From Wikipedia, the free encyclopedia
Կանանց նկատմամբ խտրականության բոլոր ձևերի վերացման մասին ՄԱԿ-ի կոնվենցիան (CEDAW) ուղղված է կանանց իրավունքների պաշտպանությանը, որն ընդունվել է 1979 թվականի դեկտեմբերի 18-ին և ուժի մեջ է մտել 1981 թվականի սեպտեմբերի 3-ին։ Այն ներառում է ավելի վաղ 1953 թվականին Կանանց քաղաքական իրավունքների մասին կոնվենցիայի դրույթներից շատերը։ 2015 թվականի հոկտեմբերի դրությամբ Կոնվենցիան ուժի մեջ է մտել 189 երկրների համար, և Միացյալ Նահանգները և Պալաուն ստորագրել են, բայց չեն վավերացրել այն։ Արձանագրությանը մասնակցում է 106 երկիր, ևս 13-ը ստորագրել են այն, սակայն չեն վավերացրել։
| Ստորագրողներ և վավերացնողներ Անդամագրվածներ Հետևողներ | Ստորագրողներ, բայց չվավերացված Չստորագրողներ |
Կոնվենցիան ներառում է ավելի վաղ 1953 թվականին Կանանց քաղաքական իրավունքների մասին կոնվենցիայի դրույթներից շատերը։ 2015 թվականի հոկտեմբերի դրությամբ Կոնվենցիան ուժի մեջ է մտել 189 երկրների համար, և Միացյալ Նահանգները և Պալաուն ստորագրել են, բայց չեն վավերացրել այն; Արձանագրությանը մասնակցում է 106 երկիր, եւս 13-ը ստորագրել են այն, սակայն չեն վավերացրել։
2000 թվականին ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեան, մասնավորապես վկայակոչելով այս կոնվենցիան, հռչակեց Կանանց նկատմամբ բռնության վերացման միջազգային օր։
2004 թվականին Կոնվենցիան Ռուսաստանում ընդունվել է 2004 թվականի հունիսի 19-ի «Կանանց նկատմամբ խտրականության բոլոր ձևերի վերացման մասին» կոնվենցիայի կամընտիր արձանագրությունը վավերացնելու մասին» Ռուսաստանի Դաշնության 2004 թվականի հունիսի 19-ի N 52-FZ օրենքով[1]։
Կոնվենցիան ունի Ռասայական խտրականության բոլոր ձևերի վերացման մասին կոնվենցիայի նման ձևաչափ[2]։ Կոնվենցիան բաղկացած է վեց մասից՝ ներառյալ ընդհանուր 30 հոդվածներ[3][4]։
Հոդված 1-ը սահմանում է կանանց նկատմամբ խտրականությունը[3], սեռի հիման վրա արվող ցանկացած տարբերակում, բացառում կամ սահմանափակում, որի հետևանքը կամ նպատակն է նվազեցնել կամ չեղարկել կանանց ճանաչումը, կանանց իրավունքները և հիմնարար ազատությունները քաղաքական, տնտեսական, սոցիալական ոլորտներում, մշակութային, քաղաքացիական կամ ցանկացած այլ տարածք։
Հոդված 2-ը Կոնվենցիան վավերացնող Մասնակից պետություններից պահանջում է ամրագրել գենդերային հավասարությունը իրենց ներպետական օրենսդրության մեջ, չեղյալ համարել իրենց օրենքների բոլոր խտրական դրույթները և ընդունել նոր դրույթներ կանանց նկատմամբ խտրականությունից պաշտպանելու համար, ստեղծել դատարաններ և պետական մարմիններ՝ կանանց խտրականությունից արդյունավետ պաշտպանելու համար և կանանց նկատմամբ անհատների, կազմակերպությունների և ձեռնարկությունների կողմից կիրառվող խտրականության բոլոր ձևերը վերացնելու միջոցառումներ[3]։
Հոդված 3-ը պահանջում է մասնակից պետություններից երաշխավորել կանանց մարդու հիմնարար իրավունքներն ու հիմնարար ազատությունները «տղամարդկանց հետ հավասարության հիման վրա» քաղաքականության, սոցիալական ոլորտում, տնտեսության և մշակույթի[3]։
4-րդ հոդվածում ասվում է, որ «տղամարդկանց և կանանց միջև փաստացի հավասարության հաստատումն արագացնելուն ուղղված միջոցառումների ընդունումը չպետք է համարվիխտրական»։ Մայրության հատուկ պաշտպանությունը չի համարվում գենդերային խտրականություն[3]։
Հոդված 5-ը Մասնակից պետություններից պահանջում է միջոցներ ձեռնարկել՝ վերացնելու նախապաշարմունքները և գործելակերպը, որը հիմնված է մեկ սեռի թերարժեքության կամ գերազանցության գաղափարի կամ տղամարդկանց և կանանց կարծրատիպային դերերի վրա[3]։ Մասնակից պետությունները պարտավորվում են ապահովել «տղամարդկանց և կանանց համատեղ պատասխանատվության ճանաչումը իրենց երեխաների դաստիարակության և զարգացման համար»[3]։
Հոդված 6-ը պարտավորեցնում է Մասնակից պետություններին «ձեռնարկել բոլոր համապատասխան միջոցները, ներառյալ օրենսդրությունը, ճնշելու կանանց թրաֆիքինգի բոլոր ձևերը»[3]։
Հոդված 7-ն ընդգծում է կանանց հավասարությունը քվեարկության, մասնակցության կառավարությունում, ՀԿ-ներում և «երկրի հասարակական և քաղաքական կյանքի խնդիրներով զբաղվող ասոցիացիաներում»[3]։
