Հողագիտություն, բնապատմական գիտություն հողի, նրա բաղադրության, հատկությունների, ծագման, զարգացման, աշխարհագրական տարածվածության, արդյունավետ օգտագործման մասին[1]։
Ուսումնասիրությունների պատմություն
Ուսումնասիրվում է հողը՝ որպես բնական մարմին, արտադրության միջոց և աշխատանքի առարկա։ Հողագիտական ուսումնասիրությունների սկիզբը դրվել է 18-րդ դարի վերջերին։ 18-րդ և 19-րդ դարերի սահմաևագծում Գերմանիայում Թեյերն առաջարկեց բույսերի սննդառության հումուսային տեսությունը։ 19-րդ դարի 40-ական թվականներին Յուրի Լիբիխը առաջ քաշեց բույսերի հանքային սննդառության տեսությունը, որը նպաստեց հողի քիմիական հետազոտության ընդլայնմանը և հողագործության մեջ ագրոերկրաբանական ուղղության ձևավորմանը, ըստ որի հողը դիտվում էր որպես երկրաբանական գոյացություն, հոդմնահարման արդյունք։
Գենետիկական հողագործություն
Գենետիկական հողագործությունը ստեղծվել է Ռուսաստանում։ Դրա ծագման թվականը ընդունվում է «Ռուսական սևահող» ("Русский чернозем") մենագրության հրատարակման տարեթիվը (1883)։ Այստեղ ձևակերպված են նրա տեսության հիմնական դրույթները՝ հողը ինքնուրույն բնապատմական մարմին է, առաջացել է լեռնային ապարների (որոնցից որակապես տարբերվում է) մակերևութային շերտերից՝ կենդանի օրգանիզմների ներգործության և կլիմայական որոշակի պայմաններում։
Հողի հիմնական հատկություն
Հողի հիմնական հատկությունը նրա բերրիությունն է։ Գիտական հողագիտության ստեղծման գործում մեծ դեր է կատարել նաև Պ. Ա. Կոստիչևը, որը զարգացրել է ագրոնոմիական ուղղությունը (ուսումնասիրել է հոդի և բուսականության, հողի բերրիության փոխհարաբերության հարցերը), հետագայում այն զարգացրեց Վ. Ռ. Վիլյամսը։ Գենետիկական հողագիտության հետագա զարգացման գործում մեծ դեր ունեն Դոկուչաևի աշակերտները՝ Ն. Մ. Սիբիրցևը, Ֆ. Չու. Լևինսոն-Լեսսինգը, Պ. Ա. Զեմյատչենսկին, Գ. Ն. Վիսոցկին, Վ. Ի. Վերնադսկին, Կ. Դ. Գլինկան և ուրիշները։ 20-րդ դարի սկզբին Կ. Կ. Գեդրոյցը մշակեց հողերի կոլոիդ քիմիայի հիմունքները։ 1920-ական թվականներին շնորհիվ Վերնադսկու հողագիտության մեջ զարգացավ կեևսաերկրաքիմիական ուղղությունը, որն ուսումնասիրում է կենդանի օրգանիզմների դերը հողառաջացման պրոցեսում։
Հողագիտության բաժիններ
1930-ական թվականներին ձևավորվեցին նաև հողագիտության այլ բաժիններ՝ հողի ֆիզիկական քիմիա, ֆիզիկա, հանքաբանություն, մանրէաբանություն բաժինները։ Հողագիտության մեջ աշխարհագրական, քիմիական և կեևսանրկրաքիմիական ուղղությունների համադրման շնորհիվ ստեղծվեց ժամաևակակից տեսություն հոդի մասին, համաձայն որի հողը, որպես բնական համակարգ, բաղկացած է 4 հիմնական մասից՝
Դրանցում անընդհատ ընթանում են նյութերի և էներգիայի փոխակերպման ու տեղաշարժման պրոցեսներ, որոնք գտնվում են մշտական փոխազդեցության մեջ։ tժամանակակից հողագիտության մեջ օգտագործվում են հետազոտման դաշտային, գիտարշավային և ստացիոնար, լաբորատոր (ֆիզիկական, ֆիզիկա-քիմիական, քիմիական, մանրադիտակային, ռենտգենագրաֆիական, ռադիոիզոտոպային, սպեկտրասկոպային), համեմատական-աշխարևագրական և քարտեզագրական մեթոդները։
Կապը այլ գիտությունների հետ
Հողադիտությունը սերտորեն կապված է կլիմայագիտության, գեոմորֆոլոգիայի, հանքաբանության, պետրոգրաֆիայի, միկրոկենսաբանության, բույսերի ֆիզիոլոգիայի, քիմիայի, ֆիզիկայի և այլ գիտությունների հետ։ Հողագործությունն օգնում է լուծելու հողի բերրիության բարձրացման, պարարտանյութերի կիրառման, հողերի բարելավման խնդիրները։ ԽՍՀՄ-ում հողագիտության բնագավառի գիտահետազոտական աշխատանքները ղեկավարում են Վ. Վ. Դոկուչաևի անվան հողագիտության և ԽՍՀՄ ԳԱ ագրոքիմիայի և հողագիտության գիտահետազոտական ինստիտուտները։ ԽՍՍՀ-ում գիտահետազոտական աշխատանքներ են տարվում գյուղատնտեսության մինիստրության հողագիտության և ագրոքիմիայի ու այլ գիտահետազոտական ինստիտուտներում և բուհերում։
Արտաքին հղումներ
- Электронный журнал "Доклады по экологическому почвоведению"
- Кафедра почвоведения и экологии почв СПбГУ Արխիվացված 2010-02-14 Wayback Machine
- Кафедра почвоведения МГУ леса Արխիվացված 2010-11-20 Wayback Machine
- Почвенный институт имени В.В. Докучаева Россельхозакадемии Արխիվացված 2020-09-29 Wayback Machine
- Институт экологического почвоведения МГУ
- Форум о почвах и почвоведении
Ծանոթագրություններ
Գրականություն
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
