Մատնոցախաղ

Մատնոցախաղ, մոլախաղ, որին մասնակցում են երկու հոգի՝ վարողը և խաղացողը։ Խաղավարն ունի երեք միանման, անթափանց մատնոց, որոնցից մեկի տակ թաքցնում է փոքրիկ գնդակ, որից հետո արագ փոխում է մատնոցները։ Այնուհետև խաղացողից պահանջվում է գուշակել, թե որ մատնոցի տակ է գտնվում գնդակը։

Մատնոցախաղ
Մատնոցախաղ փողոցում
Տեսակ	մոլեխաղ, Խարդախություն և Հմտության խաղ
Shell game Վիքիպահեստում

Պատմություն

Հունական ընկույզի կեղևներն օգտագործվում էին խաղերի մեջ

Մատնոցների խաղը հայտնի էր դեռևս Հին Հունաստանում^[1]։ Փոխանցվել է Հնդկաստանից, որտեղ կոչվում էր «Գավաթների խաղ»։ Առաջին հիշատակումներից մեկը հանդիպում է հին հույն հռետոր Ալկիֆրոնի մոտ, ով ապրել է մ.թ. 2-րդ և 3-րդ դարերում։ Իր «Դիպնոսոֆիստներ» գրքում, որը սեղանի շուրջ՝ տարբեր թեմաներով տարվող զրույցների մասին է, մանրամասն պատմում է մի զարմացած գյուղացու մասին, որն առաջին անգամ տեսել է այս հնարքը քաղաքում^[2]։

«Մատնոցների խաղ» անվանումն ինքնին հայտնվել է 1790-ական թվականներին Անգլիայում, որտեղ խաղի համար սկսեցին օգտագործել կարելու համար նախատեսված մատնոցներ։ Նախկինում մատնոցների փոխարեն, բացի գավաթներից, օգտագործում էին ընկույզի պատյաններ, շշերի կափարիչներ և փոքր բաժակներԽաբելը խաղի մշտական հատկանիշն էր առնվազն 19-րդ դարի ընթացքում, երբ պրոֆեսիոնալ խաղամոլները սկսեցին անհաջողակների գտնել իրենց ճանապարհորդությունների և տոնավաճառների ընթացքում։ Ձերբակալվելու վախի և պարզամիտների փնտրտուքի պատճառով զեղծարարներն անընդհատ թափառում էին քաղաքից քաղաք՝ երկար չմնալով մեկ տեղում։

Խարդախություն

«Աճպարարը»^{[Ն 1]}, ենթադրվում է, հեղինակը Հիերոնիմոս Բոսխն է

Արտաքին տեսաֆայլեր
	Մատնոցախաղ. Իլյուզոնիստ Հ․Հակոբյանը ցույց է տալիս, թե ինչպես են խաղում մատնոցախաղ

Հիմնականում խաբեության խաղ է, այսինքն՝ այն խաղում են փողի համար, հիմնականում խարդախության ձև է, քանի խաղավարի ձեռքի ճարպկությունը թույլ է տալիս թաքցնել գնդակը՝ հանելով այն մատնոցի տակից՝ չնայած խաղացողի ողջ ուշադիրությանը։ Մանիպուլյացիաները հիմնված են այսպես կոչված «խաբուսիկ փոխանցումների» վրա, օրինակ՝ վարողը ձևացնում է, թե գնդակը գլորում է մի մատնոցից մյուսը. իրականում գնդակն ընկնում է երրորդ մատնոցը կամ մնում է նույն տեղում։ Այս տեսակի կոմբինացիաների մի ամբողջ շարք իրականացնելու համար անհրաժեշտ է մանիպուլյատորի մեծ հմտություն^[2]։

Երբեմն խաղավարը թույլ է տալիս խաղացողին մի քանի անգամ անընդմեջ հաղթել, և երբ խաղադրույքը բավական նշանակալից է դառնում, նա դիմում է խաբեության և վերցնում է ամբողջ գումարը։ Չնայած շատ ավելի հաճախ խաղացողին ընդհանրապես թույլ չեն տալիս հաղթել։ Երբ նա պարտվում է առաջին անգամ, նրան առաջարկում են կրկին փորձել, և փորձելով հետ հաղթել, նա կորցնում է ավելի ու ավելի շատ գումար։

