գիշատիչ գազաններից։ Այս կենդանիների սնունդը բազմազան է, թեև հիմնական մասը բուսական ծագմամբ սնունդն է։

Հայաստանում տարածված է այս կարգին պատկանող 2 տեսակ։ Տեսակներից մեկը դա նապաստակների ընտանիքին պատկանող՝ գորշ նապաստակն է։ Իսկ երկրորդ տեսակը դա խոտադիրիների ընտանիքին պատկանող՝ շեկլիկ խոտադիրն է^[5][6]։

Արտաքին տեսք

Վայրի ճագար (Oryctolagus cuniculus)

Մարմնի երկարությունը 30—60 սմ է, հազվադեպ՝ դրանից ավելի։ Ականջները երկար են՝ ոչ կարճ, քան գլխի երկարության 50%-ը։ Ետևի ոտքերը մեծամասնության մոտ ակնհայտորեն երկար են առջևի թաթերից։ Պոչը շատ կարճ է։ Մարմինը մեծ մասի մոտ սեղմված է կողային հատվածներում։ Մազածածկույթը բազմազան է։ Շատ տեսակների մոտ մազերի երկարությունը, խտությունը և գույնը փոփոխվում է եղանակային պայմաններին զուգընթաց։ Գունավորումն ամբողջությամբ գորշավուն է, մոխրագույն^[7]։

Ոչ մեծ չափերով, կարճ պոչով կամ առանց պոչի կենդանի է։ Արտաքին տեսքով շատ նման են կրծողներին^[4]։ Նրանց ատամները որոշակի նմանություններ ունեն կրծողների ատամների հետ։ Կրծողներից նապաստականմանները տարբերվում են նրանով, որ վերին ծնոտի վրա ունեն ոչ թե 1, այլ՝ 2 զույգ կտրիճներ։ Երրորդ զույգ կտրիճները նապաստականմանների մոտ թույլ է զարգացած։ Նապաստականմանների ատամները զուրկ են արմատներից։

Դասակարգում

• Ընտանիք Leporidae Fischer de Waldheim 1817
  • Ենթաընտանիք extinction|† Archaeolaginae
    • Ցեղ†Archaeolagus Dice 1917
    • Ցեղ† Hypolagus Dice 1917
    • Ցեղ†Notolagus Wilson 1938
    • Ցեղ†Panolax Cope 1874
  • Ենթաընտանիք Leporinae Trouessart 1880
    • Ցեղ†Alilepus Dice 1931
    • ՑեղPygmy Rabbit
    • ՑեղBushman Rabbit
    • ՑեղHispid Hare Blyth 1845
    • ՑեղHare Linnaeus 1758
    • ՑեղNesolagus Forsyth Major 1899
    • ՑեղEuropean Rabbit Lilljeborg 1874
    • Ցեղ†Nuralagus rex Lilljeborg 1874
    • ՑեղAmami Rabbit Lyon 1904
    • Ցեղ†Pliolagus Kormos 1934
    • Ցեղ†Pliosiwalagus Patnaik 2001
    • ՑեղPoelagus
    • Ցեղ†Pratilepus Hibbard 1939
    • ՑեղPronolagus Lyon 1904
    • ՑեղVolcano Rabbit Merriam 1896
    • Ցեղ†Serengetilagus Dietrich 1941
    • ՑեղSylvilagus Gray 1867
  • Ենթաընտանիք† Palaeolaginae Dice 1929
    • Tribe †Dasyporcina Gray 1825
    • Ցեղ†Coelogenys Illiger 1811
    • Ցեղ†Agispelagus Argyropulo 1939
    • Ցեղ†Aluralagus Downey 1968
    • Ցեղ†Austrolagomys Stromer 1926
    • Ցեղ†Aztlanolagus Russell & Harris 1986
    • Ցեղ†Chadrolagus Gawne 1978
    • Ցեղ†Gobiolagus Burke 1941
    • Ցեղ†Lagotherium Pictet 1853
    • Ցեղ†Lepoides White 1988
    • Ցեղ†Nekrolagus Hibbard 1939
    • Ցեղ†Ordolagus de Muizon 1977
    • Ցեղ†Paranotolagus Miller & Carranza-Castaneda 1982
    • Ցեղ†Pewelagus White 1984
    • Ցեղ†Pliopentalagus Gureev & Konkova 1964
    • Ցեղ†Pronotolagus White 1991
    • Ցեղ†Tachylagus Storer 1992
    • Ցեղ†Trischizolagus Radulesco & Samson 1967
    • Ցեղ†Veterilepus Radulesco & Samson 1967
    • Tribe incertae sedis
    • Ցեղ†Litolagus Dawson 1958
    • Ցեղ†Megalagus Walker 1931
    • Ցեղ†Mytonolagus Burke 1934
    • Ցեղ†Palaeolagus Leidy 1856
• Ընտանիք Ochotonidae Thomas 1897
  • Ցեղ†Alloptox Dawson 1961
  • Ցեղ†Amphilagus Tobien 1974
  • Ցեղ†Bellatona Dawson 1961
  • Ցեղ†Cuyamalagus Hutchison & Lindsay 1974
  • Ցեղ†Desmatolagus Matthew & Granger 1923
  • Ցեղ†Gripholagomys Green 1972
  • Ցեղ†Hesperolagomys Clark et al. 1964
  • Ցեղ†Kenyalagomys MacInnes 1953
  • Ցեղ†Lagopsis Schlosser 1894
  • ՑեղOchotona Link 1795
  • Ցեղ†Ochotonoides Teilhard de Jardin & Young 1931
  • Ցեղ†Ochotonoma Sen 1998
  • Ցեղ†Oklahomalagus Dalquest et al. 1996
  • Ցեղ†Oreolagus Dice 1917
  • Ցեղ†Piezodus Viret 1929
  • Ցեղ†Russellagus Storer 1970
  • Ցեղ†Sinolagomys Bohlin 1937
  • Ցեղ†Titanomys von Meyer 1843
• Ընտանիք† Prolagidae Gureev, 1962
  • Ցեղ†Prolagus Pomel 1853
• Ընտանիքincertae sedis
  • Ցեղ†Eurolagus Lopez Martinez 1977
  • Ցեղ†Hsiuannania Xu 1976
  • Ցեղ†Hypsimylus Zhai 1977
  • Ցեղ†Lushilagus Li 1965
  • Ցեղ†Shamolagus Burke 1941

Ծանոթագրություններ

1. Դասակարգում և կարճ բնութագիր
2. Paulo C. Alves, Nuno Ferrand, Klaus Hackländer (2007). Lagomorph Biology: Evolution, Ecology, and Conservation. Springer Science & Business Media. էջեր 1.{{cite book}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
3. Myers, Phil; Sorin, Anna Bess. «Lagomorpha (hares, pikas, and rabbits)». Animal Diversity Web (անգլերեն). Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 28-ին.
4. «Նկարագիր». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ նոյեմբերի 17-ին. Վերցված է 2015 թ․ մարտի 9-ին. {{cite web}}: More than one of |archivedate= and |archive-date= specified (օգնություն); More than one of |archiveurl= and |archive-url= specified (օգնություն)
5. «Նապաստակների ընտանիք». 2020 թ․ հունվարի 10. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)
6. «Շիկակարմրավուն ծվծվան». 2020 թ․ ապրիլի 26. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)
7. Դասակարգում։ Արտաքին նկարագիր

Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Նապաստականմաններ» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Նապաստականմաններ» հոդվածին։