Լը Պյուի ան Վելե

Լը Պյուի ան Վելե (ֆր.՝ Le Puy-en-Velay, ֆրանսերեն արտասանութամբ՝  ( ), օքս.՝ Lo Puèi de Velai), քաղաք և համայնք Ֆրանսիայի հարավում՝ Օվերն-Ռոն-Ալպեր երկրամասում, որի կազմի մեջ մտնող Վերին Լուար դեպարտամենտի պրեֆեկտուրան՝ վարչական կենտրոնն է և խոշորագույն բնակավայրը։ Ժամանակին եղել է Օվերնի Վելե պատմական մարզի գլխավոր քաղաքը։ Ընկած է Լուար գետի մերձակայքում՝ երկրի մայրաքաղաք Փարիզից մոտավորապես 440, Կլերմոն Ֆեռան քաղաքից՝ 105 կիլոմետր հեռավորության վրա^[5]։ Զբաղեցնում է քառակուսի կիլոմետր տարածք։ Բնակչության թվաքանակը 2011 թվականի տվյալներով եղել է 18 537^[6]։

Բնակավայր
Լը Պյուի ան Վելե
ֆր.՝ Le Puy-en-Velay[1] ֆր.՝ Le Puy[2]
Դրոշ Զինանշան
Երկիր	Ֆրանսիա
Համայնք	arrondissement of Le Puy-en-Velay?, canton of Le Puy-en-Velay-Est?, canton of Le Puy-en-Velay-Nord?, canton of Le Puy-en-Velay-Ouest?, canton of Le Puy-en-Velay-Sud-Est?, canton of Le Puy-en-Velay-Sud-Ouest? և Վերին Լուար
Մակերես	16,79 կմ²
ԲԾՄ	630 մետր, 600 մետր, 888 մետր
Բնակչություն	▼18 629 մարդ (հունվարի 1, 2021)[3]
Ժամային գոտի	UTC+1 և UTC+2
Փոստային դասիչ	43000[4]
Պաշտոնական կայք	lepuyenvelay.fr​(ֆր.)
Լը Պյուի ան Վելե (Ֆրանսիա)
Լը Պյուի ան Վելե Վիքիպահեստում

Լը Պյուի ան Վելեն համբավվել է իր միջնադարյան քրիստոնեական տաճարով, ինքնատիպ ժանեկագործությամբ, ոսպի յուրօրինակ տարատեսակով^[7], ինչպես նաև նրանով, որ հանդիսանում է Ֆրանսիայում ու նրա սահմաններից դուրս ապրող բազմաթիվ հավատացյալների գրավող սուրբհակոբյան ուխտագնացության (route of Santiago de Compostela in France) գլխավոր երթուղիներից մեկի՝ Chemin du Puy-ի մեկնակետը։

Պատմություն

Լը Պյուի ան Վելեի տարեգրությունն սկսվել է անտիկ ժամանակներից։ Միջին դարերում բնակավայրը եղել է կրոնական խոշոր կենտրոն, եպիսկոպոս-կոմսերի աթոռանիստ, որոնցից մեկը 951 թվականին, Ֆրանսիայում առաջինը լինելով, ուխտի է գնացել Սանտյագո դե Կոմպոստելայում գտնվող Սուրբ Հակոբ տաճար։ Այդ ժամանակներից ի վեր Լը Պյուի ան Վելեից է սկիզբ առնում սուրբհակոբյան ուխտագնացության գլխավոր երթուղիներից մեկը, այսպես կոչված՝ Via Podiensis-ը (фр.):

Քաղաքի տիրակալ եպիսկոպոս-կոմսերից առավել նշանավորը Ադեմար Մոնտեյլցին էր՝ Խաչակրաց առաջին արշավանքի ոգեշնչողն ու հոգևոր առաջնորդը։ Թերևս՝ Մերձավոր Արևելքի ճարտարապետության ազդեցությամբ պետք է բացատրել նրա օրոք Լը Պյուիում կառուցված Աստվածամոր տաճարի ոչ սովորական տեսքը։ Այդ հուշարձանը, որ կարծես ճախրում է քաղաքի վերևում, ներառված է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության ցանկում^[8]։

Մինչև 2015 թվականը Լը Պյուի ան Վելեն գտնվել է Օվերն երկրամասի կազմում։ 2016 թվականի հուլիսի 1-ից մտել է սահմանակից երկրամասերի միավորման ճանապարհով ստեղծված Օվերն-Ռոն-Ալպեր երկրամասի կազմի մեջ^[9]։

