From Wikipedia, the free encyclopedia
Ծածանազգիներ (լատ. Cyprinidae), ճառագայթալողակ ձկների դասի, ծածանակերպերի կարգի ձկների ընտանիք։
Ծածանազգիներ | |
Դասակարգում | |
Թագավորություն | Կենդանիներ (Animalia) |
Տիպ/Բաժին | Քորդավորներ (Chordata) |
Ենթատիպ | Ողնաշարավորներ (Vertebrata) |
Դաս | Actinopteri |
Ինֆրադաս | Ոսկրային ձկներ (Teleostei) |
Կարգ | Ծածանակերպեր (Cypriniformes) |
Վերնաընտանիք | Cyprinoidea |
Ընտանիք | Ծածանազգիներ (Cyprinidae) Rafinesque, 1810 |
Մարմինը սովորաբար ծածկված է թեփուկներով, գլուխը լերկ է, վերին ծնոտի վերջավորությունը ձևավորվել է միջծնոտային ոսկորներով, որովայնը կլորացած է, իսկ եթե ունի սուր վերջավորություն, ապա առանց ոսկրացման։ Ճարպային լողակներ չունի, բերանն անատամ է, բայց ստորին ըմպանային ոսկորները լավ զարգացած են և ունեն 1, 2 կամ 3 շարք (հազվագյուտ) ծամող ատամներ։ Այս ատամներով սննդի մանրացնելուն նպաստում է գանգի հիմքային մակաճի ընդլայնված ծայրում գտնվող եղջյուրավոր հաստ շերտիկը։ Որոշ տեսակների բերանի անկյուններում կան կարճ բեղիկներ, որոնք կատարում են համային ընկալիչների դեր։
Քաղցրահամ ջրերում ապրող ձկների ամենամեծ ընտանիքն է․ միայն մի քանիսն են հանդիպում աղի ջրերում (գետեաբերաններում, Սև և Կասպից ծովերում և այլն)։ Ծածանազգիների ընտանիքն իր մեջ ներառում է 367 ցեղ՝ 3006 տեսակով։ Ամեն տարի նկարագրվում են մի քանի տասնյակ նոր տեսակներ, հիմնականում Հարավարևելյան Ասիայից[1]
Ծածանազգիները տարածված են ամբողջ աշխարհով մեկ, բացառությամբ Հարավային Ամերիկայի մեծ մասի (նրանք չեն հանդիպում Մեքսիկայի հարավում, բայց համատարած հանդիպում են արգենտինական պամպայի ջրերում, որտեղ դրանք ներմուծվել են 19-րդ դարի երկրորդ կեսում, համարվում են անպիտան ձկներ) և նրանք նաև Ավստրալիայում չեն եղել (Ինտրոդուկցիայից հետո ծածանը դարձավ Ավստրալիայում ամենատարածված ձուկը)։ Ծածանազգիների մեծ մասը հանդիպում են Հյուսիսային կիսագնդի բարեխառն գոտում։
Սնվում են կենդանի և մեռած բուսական և կենդանական սննդով։
Շատ-շատերը բեղմնավոր են։ Բազմացման շրջանում արուների մոտ զարգանում է հատուկ «հարսանեկան զգեստ»։ Նրանք ստանում են ավելի վառ գունավորում (առավել հաճախ հայտնվում է վարդագույն գունավորումը), գլխի, մարմնի և լողակների վրա հայտնվում են բեղիկանման մակաճներ։ Ձմռանը նրանք հիմնականում թաքնվում են հատակին կամ մտնում տիղմի մեջ և մտնում ձմեռային քնի մեջ։
Որոշ ծածանազգիներ բուծվում են լճակներում (գետածածան, կարաս), իսկ շատ-շատերը ծառայում են որպես քիչ թե շատ նշանակալից ձկնորսության առարկա (օրինակ՝ վոբլա, բրամ, գետածածան, Արծաթափայլ և ոսկեգույն կարասները, լին, յազ, չեխոն և շատ ուրիշներ)։
Danioninae (Դանիոնանմաններ) ենթաընտանիք՝ 37 ցեղ, 319 տեսակ․
Labeoninae (Լեբեոնանմաններ) ենթաընտանիք՝ 35 ցեղ, 402 տեսակ․
Cyprininae (Ծածանանմանների) ենթաընտանիք՝ 16 ցեղ, 50 տեսակ․
Barbinae (Բեղլուանմաններ) ենթաընտանիք՝ 29 ցեղ, 744 տեսակ․
Leuciscinae ենթաընտանիք․
