From Wikipedia, the free encyclopedia
Հոմոցիստեին, HSCH2CH2CH(NH2)CO2H բանաձևով ոչ սպիտակուցածին α-ամինաթթու։ Ցիստեին ամինաթթվի հոմոլոգն է, որից տարբերվում է մեկ մեթիլենային խմբով։ Հոմոցիստեինի կենսասինթեզը իրականացվում է մեթիոնինից՝ Cε մեթիլ խմբի հեռացման միջոցով։ Այն կարող է դարձելիորեն փոխարկվել մեթիոնինի B խմբի վիտամինների օգնությամբ։
Հոմոցիստեին | |
---|---|
Քիմիական բանաձև | C₄H₉NO₂S |
Մոլային զանգված | 2,2E−25 կիլոգրամ[1] գ/մոլ |
Հալման ջերմաստիճան | 232 °C °C |
Քիմիական հատկություններ | |
Դասակարգում | |
CAS համար | 454-29-5 |
PubChem | 778, 49791978 |
EINECS համար | 207-222-9 |
SMILES | C(CS)C(C(=O)O)N |
ЕС | 207-222-9 |
ChEBI | 757 |
Եթե հատուկ նշված չէ, ապա բոլոր արժեքները բերված են ստանդարտ պայմանների համար (25 °C, 100 կՊա) |
Հոմոցիստեինի բարձր քանակությունը արյան մեջ (հիպերհոմոցիստեինեմիա) կարող է բերել էնդոթելային բջիջների վնասման, որն էլ իր հերթին կարող է պատճառ հանդիսանալ պսակային զարկերակային հիվանդության զարգացման։
Հիպերհոմոցիստեինեմիան ասոցացվում է նաև արյան մակարդուկների՝ թրոմբների առաջացման, սրտամկանի ինֆարկտի, հղիության ընդհատման[2] և պտղի նյարդային խողովակի ձևավորման խանգարումների հետ[3]։
Հոմոցիստեինը չի պարունակվում սննդի մեջ և նրա սինթեզը օրգանիզմում իրականացվում է մեթիոնինի բազմափուլ փոխարկմամբ։ Սկզբում մեթիոնինը ԱԵՖ-ից ստանում է ադենոզին խումբը՝ առաջացնելով S-ադենոզիլմեթիոնին (SAM): Այնուհետև ցիտինոզիլ-5-մեթիլտրանսֆերազ ֆերմենտի մասնակցությամբ SAM-ի մեթիլ խումբը տեղափոխվում է ԴՆԹ-ի ցիտոզին նուկլեոտիդի վրա՝ առաջացնելով ադենոզիլհոմոցիստեին։ Վերջում ադենոզիլհոմոցիստեինազա ֆերմենտի մասնակցությամբ տեղի է ունենում ադենոզիլհոմոցիստեինի հիդրոլիզը և առաջանում է հոմոցիստեին։
Կաթնասունների օրգանիզմում ցիստեին ամինաթթուն սինթեզվում է հոմոցիստեինից։ Ցիստաթիոնին β-սինթազ ֆերմենտի մասնակցությամբ տեղի է ունենում սերինի և հոմոցիստեինի կոնդենսացիա, որի արդյունքում առաջանում է ցիստաթիոնին։ Այս ռեակցիան մասնակցում է նաև պիրիդօքսինը (վիտամին B6): Այնուհետ ցիստաթիոնին γ-լիազ ֆերմենտը քայքայում է այս դիպեպտիդը՝ առաջացնելով ցիստեին, ամոնիակ և α-կետոբութիրատ։ Բակտերիաների և բույսերի մոտ ցիստեինի սինթեզը մի քիչ այլ ճանապարհով է ընթանում և որպես ցիստեինի սինթեզի աղբյուր օգտագործվում է ο-ացետիլսերինը[4]։
Հոմոցիստեինի մակարդակը սովորաբար տղամարդկանց մոտ ավելի բարձր է, քան կանանց մոտ և տարիքին զուգընթաց այն բարձրանում է։ Մինչև սեռական հասունացումը աղջիկների և տղաների մոտ հոմոցիստեինի մակարդակը գրեթե նույնն է (մոտ 5 մկմոլ/լ)։ Սեռական հասունացման շրջանում հոմոցիստեինի մակարդակը բարձրանում է մինչև 6-7մկմոլ/լ. տղաների մոտ հոմոցիստեինի մակարդակի բարձրացումը ավելի արտահայտված է, քան աղջիկների մոտ։ Մեծահասակների մոտ հոմոցիստեինի մակարդակը կազմում է 10-11 մկմոլ/լ, տղամարդկանց մոտ այն փոքր-ինչ բարձր է, քան կանանց մոտ։ Տարիքին զուգընթաց հոմոցիստեինի մակարդակը բարրձրանում է, ընդ որում կանանց մոտ բարձրացումը ավելի մեծ տեմպով է տեղի ունենում,քան տղամարդկանց մոտ։ Հոմոցիստեինի մակարդակի աստիճանաբար բարձրացումը կապում են երիկամների ֆունկցիայի նվազման հետ, իսկ տղամարդկանց մոտ ավելի բարձր մակարդակը բացատրվում է ավելի շատ մկանային զանգվածի առկայությամբ։
Սեռ | Տարիք | Նվազագույն
արժեք |
Առավելագույն
արժեք |
Չափման
միավոր |
նորմայից բարձր |
Կանայք | 12–19 տարեկան | 3.3[5] | 7.2[5] | μմոլ/լ | > 10.4 μմոլ/լ կամ > 140 μգ/դլ |
45[6] | 100[6] | μգ/դլ | |||
>60 տարեկան | 4.9[5] | 11.6[5] | μմոլ/լ | ||
66[6] | 160[6] | μգ/դլ | |||
Տղամարդիկ | 12–19 տարեկան | 4.3[5] | 9.9[5] | μմոլ/լ | > 11.4 μմոլ/լ կամ > 150 μգ/դլ |
60[6] | 130[6] | μգ/դլ | |||
>60 տարեկան | 5.9[5] | 15.3[5] | μմոլ/լ | ||
80[6] | 210[6] | μգ/դլ | |||
Հղիության ընթացքում հոմոցիստեինի մակարդակը աստիճանաբար նվազում է։ Նվազեցումը տեղի է ունենում առաջին և երկրորդ եռամսյակի միջև և մնացած ժամանակահատվածում մնում է համեմատաբար հաստատուն մակարդակի վրա։ Հոմոցիստեինի նորմալ մակարդակը վերականգնվում է ծննդաբերությունից 2-4 օր հետո։
Հոմոցիստեինի մակարդակի բարձրացումը կապված է նաև որոշ վիտամինների պակասի հետ, հատկապես ֆոլաթթվի, B1, B6 և B12 վիտամինների դեֆիցիտի դեպքում[7]։
Կուտակվելով օրգանիզմում՝ հոմոցիստեինը սկսում է «հարձակվել» զարկերակների էնդոթելով ծածկված ներքին պատերի վրա։ Տեղի է ունենում էնդոթելի վնասում, որը նպաստում է թրոմբների և աթերոսկլերոտիկ թիթեղների առաջացմանը։
Հոմոցիստեինի բարձր քանակով մարդկանց մոտ Ալցհեյմերի հիվանդության և ծերունական տկարամտության զարգացման վտանգը անհամեմատ բարձր է։ Հոմոցիստեինեմիայի և շաքարային դիաբետի համադրման դեպքում առաջանում են անոթային խնդիրներ՝ պերիֆերիկ անոթների հիվանդություններ, նեֆրոպաթիա, ռետինոպաթիա և այլն։
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.