Ժողովրդագրություն

Տարեթիվ Բնակ․ տ․ ±% 1793 11 060 —     1800 10 601 −0.60% 1806 12 318 +2.53% 1821 14 844 +1.25% 1831 14 930 +0.06% 1836 14 924 −0.01% 1841 14 674 −0.34% 1846 14 995 +0.43% 1851 15 723 +0.95% 1856 16 666 +1.17% 1861 17 015 +0.42% 1866 19 532 +2.80% 1872 19 233 −0.26% 1876 19 250 +0.02% 1881 18 825 −0.45% 1886 19 031 +0.22% 1891 20 308 +1.31% 1896 20 793 +0.47%	Տարեթիվ Բնակ․ տ․ ±% 1901 20 570 −0.22% 1906 21 420 +0.81% 1911 20 944 −0.45% 1921 18 488 −1.24% 1926 19 821 +1.40% 1931 20 288 +0.47% 1936 21 660 +1.32% 1946 22 705 +0.47% 1954 23 453 +0.41% 1962 25 125 +0.86% 1968 26 389 +0.82% 1975 26 594 +0.11% 1982 24 064 −1.42% 1990 21 743 −1.26% 1999 20 490 −0.66% 2007 18 885 −1.01% 2012 18 599 −0.30% 2017 18 995 +0.42%
Աղբյուր՝ EHESS[10] and INSEE (1968-2017)[11]

Թանգարաններ

• Կրոզատիե թանգարան (Musée Crozatier au Puy-en-Velay musée du Puy-en-Velay)

Անվանի անձինք

• Շառլ Կոտտե (1863—1925) — ֆրանսիացի նկարիչ

Կլիմա

Լը Փյուի ան Վելե (1981–2010 averages)ի կլիմայական տվյալները
Ամիս	հունվ	փետ	մարտ	ապր	մայ	հուն	հուլ	օգոս	սեպ	հոկ	նոյ	դեկ	Տարի
Ռեկորդային բարձր °C (°F)	17.8 (64)	21.4 (70.5)	24.3 (75.7)	28.1 (82.6)	29.7 (85.5)	37.4 (99.3)	37.4 (99.3)	35.8 (96.4)	33.5 (92.3)	26.5 (79.7)	21.8 (71.2)	16.9 (62.4)	37.4 (99.3)
Միջին բարձր °C (°F)	4.9 (40.8)	6.5 (43.7)	9.8 (49.6)	12.5 (54.5)	17.0 (62.6)	21.0 (69.8)	24.2 (75.6)	24.0 (75.2)	19.5 (67.1)	14.8 (58.6)	8.7 (47.7)	5.6 (42.1)	14.04 (57.28)
Միջին օրական °C (°F)	0.8 (33.4)	1.9 (35.4)	4.6 (40.3)	7.0 (44.6)	11.2 (52.2)	14.7 (58.5)	17.3 (63.1)	17.1 (62.8)	13.3 (55.9)	9.9 (49.8)	4.5 (40.1)	1.7 (35.1)	8.67 (47.6)
Միջին ցածր °C (°F)	−3.3 (26.1)	−2.7 (27.1)	−0.7 (30.7)	1.6 (34.9)	5.3 (41.5)	8.4 (47.1)	10.5 (50.9)	10.1 (50.2)	7.1 (44.8)	4.9 (40.8)	0.4 (32.7)	−2.3 (27.9)	3.28 (37.89)
Ռեկորդային ցածր °C (°F)	−23.2 (−9.8)	−20.8 (−5.4)	−22.0 (−7.6)	−10.2 (13.6)	−4.4 (24.1)	−1.3 (29.7)	1.8 (35.2)	−0.8 (30.6)	−2.5 (27.5)	−9.2 (15.4)	−13.4 (7.9)	−18.2 (−0.8)	−22.0 (−7.6)
Տեղումներ մմ (դյույմ)	38.5 (1.516)	31.3 (1.232)	33.0 (1.299)	60.2 (2.37)	81.7 (3.217)	69.1 (2.72)	58.6 (2.307)	64.0 (2.52)	73.4 (2.89)	71.4 (2.811)	54.7 (2.154)	42.4 (1.669)	678.3 (26.705)
Միջ. տեղումների օրեր (≥ {{{միավոր տեղումների օրեր}}})	7.2	6.6	7.2	9.8	10.6	8.3	6.7	7.8	7.7	9.2	8.2	7.0	96.3
Միջին ամսական արևային ժամ	93.7	111.1	166.9	163.8	191.0	221.4	261.2	234.6	179.7	126.7	84.0	75.5	1909,6
աղբյուր: {{{աղբյուր 1}}}