Acheilognathinae (Դառնուկանմաններ) ենթաընտանիք՝ 3 ցեղ, 75 տեսակ։ Ենթաընտանիքի ներկայացուցիչների բնորոշ առանձնահատկությունն է էգերի մոտ ձվաբջջի առկաայությունը, որի օգնությամբ ձկնկիթը դրվում է երկփեղկանիների թիկնոցային խոռոչում։
Gobioninae (Քարթականմաններ) ենթաընտանիք․
Tincinae (Կարդինալանմաններ) ենթաընտանիք՝ 2 ցեղ, 4 տեսակ․
Opsariichthyinae (Եռաշրթունքանմաններ) ենթաընտանիք․
Squaliobarbinae (Թեփուղաբեղլուանմաններ) ենթաընտանիք
Xenocyprinae (Սևափորիկանմաններ) ենթաընտանիք
Հայերեն անվանում | Լատիներեն անվանում |
---|---|
Մանրաթեփուկներ | Acanthalburnus Berg, 1916 |
— | Acanthogobio Herzenstein, 1892 |
— | Acanthorhodeus Bleeker, 1871 |
— | Acapoeta Cockerell, 1910 |
— | Albulichthys Bleeker, 1860 |
— | Amblyrhynchichthys Bleeker, 1860 |
— | Anabarilius Cockerell, 1923 |
— | Anaecypris Collares-Pereira, 1983 |
— | Ancherythroculter Yih et Wu, 1964 |
— | Aphyocypris Günther, 1868 |
Գայլաձուկանման հաշամներ | Aspiolucius Berg, 1907 |
— | Aspiorhynchus Kessler, 1879 |
Հաշամներ | Aspius Agassiz, 1832 |
— | Atrilinea Chu, 1935 |
— | Aztecula Jordan et Evermann, 1898 |
Շնաձկային բալաներ | Balantiocheilos Bleeker, 1860 |
— | Barbichthys Bleeker, 1860 |
— | Barbodes Bleeker, 1859 |
— | Barboides Brüning, 1929 |
— | Barbonymus Kottelat, 1999 |
— | Barbopsis Di Caporiacco, 1926 |
— | Barilius Hamilton, 1822 |
— | Belligobio Jordan et Hubbs, 1925 |
— | Bengala Gray, 1833 |
— | Biwia Jordan et Fowler, 1903 |
Գուստերաներ | Blicca Heckel, 1843 |
— | Boraras Kottelat et Vidthayanon, 1993 |
Ցեկոբարբուսներ | Caecobarbus Boulenger, 1921 |
— | Caecocypris Banister et Bunni, 1980 |
— | Campostoma Agassiz, 1855 |
— | Capoetobrama Berg, 1916 |
— | Carasobarbus Karaman, 1971 |
Չինական կարասներ | Carassioides Oshima, 1926 |
— | Catlocarpio Boulenger, 1898 |
— | Cetidia Jordan et Richardson, 1909 |
— | Chagunius Smith, 1938 |
— | Chalcalburnus Berg, 1933 |
— | Chanodichthys Bleeker, 1860 |
— | Chondrostoma Agassiz, 1832 |
— | Chuanchia Herzenstein, 1891 |
— | Clinostomus Girard, 1856 |
— | Coptostomabarbus David et Poll, 1937 |
— | Coreius Jordan et Starks, 1905 |
— | Coreoleuciscus Mori, 1935 |
— | Cosmochilus Sauvage, 1878 |
— | Couesius Jordan, 1878 |
— | Culter Basilewsky, 1855 |
— | Cultrichthys Smith, 1938 |
Հնդկական բարբուսներ | Cyclocheilichthys Bleeker, 1859 |
— | Cyprinella Girard, 1856 |
— | Cyprinion Heckel, 1843 |
Ծածաններ | Cyprinus Linnaeus, 1758 |
— | Dionda Girard, 1856 |
— | Diptychus Steindachner, 1866 |
— | Discherodontus Rainboth, 1989 |
— | Discocheilus Zhang, 1997 |
— | Discogobio Lin, 1931 |
— | Discolabeo Fowler, 1937 |
— | Eirmotus Schultz, 1959 |
— | Elopichthys Bleeker, 1860 |
— | Engraulicypris Günther, 1894 |
— | Epalzeorhynchos Bleeker, 1855 |