Սովորաբար մատնոց խաղացնողն ունի օգնականներ, որոնք սովորական ծպտված մարդիկ են։ Նրանք անմիջապես «շահում» են զոհի կորցրած գումարը։ Այս տեխնիկայի շնորհիվ, եթե խաղավարին ձերբակալում են, ապա նրա մոտ գումար չեն գտնում։

Հաճախ, խաղավարի հետ միասին (ժարգոնում կոչվում են «ենթականեր»), խարդախությանը մասնակցում են նաև «ցլերը» (մատնոցավարի թիկնապահները)։ Նրանք անհրաժեշտ են այն դեպքում, երբ տուժողը նկատում է խաբեությունը և փորձում է ուժով հետ ստանալ իր գումարը։ Խաղի սկզբում «ցուլերին» կարելի է տեսնել ինչ-որ տեղ մոտակայքում. նրանք սովորաբար չեն մոտենում, որպեսզի իրենց տեսքով չվախեցնեն «որսին»։

Խարդախությունը «խելացիների» համար

Խաբեբաները երբեմն օգտագործում են «խելացիների համար» սխեման այն պատճառով, որ մարդկանց մեծամասնությունն արդեն գիտի, որ մատնոցավարը դիմում է հնարքների և անհնար է հաղթել նրան։ Խաբեբաներն առաջարկում են «խելացիին» դառնալ իրենցից մեկը, ընդօրինակել սովորական մարդկանց և մատնոց խաղացնողից շահել այն, ինչ կկորցնեն մյուսները։ Տուժողի դերում կմասնակցեն մատնոց պատրաստողի օգնականները «սովորական մարդկանցից» (տես վերևում)։ Սակայն «տուժողները» անընդհատ հաղթելու են, իսկ «խելոքը» անընդհատ կպարտվի, քանի դեռ «խելոքի» փողը չի վերջացել, կամ նա չի հասկանում, որ խաբեբաների զոհ է դարձել։ Այնուհետև մատնոցավարի պահակախմբի «ցլերը» մոտենում են նրան և քաղաքավարի խնդրում հեռանալ։

Ժամանակակից փողոցային մանիպուլյատոր։ Փարիզ, Էյֆելյան աշտարակին հարակից տարածք

Մատնոցախաղը ֆիլմերում

• «Վստահությունը, որը կոտրվեց»
• «Ասեղ» «Երկրպագու»
• «Եղանակը լավ է Դերիբասովսկայայում, կամ կրկին անձրև է գալիս Բրայթոն լողափում (ֆիլմ)», - ֆիլմում կատակերգական կերպով ցուցադրվում է մատնոցների խաղ։
• «Սև ձկան արահետը» (հեռուստասերիալ) «Կոտրված լապտերների փողոցներ» - 1 (սերիա «Fellow Travelers»)
• «Ոստիկանների պատերազմներ» - 7-րդ եթերաշրջան
• «Snake in the Grass» «Տամպուկի լեգենդը» (հեռուստասերիալ)
• «Ժամանակը բռնության համար» (հեռուստասերիալ)
• «Գաղտնի առաքելություններ» (հեռուստասերիալ)
• «Ռեկետիր» (ֆիլմ)
• «Տուլա Տոկարև» (հեռուստասերիալ)
• «Սպիտակ նետ. հատուցում» (հեռուստասերիալ)
• Ֆորտ Բոյարում (հեռուստախաղ) մատնոցները մարտահրավերներից մեկն էին։
• «Ինչպես Ամերիկան» Woody Woodpecker
• «Ալադին» անիմացիոն սերիալում Guardian-ը որպես երկրորդ փորձություն առաջարկում է հաղթել մատնոցներով։ Իմանալով խաղի գաղտնիքը՝ Ալադինը վերցնում է մեկը, իսկ նրա ընկերները՝ Ռուգը և Յագոն, բարձրացնում են մնացած երկուսը։ Պահակը պետք է ընդունի պարտությունը (ակնհայտ է, որ ոչ մեկի տակ դանակ չի եղել)։
• «Ավատար». Վերջին օդաչուն, Սերիա 307
• «Փախածը» Տոֆը հաղթում է մատնոց պատրաստողին, ով փորձում էր թաքցնել իր թևի բոլոր գնդերը՝ օգտագործելով Երկրի կախարդանքը՝ մեկ գնդակ թողնելով մատնոցում։
• «Երեք հերոսներ» Գոմումի հեռավոր ափերին՝ հսկա գորիլան հերոսներ է փնտրում խրճիթներում, ինչը շատ է հիշեցնում մատնոցների խաղը։
• «Երեք հերոս. Ասպետի քայլը» խարդախ Դուբը խաղում է արքայազնի հետ «որ տուփի մեջ է կաղինը», որը հիշեցնում է մատնոցի խաղ։
• «Կապիտան Պրոնինը տիեզերքում». Նավապետը շահում է նրանց ողջ ունեցվածքը տիեզերական ծովահեններից։ Միևնույն ժամանակ պարզ երևում է, որ նա խաբում է. մատնոցները տարբեր գույնի են, բայց ծովահենները դեռ պարտվում են։
• Dark Matter (հեռուստասերիալ)
• «Տղայի խոսքը. Արյուն ասֆալտին» (հեռուստասերիալ)