Քույր քաղաքներ

Լը Պյուի ան Վելեի քույր քաղաքներն են՝

•  Բրուգերիո, Իտալիա
•  Թոնբրիջ, Միացյալ Թագավորություն
•  Մանգվալդի, Պորտուգալիա
•  Մեշեդե, Գերմանիա
•  Սանտյագո դե Կոմպոստելա, Իսպանիա
•  Տորտոսա, Իսպանիա

Պատկերասրահ

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Ծանոթագրություններ

1. Code officiel géographique
2. http://www.legifrance.gouv.fr/jopdf/common/jo_pdf.jsp?numJO=0&dateJO=19880317&numTexte=03550&pageDebut=03550&pageFin=
3. Populations légales 2021 — The National Institute of Statistics and Economic Studies, 2023.
4. Base officielle des codes postaux — La Poste, 2018.
5. Фізичні відстані розраховані за координатами муніципалітетів
6. «Кількість населення у 2011 році». INSEE. Արխիվացված է օրիգինալից 10 січня 2016-ին. Վերցված է 28 вересня 2014-ին.(ֆր.)
7. «Le Puy en Velay: Historic French pilgrimage city». About-France.com. Վերցված է 2022 թ․ մարտի 15-ին.
8. Citace elektronické monografie | příjmení = | jméno = | titul = Routes of Santiago de Compostela in France | url = http://whc.unesco.org/en/list/868-021/ | vydavatel = UNESCO | místo = | datum vydání = | datum přístupu = 2018-01-11 | jazyk = anglicky
9. Виписка з протоколу Ради міністрів 18.06.2014 Національних зборів Франції Արխիվացված 2015-12-24 Wayback Machine(ֆր.)
10. Cassini-Ehess|28294|Le Puy-en-Velay
11. Population en historique depuis 1968, INSEE

Գրականություն

• Marcel Durliat: Romanische Kunst (= Ars antiqua. Serie 3). Herder, Freiburg u. a. 1983, ISBN 3-451-19402-3, S. 487, Abb. 400, 401.
• Bettina Forst: Französischer Jakobsweg. Von Le Puy-en-Velay nach Roncesvalles. Alle Etappen – mit Varianten und Höhenprofilen (= Rother Wanderführer.). Bergverlag Rother, München (recte: Ottobrunn) 2007, ISBN 978-3-7633-4350-8.
• Viviane Minne–Sève: Romanische Kathedralen und Kunstschätze in Frankreich. Bechtermünz, Eltville 1991, ISBN 3-927117-84-6, S. 111.
• Ulrich Rosenbaum: Auvergne und Zentralmassiv. Entdeckungsreisen von Clermont-Ferrand über die Vulkane und Schluchten des Zentralmassivs zum Cevennen-Nationalpark (= DuMont-Kunst-Reiseführer.). DuMont-Buchverlag, Köln 1981, ISBN 3-7701-1111-7, S. 175, Abb. 81–87, Farbtafel 32–34, (7. Auflage. ebenda 1989).
• Michael Ruetz: Frankreich. Süddeutscher Verlag, München 1990, ISBN 3-7991-6485-5, S. 98.
• Bert Teklenborg: Radwandern entlang des Jakobswegs. Vom Rhein an das westliche Ende Europas. (Radwanderreiseführer, Routenplaner). 3., überarbeitete Auflage. Verlagsanstalt Tyrolia, Innsbruck 2007, ISBN 978-3-7022-2626-8.
• Ingeborg Tetzlaff: Romanische Kapitelle in Frankreich. Löwe und Schlange, Sirene und Engel (= DuMont-Kunst-Taschenbücher. 38). DuMont Schauberg, Köln 1976, ISBN 3-7701-0889-2, Abb. 17–23, (3. Auflage. ebenda 1979).
• Ingeborg Tetzlaff: Romanische Portale in Frankreich. Waage und Schwert, Schlüssel und Schrift (= DuMont-Kunst-Taschenbücher. 56). DuMont, Köln 1977, ISBN 3-7701-0997-X, Abb. 62.

Արտաքին հղումներ

• Le Puy-en-Velay Hiking Trails: St James of Compostela Way, GR65 (in English)
• Robert Louis Stevenson Trail GR70 (in English)
• Regordane Info – The independent portal for The Regordane Way or St Gilles Trail (in English and French)
• GR700 Regordane Way or St Gilles Trail (in English)
• City council website (in French)
• Tourist Office website Արխիվացված 18 Ապրիլ 2018 Wayback Machine
• Catholic Encyclopedia: Le Puy
• Jean Daugis, "À propos du Velay" historical notes (in French)
• Sacred Sites: Cathedral of Notre Dame at Le Puy
• «Le Puy» . Encyclopædia Britannica (անգլերեն). Vol. 16 (11th ed.). 1911. էջեր 482–483.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լը Պյուի ան Վելե» հոդվածին։