— | Eremichthys Hubbs et Miller, 1948 |
— | Erimonax Jordan, 1924 |
— | Erimystax Jordan, 1882 |
— | Erythroculter Berg, 1909 |
— | Esomus Swainson, 1839 |
— | Evarra Woolman, 1894 |
— | Exoglossum Rafinesque, 1818 |
— | Garra Hamilton, 1822 |
— | Gibelion Heckel, 1843 |
— | Gila Baird et Girard, 1853 |
Հեռավորարևելյան բեղլուներ | Gnathopogon Bleeker, 1860 |
— | Gobiobotia Kreyenberg, 1911 |
— | Gobiocypris Ye et Fu, 1983 |
— | Gymnocypris Günther, 1868 |
— | Gymnodanio Chen et He, 1992 |
— | Gymnodiptychus Herzenstein, 1892 |
— | Gymnostomus Heckel, 1843 |
— | Hainania Koller, 1927 |
— | Hampala Kuhl et van Hasselt in van Hasselt, 1823 |
Ձիաձկներ | Hemibarbus Bleeker, 1860 |
— | Hemiculter Bleeker, 1860 |
— | Hemiculterella Warpachowski, 1887 |
— | Hemigrammocapoeta Pellegrin, 1927 |
— | Hemigrammocypris Fowler, 1910 |
— | Hemitremia Cope, 1870 |
— | Henicorhynchus Smith, 1945 |
— | Herzensteinia Chu, 1935 |
— | Hesperoleucus Snyder, 1913 |
— | Horadetia Deraniyagala, 1943 |
— | Horalabiosa Silas, 1954 |
— | Huigobio Fang, 1938 |
— | Hybognathus Agassiz, 1855 |
— | Hybopsis Agassiz, 1854 |
— | Hypselobarbus Bleeker, 1860 |
— | Hypsibarbus Rainboth, 1996 |
— | Iberocypris Doadrio, 1980 |
— | Inlecypris Howes, 1980 |
— | Iotichthys Jordan et Evermann, 1896 |
— | Iranocypris Bruun et Kaiser, 1944 |
— | Ischikauia Jordan et Snyder, 1900 |
— | Kalimantania Banarescu, 1980 |
— | Kosswigobarbus Karaman, 1971 |
— | Labeo Cuvier, 1816 |
— | Labeobarbus Rüppell, 1835 |
— | Labiobarbus van Hasselt, 1823 |
— | Ladigesocypris Karaman, 1972 |
— | Ladislavia Dybowski, 1869 |
— | Lagowskiella Dybowski, 1916 |
— | Laocypris Kottelat, 2000 |
— | Lavinia Girard, 1854 |
— | Lepidomeda Cope, 1874 |
— | Lepidopygopsis Raj, 1941 |
— | Leptobarbus Bleeker, 1860 |
— | Leptocypris Boulenger, 1900 |
— | Leucalburnus Berg, 1916 |
— | Leucaspius Heckel et Kner, 1858 |
— | Leuciscus Cuvier, 1816 |
— | Linichthys Zhang et Fang, 2005 |
— | Lissochilus Weber et de Beaufort, 1916 |
— | Lobocheilos Bleeker, 1853 |
— | Longiculter Fowler, 1937 |
— | Luciobrama Bleeker, 1870 |
— | Luciocyprinus Vaillant, 1904 |
— | Luciosoma Bleeker, 1855 |
— | Luxilus Rafinesque, 1820 |
— | Lythrurus Jordan, 1876 |
— | Macrhybopsis Cockerell et Allison, 1909 |
— | Margariscus Cockerell, 1909 |
— | Meda Girard, 1856 |
— | Megalobrama Dybowski, 1872 |
— | Mekongina Fowler, 1937 |
— | Mesobola Howes, 1984 |
— | Mesogobio Banarescu et Nalbant, 1973 |
— | Mesopotamichthys Karaman, 1971 |
— | Metzia Jordan et Thompson, 1914 |
— | Microphysogobio Mori, 1934 |
— | Microrasbora Annetale, 1918 |
— | Moapa Hubbs et Miller, 1948 |
— | Mylocheilus Agassiz, 1855 |
— | Mylopharodon Ayres, 1855 |