Մատնոցախաղը համակարգչային խաղերում

• Tapper մատնոցների խաղ է. անհրաժեշտ է գտնել մի բանկա, որը «վատը» չի վերցրել։
• «Բարի և չարից այն կողմ» խաղում գլխավոր հերոսին հնարավորություն է տրվում խաղալ մատնոցներով (ավելի ճիշտ՝ դրանց ընդլայնված տարբերակը)։ Համակարգիչը արդար է խաղում։
• «Ագռավը, կամ ինչպես Իվան հիմարը գնաց գանձի համար» խաղում, առաջին մակարդակը բաղկացած է Լուկոմորյեի կրպակում գտնվող գիտնական կատուից, որը խաղացողին խնդրում է գուշակել, թե որ կավե կաթսայի տակ է գտնվում խնձորը։
• «Իսահակի կապումը» խաղում կա մի մատնագործ, որը պարգև է թաքցնում մատնոցի գանգի տակ։ Հաղթելու հնարավորությունը կախված է ներխաղային «բախտից»։ Երբ դու պարտվում ես, քո գանգից դուրս է թռչում ագրեսիվ ճանճը։
• Watch Dogs-ում դուք կարող եք մատնոց խաղալ քաղաքի փողոցներում։
• Morrowind խաղում (Տրիբունալի հավելում) Winged Guar պանդոկում կա մի մատնոցագործ, ով առաջարկում է «խեցիներ խաղալ»։ Խաղացողը հաղթելու շանս չունի, բայց խաղացողը կարող է նրան վարձել։
• World of Warcraft: Legion-ը ներկայացրել է «Զվարճանքի տակառներ» որոնումները, որոնց ընթացքում խաղացողը կռահում է ճիշտը շարժվող տակառներից։
• Geometry Dash-ն առանձնանում է LIMBO մակարդակով, որի հաղթանակը ամբողջությամբ հիմնված է դժվար մտապահման վրա, և դրա ավարտը ութ արագ շարժվող ստեղների մատնոցներով խաղ է, որոնցից խաղացողը պետք է գուշակի ճիշտը մակարդակը ավարտելու համար։

Նշումներ

1. Նկարում պատկերված է աճպարարը, որը մանիպուլյացիա է անում գավաթներով և գնդակներով, ինչպես դա կիրառվել է Հին Եգիպտոսում։ Մատնոց խաղը բխում է այս հնագույն հնարքից: Առաջին պլանում գրպանահատն է, որը կողոպտում դիտողին, իսկ դիտողը թեքվել է` աճպարարի մանիպուլյացիաներն ավելի լավ տեսնելու համար:

Ծանոթագրություններ

1. Cups and balls trick Արխիվացված 2011-07-14 Wayback Machine // Encyclopaedia Britannica. (անգլ.)
2. Вадимов, Александр Алексеевич, Тривас, Марк Адольфович От магов древности до иллюзионистов наших дней. — М.: Искусство, 1979. — 334 с. — 50000 экз.