Մադաբյան քարտեզ

Մադաբյան քարտեզ (հայտնի է նաև Մադաբյան խճանկարային քարտեզ անվանումով), Հորդանանի Մադաբա քաղաքի բյուզանդական Սուրբ Գևորգ եկեղեցու հատակի խճանկարի մի մասը կազմող քարտեզ, որտեղ ներկայացված է Միջին Արևելքը։ Առանձնակի հետաքրքրություն է ներկայացնում Սուրբ երկրի և մասնավորապես Երուսաղեմ քաղաքի արտացոլումը, որոնց քարտեզագրման հնագույն բնօրինակ նմուշն է հանդիսանում մադաբյան քարտեզը։ Այն թվագրվում է մեր թվականության 6-րդ դարով։

Մադաբյան քարտեզ
Տեսակ	geographic floor mosaic?
Ստեղծում	6-րդ դար
պատկերված են Պաղեստին և Երուսաղեմ
Madaba map Վիքիպահեստում

Երուսաղեմը մադաբյան քարտեզի վրա

Հովհաննես Մկրտչի մկրտությունը Հորդանանի գետաբերանում

Պատմություն

Մադաբյան խճանկարային քարտեզի վրա պատկերված Երուսաղեմում նշված է նաև Նեա (Նոր) եկեղեցին, որի օծումը տեղի է ունեցել մեր թվականության 542 թվականի նոյեմբերի 20-ին։ Իսկ 570 թվականից հետո Երուսաղեմում կառուցված շինությունները արտացոլված չեն քարտեզի վրա։ Ուրեմն կարելի է եզրակացնել, որ քարտեզն ստեղծվել է 542-ից 570 թվականների միջակայքում։ Խճանկարի հեղինակները անհայտ վարպետներ են, որոնք ստեղծագործել են Մադաբայի քրիստոնյա համայնքի համար (այդ ժամանակներում Մադաբան եպիսկոպոսական աթոռանիստ էր)։ 614 թվականին Մադաբան նվաճվել է պարսից Սասանյան թագավորության կողմից, ութերորդ դարում ընկել Օմայան կառավարիչների տիրապետության տակ, որոնց կարգադրությամբ խճանկարի որոշ հատվածներ վերացվել են։ 746 թվականին ինչպես քաղաքը, այնպես էլ Սուրբ Գևորգ եկեղեցին մեծատես վնասվել են ավերիչ երկրաշարժից, փրկված բնակիչներն էլ լքել են բնակավայրը։ Խճանկարը հայտնաբերվել է 1884 թվականին՝ հնի տեղում հունական ուղղափառ նոր եկեղեցի կառուցելու ժամանակ^[1]։ Երուսաղեմի պատրիարք Նիկոդեմուս Առաջինին տեղեկացրել են այդ մասին, բայց մինչև 1992 թվականը որևէ ուսումնասիրություն չի իրականացվել^[2][3]։

1964 թվականի դեկտեմբերին Volkswagen Foundation-ը Deutscher Verein für die Erforschung Palästinas ("Պաղեստինի հետազոտման գերմանական ընկերություն") 90,000 գերմանական մարկ է նվիրաբերել խճանկարը փրկելու և պահպանելու համար։ 1965 թվականին հնագետներ Հայնց Կուպերսը և Հերբերտ Դոնները իրականացրել են խճանկարի փրկված մասերի վերականգնման ու պահպանման համար անհրաժեշտ աշխատանքները։

Նկարագրություն

Խճանկարային քարտեզը գտնվում է եկեղեցու աբսիդի հատակին։ Այն ուղղված է ոչ թե դեպի հյուսիս, ինչպես ընդունված է ժամանակակից քարտեզներում, այլ ՝ դեպի արևելք, որտեղ խորանն է։ Աշխարհագրական օբյեկտները բավականին ճշգրտորեն են քարտեզագրված և համընկնում են արդիական կողմնացույցի ցուցումների հետ։ Սկզբնապես խճանկարն ունեցել է 21 մ x 7 մ չափերը և բաղկացած է եղել ավելի քան երկու միլիոն հատուկ եղանակով պատրաստված հախճասալիկներից^[4]։ Բայց քանի որ ժամանակի ընթացքում երկրաշարժի, հրդեհների, նոր եկեղեցու կառուցման աշխատանքների, խոնավության և այլ պատճառներով բավականին վնասվել է, ներկայումս ունի 16 մ x 5 մ չափերը։