— | Mylopharyngodon Peters, 1881 |
— | Mystacoleucus Günther, 1868 |
— | Naziritor Mirza et Javed, 1985 |
— | Nematabramis Boulenger, 1894 |
— | Neobarynotus Banarescu, 1980 |
— | Neobola Vinciguerra, 1895 |
— | Neolissochilus Rainboth, 1985 |
— | Nicholsicypris Chu, 1935 |
— | Nocomis Girard, 1856 |
— | Notemigonus Rafinesque, 1819 |
— | Notropis Rafinesque, 1818 |
— | Ochetobius Günther, 1868 |
— | Onychostoma Günther, 1896 |
— | Opsaridium Peters, 1854 |
— | Opsarius McClellet, 1839 |
— | Opsopoeodus Hay, 1881 |
— | Oregonichthys Hubbs in Schultz, 1929 |
— | Oreichthys Smith, 1933 |
— | Oreoleuciscus Warpachowski, 1889 |
— | Orthodon Girard, 1856 |
— | Osteobrama Heckel, 1843 |
— | Osteochilichthys Hora, 1942 |
— | Osteochilus Günther, 1868 |
— | Oxygaster van Hasselt, 1823 |
— | Oxygymnocypris Tsao, 1964 |
— | Pachychilon Steindachner, 1882 |
— | Parabramis Bleeker, 1865 |
— | Paracanthobrama Bleeker, 1865 |
— | Parachela Steindachner, 1881 |
— | Paracrossochilus Popta, 1904 |
— | Paralaubuca Bleeker, 1865 |
— | Paraleucogobio Berg, 1907 |
— | Parapsilorhynchus Hora, 1921 |
— | Pararhinichthys Stauffer, Hocutt et Mayden, 1997 |
— | Parasikukia Doi, 2000 |
— | Parasinilabeo Wu, 1939 |
— | Paraspinibarbus Chu et Kottelat, 1989 |
— | Parasqualidus Doi, 2000 |
— | Parazacco Chen, 1982 |
— | Pectenocypris Kottelat, 1982 |
— | Pelecus Agassiz, 1835 |
— | Percocypris Chu, 1935 |
— | Petroleuciscus Bogutskaya, 2002 |
— | Phenacobius Cope, 1867 |
— | Phoxinellus Heckel, 1843 |
— | Phoxinus Rafinesque, 1820 |
— | Phreatichthys Vinciguerra, 1924 |
— | Pimephales Rafinesque, 1820 |
— | Placocheilus Wu in Wu, Lin, Chen, Chen et He, 1977 |
— | Plagopterus Cope, 1874 |
— | Platygobio Gill, 1863 |
— | Platypharodon Herzenstein, 1891 |
— | Platysmacheilus Lu, Luo et Chen, 1977 |
— | Pogobrama Luo, 1995 |
— | Pogonichthys Girard, 1854 |
— | Poropuntius Smith, 1931 |
— | Probarbus Sauvage, 1880 |
— | Procypris Lin, 1933 |
— | Prolabeo Norman, 1932 |
— | Prolabeops Schultz, 1941 |
— | Pseudaspius Dybowski, 1869 |
— | Pseudobarbus Smith, 1841 |
— | Pseudogobio Bleeker, 1860 |
— | Pseudohemiculter Nichols et Pope, 1927 |
— | Pseudolaubuca Bleeker, 1865 |
— | Pseudophoxinus Bleeker, 1860 |
— | Pseudopungtungia Mori, 1935 |
— | Pseudorasbora Bleeker, 1860 |
— | Pteronotropis Fowler, 1935 |
— | Ptychidio Myers, 1930 |
— | Ptychobarbus Steindachner, 1866 |
— | Ptychocheilus Agassiz, 1855 |
— | Pungtungia Herzenstein, 1892 |
— | Puntioplites Smith, 1929 |
— | Puntius Hamilton, 1822 |
— | Qianlabeo Zhang et Chen, 2004 |
— | Raiamas Jordan, 1919 |
— | Rasbora Bleeker, 1859 |
— | Rasborichthys Bleeker, 1860 |
— | Rasborinus Oshima, 1920 |