Հոդված 8-ը երաշխավորում է կանանց՝ իրենց կառավարությունը միջազգային մակարդակով ներկայացնելու և միջազգային կազմակերպությունների աշխատանքներին մասնակցելու հավասար հնարավորությունների երաշխիք[3]։
Հոդված 9-ը ` կանանց` տղամարդկանց հետ իրենց քաղաքացիությունը ձեռք բերելու, փոխելու կամ պահպանելու հավասար իրավունքների և «իրենց երեխաների ազգության հետ կապված» հավասար իրավունքների մասին է[3]։
Հոդված 10-ը պահանջում է հավասար կրթական հնարավորություններ կին ուսանողների համար, խրախուսում է համատեղ կրթությունը, ապահովում է սպորտի, կրթաթոշակների և դրամաշնորհների հավասար հասանելիություն և պահանջում է «դպրոցը չավարտող աղջիկների թվի կրճատում»[3]։
Հոդված 11-ը վերաբերում է կանանց աշխատելու իրավունքին, որը պահանջում է հավասար վարձատրություն հավասար աշխատանքի դիմաց, իրավունք սոցիալական ապահովության, վճարովի արձակուրդների և ծննդաբերության արձակուրդի «համեմատելի սոցիալական արտոնություններով՝ առանց նախկին աշխատանքի, ստաժի կամ սոցիալական նպաստների կորստի»։ Սահմանում է մայրության, հղիության կամ ամուսնական կարգավիճակի պատճառով աշխատանքից ազատվելու արգելք[3]։
Հոդված 12-ը պարտավորեցնում է Մասնակից պետություններին միջոցներ ձեռնարկել՝ վերացնելու կանանց նկատմամբ խտրականությունը առողջապահության ոլորտում, այդ թվում՝ ընտանիքի պլանավորման ծառայությունների հետ կապված[3]։
Հոդված 13-ը երաշխավորում է կանանց հավասարությունը «տնտեսական և սոցիալական կյանքի այլ ոլորտներում» (ընտանեկան նպաստների, բանկային, հիփոթեքային և այլ վարկերի իրավունքներ, ժամանցի, սպորտի և մշակութային կյանքի բոլոր ոլորտներում մասնակցելու իրավունք)[3]։
Հոդված 14-ը նախատեսում է գյուղաբնակ կանանց և նրանց հատուկ մտահոգությունների պաշտպանությունը՝ երաշխավորելով կանանց իրավունքը՝ մասնակցելու զարգացման ծրագրերին, ունենալու «համարժեք առողջապահական խնամք», «մասնակցել բոլոր տեսակի կոլեկտիվ գործունեություններին», «ունենալ հասանելիություն գյուղատնտեսական վարկերին» և « օգտվել համապատասխան կենսապայմաններից»[3]։
Հոդված 15-ը պարտավորեցնում է Մասնակից պետություններին երաշխավորել կանանց և տղամարդկանց հավասարությունը օրենքի առջև, ներառյալ նույն քաղաքացիական կարողությունները, մարդկանց տեղաշարժի մասին օրենքը և նրանց բնակության վայր ընտրելու ազատությունը[3]։
Հոդված 16-ը վերաբերում է ամուսնության և ընտանեկան հարաբերություններում կանանց և տղամարդկանց իրավունքների հավասարությանը (ամուսնություն, ամուսնու ազատ ընտրություն, «նույն իրավունքներն ու պարտականությունները ամուսնության ընթացքում և դրա լուծարման ժամանակ», ծնողական իրավունքների հավասարությունը, «ազատ ապրելու նույն իրավունքները» և պատասխանատու կերպով որոշում կայացնելը երեխաների թվի և նրանց ծնունդների միջև ընդմիջումների մասին, ամուսնու և կնոջ անձնական իրավունքների հավասարությունը, ներառյալ «ազգանունը, մասնագիտությունը և զբաղմունքը ընտրելու իրավունքը», գույքի հետ գործարքների հետ կապված հավասարությունը)[3]։
Հոդվածներ 17-24․ Այս հոդվածները նկարագրում են Կանանց նկատմամբ խտրականության վերացման կոմիտեի (CEDAW) կազմը և ընթացակարգերը[5]։
Հոդվածներ 25-30. (CEDAW-ի կիրառումը) Այս հոդվածները նկարագրում են CEDAW-ի ընդհանուր վարչական ընթացակարգերը[5]։
1999 թվականի հոկտեմբերի 6-ին ընդունվել է Կոնվենցիայի կամընտիր արձանագրություն, որն ուժի մեջ է մտել 2000 թվականի դեկտեմբերի 22-ին։ Այն ապահովում է կոնվենցիայի խախտումների վերաբերյալ անհատական բողոքների մեխանիզմ։ 2023 թվականի հունվարի 23-ի դրությամբ արձանագրության մասնակից են եղել 115 պետություններ[6]։ Կանանց նկատմամբ խտրականության վերացման կոմիտեն, որը բաղկացած է 23 փորձագետներից, վերահսկում է Կոնվենցիայի համապատասխանությունը։
2023 թվականի հունվարի 23-ի դրությամբ Կոմիտեն քննարկել է Արձանագրության մասնակից պետությունների վերաբերյալ 133 հաղորդագրություն (ներառյալ Ռուսաստանին վերաբերող 8 հաղորդագրություն, որոնցից 5-ում արձանագրվել է Կոնվենցիայի դրույթների խախտում, իսկ 3-ը ճանաչվել է անընդունելի)[6]։
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