Պատկերասրահ

• 
  Խճանկարային քարտեզը Մադաբայի Սուրբ Գևորգ հունական ուղղափառ եկեղեցու հատակին
• 
  Խճանկարային քարտեզը Մադաբայի Սուրբ Գևորգ հունական ուղղափառ եկեղեցու հատակին
• 
  Մադաբայի Սուրբ Գևորգ հունական ուղղափառ եկեղեցին

Ծանոթագրություններ

1. Meimaris, Yiannis. «The Discovery of the Madaba Mosaic Map. Mythology and Reality». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հոկտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 9-ին.
2. Donner, 1992, p.11
3. Jordan Times, "The discovery of the mosaic map of madaba", September 21, 1995: "It was only Abuna Kleofas Kikilides who realised the true significance, for the history of the region, that the map had while visiting Madaba in December 1896. A Franciscan friar of ltalian-Croatian origin born in Constantinople, Fr. Girolamo Golubovich, helped Abuna Kleofas to print a booklet in Greek about the map at the Franciscan printing press of Jerusalem. Immediately afterwards, the Revue Biblique published a long and detailed historic-geographic study of the map by the Dominican fathers M.J. Lagrange and H. Vincent after visiting the site themselves. At the same time. Father J. Germer-Durand of the Assumptionist Fathers published a photographic album with his own pictures of the map. In Paris, C. Clermont-Gannau, a well known oriental scholar, announced the discovery at the Academie des Sciences et belles Lettres. "
4. http://www.uni-b onn.de/Aktuelles/Publikationen/forsch/forsch_4_November_2005/bilder/Kultur.pdf(չաշխատող հղում) Ute Friederich: Antike Kartographie

Գրականություն

• M.-J. Lagrange (Juillet 1897). «JÉRUSALEM D'APRÈS LA MOSAÏQUE DE MADABA». Revue Biblique. Peeters Publishers. 6 (3): 450–458. JSTOR 44101959.
• Madden, Andrew M., "A New Form of Evidence to Date the Madaba Map Mosaic," Liber Annuus 62 (2012), 495-513.
• Hepper, Nigel; Taylor, Joan, "Date Palms and Opobalsam in the Madaba Mosaic Map," Palestine Exploration Quarterly, 136,1 (April 2004), 35-44.
• Herbert Donner: The Mosaic Map of Madaba. Kok Pharos Publishing House, Kampen 1992, 90-390-0011-5
• Herbert Donner; Heinz Cüppers (1977). Die Mosaikkarte von Madeba: Tafelband; Abhandlungen des Deutschen Palästinavereins 5. Otto Harrassowitz Verlag. ISBN 978-3-447-01866-1.
• Michael Avi-Yonah: The Madaba mosaic map. Israel Exploration Society, Jerusalem 1954
• Michele Piccirillo: Chiese e mosaici di Madaba. Studium Biblicum Franciscanum, Collectio maior 34, Jerusalem 1989 (Arabische Edition: Madaba. Kana'is wa fusayfasa', Jerusalem 1993)
• Kenneth Nebenzahl: Maps of the Holy Land, images of Terra Sancta through two millennia. Abbeville Press, New York 1986, 0-89659-658-3
• Adolf Jacoby: Das geographische Mosaik von Madaba, Die älteste Karte des Heiligen Landes. Dieterich’sche Verlagsbuchhandlung, Leipzig 1905
• Weitzmann, Kurt, ed., Age of spirituality: late antique and early Christian art, third to seventh century, no. 523, 1979, Metropolitan Museum of Art, New York, 9780870991790

Արտաքին հղումներ

• Article on the map and its Göttingen copy (in German)1999 (PDF)
• The Madaba Map Արխիվացված 2018-02-01 Wayback Machine
• The Madaba Mosaic Map at the Franciscan Archaeological Institute
• Madaba Mosaic Map Արխիվացված 2009-01-29 Wayback Machine web page at San Francisco State University
• Byzantine Jerusalem and the Madaba Map
• Madaba Map Արխիվացված 2013-09-16 Wayback Machine at Bibleplaces.com

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մադաբյան քարտեզ» հոդվածին։