— | Rastrineobola Fowler, 1936 |
— | Rectoris Lin, 1935 |
— | Relictus Hubbs et Miller, 1972 |
— | Rhinogobio Bleeker, 1870 |
— | Richardsonius Girard, 1856 |
— | Rohtee Sykes, 1839 |
— | Rohteichthys Bleeker, 1860 |
— | Romanogobio Banarescu, 1961 |
— | Rostrogobio Taranetz, 1937 |
Մանրածածաններ | Rutilus Rafinesque, 1820 |
— | Salmostoma Swainson, 1839 |
— | Sanagia Holly, 1926 |
— | Sarcocheilichthys Bleeker, 1860 |
— | Saurogobio Bleeker, 1870 |
— | Sawbwa Annetale, 1918 |
— | Scaphiodonichthys Vinciguerra, 1890 |
— | Scaphognathops Smith, 1945 |
— | Scardinius Bonaparte, 1837 |
— | Schismatorhynchos Bleeker, 1855 |
— | Schizocypris Regan, 1914 |
— | Schizopyge Heckel, 1847 |
— | Schizopygopsis Steindachner, 1866 |
— | Schizothorax Heckel, 1838 |
— | Securicula Günther, 1868 |
— | Semilabeo Peters, 1881 |
— | Semiplotus Bleeker, 1860 |
— | Semotilus Rafinesque, 1820 |
— | Sikukia Smith, 1931 |
— | Sinibrama Wu, 1939 |
— | Sinilabeo Rendahl, 1932 |
— | Sinocrossocheilus Wu in Wu, Lin, Chen, Chen et He, 1977 |
— | Sinocyclocheilus Fang, 1936 |
— | Snyderichthys Miller, 1945 |
— | Spinibarbus Oshima, 1919 |
— | Squalidus Dybowski, 1872 |
Թեփուղաբեղլուներ | Squaliobarbus Günther, 1868 |
— | Stypodon Garman, 1881 |
— | Sundadanio Kottelat et Witte, 1999 |
— | Tanakia Jordan et Thompson, 1914 |
— | Telestes Bonaparte, 1837 |
— | Thryssocypris Roberts et Kottelat, 1984 |
— | Thynnichthys Bleeker, 1860 |
— | Tinca Cuvier, 1816 |
— | Tor Gray, 1834 |
— | Toxabramis Günther, 1873 |
— | Tribolodon Sauvage, 1883 |
— | Trigonostigma Kottelat et Witte, 1999 |
— | Troglocyclocheilus Kottelat et Bréhier, 1999 |
— | Tropidophoxinellus Stephanidis, 1974 |
— | Typhlobarbus Chu et Chen, 1982 |
— | Typhlogarra Trewavas, 1955 |
Կողակներ | Varicorhinus Rüppell, 1835 |
— | Vimba Fitzinger, 1873 |
— | Xenobarbus Norman, 1923 |
— | Xenocyprioides Chen, 1982 |
— | Xenophysogobio Chen et Cao, 1977 |
— | Yaoshanicus Lin, 1931 |
— | Yuriria Jordan et Evermann, 1896 |
— | Zacco Jordan et Evermann, 1902 |
Ծածանազգիների ընտանիքի ձկները ստացել են լայնորեն տարածում ակվարիումային հոբբիումում։ Սա հիմնականում վերաբերվում է Բարբուս, Լաբեո, Դանիո, Բրախիդանիո և Կարդինալ ցեղերին[13]
Ծածանազգիների շատ տեսակներ (յազ, նետաձուկ, մանրածածան, կարմրալողաթևիկ, բրամ, թեփուղ, կապույտ բրամ, սպիտակաչք, չեխոն, Հաշամ, լին, քառթակ, սպտիակաձուկ, վերոն, Արծաթաձուկ, սեպաձուկ) համարվում են մարդկանց համար վտանգավոր Օփիստորխիս մակաբույծների մետացերկարիաների կրողներ։ Օփիստորխիսի բնական օջախները գտնվում են նախկին ԽՍՀՄ-ի կարևորագույն տարածքներում, որտեղ վարակի ամենաբարձր աստիճանը գտնվում է Սիբիրում, ինչպես նաև Հարավարևելյան Ասիայի տարածքներում։
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.