From Wikipedia, the free encyclopedia
«Իսպանական հագուստ» (առավել տարածված՝ «Իսպանական տարազ»), տերմին, որը վերաբերում է 15-19-րդ դարերում իսպանական նորաձևության ինքնաբուխ մշակույթի ժամանակաշրջանին։ Առավել նեղ իմաստով այն ներառում է կոշտ կարկասային կոստյումներ, որոնք ընդունված էին իսպանական հաբսբուրգների կայսերական տան օրորք՝ 16-17-րդ դարերում և որոնց ոճը էական ազդեցություն է ունեցել այլ եվրոպական թագավորական տների նորաձևության վրա։
Իսպանական ազգային հագուստը, այն տեսքով, որով գեղարվեստական մշակույթի մաս ճանաչվեց, ձևավորվել է 13—19-րդ դարերում։ Դրա ի հայտ գալուն նպաստել է մախոների մշակույթը։ Մախոները հասարակ ժողովրդի շրջանում իրենց իսպանական ծագումը հանդերձանքի միջոցով հատուկ ընդգծող արական սեռի պճնասերներն էին։
Մախոյի հագուստը բաղկացած էր հետևյալ տարրերից՝
Մեր օրերում տղամարդու իսպանական ազգային հագուստի շատ տարրեր պահպանված են իսպանական կորիդաի գլխավոր գործող անձ՝ ցլամարտիկի հանդերձանքի տեսքով։
Իսպանական հագուստի կանացի տարբերակում առկա են նույն տարրերը, ինչ իսպանացի պճնամոլուհիների հավաքական կերպար համարվող մախայի հագուստում։ Մախա անվանում էին հասարակ ժողովրդի շրջանում իսպանական ծագումը հանդերձանքի միջոցով ընդգծող արական սեռի պճնասերներ մախոների զուգընկերներին։
Մախայի հագուստը բաղկացած էր հետևյալ տարրերից՝
Մեր օրերում իսպանական կանացի տարազի լավագույն օրինակ է ֆլամենկո պարող կանանց հագուստը։
Բասկյան գյուղացիների հագուստ՝ Վերածննդի դարաշրջանում։ Ունի միջնադարյան բազմաթիվ տարրեր։ Կարճ արտահագուստն ուներ հետ կախվող թևքեր, երկար ծոպքով գլխանոց։ Բասկ գյուղացիները շրջում էին բաց ծնկներով, իսկ ոտքերին հագնում կաշվե գործվածքով գուլպաներ և սանդալներ։
Ռեկոնկիստների դարաշրջանում Պիրենեյան թերակղզում ծավալված իրադարձությունները նորաձևության մշակույթի առումով ինքնատիպ են համարվում։ Այդ ընթացքում նույն տարածաշրջանում մեկտեղված էին իսպանական վեսթգոթների միջնադարյան ավանդական հագուստները, ինչպես նաև նկատելի էր արաբական տարազների ազդեցությունը։ Քանի որ մարտերին մասնակցում էին նաև այլ երկրներից ասպետներ՝ տարածում էր ստացել նաև իտալական և ֆրանսիական հագուկապը[1]։
Գոթական հագուստի տարրերը՝
Տղամարդու իսպանական հագուստի տարրերը՝
Իսպանիայում կանացի տարազի ինքնատիպ տարրերը ի հայտ են եկել հատկապես 15-րդ դարում։ Այդ ժամանակաշրջանի կանացի հագուստն ուներ իրանը նեղ ընդգծելու հատկանիշ։ Գոտկատեղից վեր ու վար հագուստի վրա առաջանում էին շողանման դարսեր։ Կանանց դեպքում վարսերը ուղիղ գծով բաժանվում էին երկու կողմի և միանում մեկ ոլորապտույտ սանրվածքի մեջ (հյուսված մազափնջի տեսքով)։
Իսպանական կանացի հագուկապը ներառում էր՝
16-րդ դարի մեկնարկի հետ մեկտեղ փոփոխությունների է ենթարկվում նաև իսպանական հագուկապը։ Այդ ժամանակ է, որ տեղի է ունենում գոթական փողփողացող գործվածքներից անցումը կարկասով «բրոնե-կոստյումներին»։ Իտալական ռենեսանսի ոճի հագուստին Իսպանիան սկսում է հակադարձել մարդկու կազմվածքի իր իդեալը գծող կոստյումներով[2]։
Սոցիալ-հոգեբանական գործոնները, որոնք ազդոցություն են ունեցել իսպանական հագուստի վրա[3]՝
Բաճկոնի համար գործվածքը ստեղծվում էր խիտ ծեծված հումքի միջոցով (բամբակ, ձիու մազ, փետուր, հարդ կամ ծղոտ)։ Ուսերի գիծը արհեստականորեն լայնացվում էր ծոպքավոր ուսադիրներով[3]։ Այս հագուստի գաղափարի մեջ տեղ էին գտել վերածննդի դարաշրջանին բնորոշ մարդկային մարմնի կառուցվածքի բնական ձևերի ընդգծումը, բայց դրա հետ մեկտեղ մարմնի կորությունները հագուստի ձևով ստանում էին կոշտ անկյունային ձևեր։ Ինչպես գրում են ուսումնասիրողները, «Իտալական ռենեսանսի ներդաշնակ նորաձևության համեմատ, մարդկային կառուցվածքը «հարգող» իսպանական նորաձևությունը երկրաչափական ձևերի խորը ազդեցության ներքո էր հայտնվել։ Դարաշրջանի իսպանական նորաձևությունը արհեստականորեն փոխում էր մարդկային մարմնի կորագծերը»[2]։ Մարդու մարմնի առանձին մասերի միջև անցումները, որոնք ընդգծվում էին հագուստի միջոցով, իսպանական նորաձևության մեջ դարձել էին անհամաչափ։ Տղամարդկանց հագուստը ոճավրովում էր կոնաձև։ Կոնի հիմքը համընկնում էր կոնքերին, իսկ ուսերին մոտ այն լայնանում էր և ոտքերը գրեթե անսովոր տպավորություն էին թողնում, որոնց վրա կարծես թե հագցրած էր կոնը[2]։ Տղամարդկանց զգեստապահարանից գրեթե վերանում են երկար հանդերձները, այդ իսկ պատճառով էլ հստակ սահմանազատում է մտնում տղամարդկանց և կանանց հագուստի միջև[3]։
Իսպանական հագուստի տարբերակիչ տարրերն են դառնում հստակ գծերի հանդեպ հակումը և արտաքին պարզությունը, ինչի հետևանքով էլ իտալացիների հագուստի գեղազարդ լինելը իսպանացիների համար չափազանց ծանրաբեռնված է սկսում թվալ[1]։
16-րդ դարում Իսպանիայում հասարակ քաղաքացիների հագուստը խիստ տարբերվում էր ազնվականների հագուկապից։ Այն ավելի գունագեղ էր։
Կանացի հագուստը տղամարդկանց հանդերձանքի նմանությամբ կորցնում է գծերի սահուն անցումն ու ձեռք է բերում կարկասայնություն։ Ըստ ամենայնի, նման հագուստն առաջին անգամ հնարել է Կաստիլիայի թագուհին՝ Էնրիկե IVի արտաամուսնական կապի մեջ մտած կինը՝ Ժուանա Պորտուգալուհին, ով 1468 թվականին նման հագուստով ցանկացել էր թաքցնել իր հղիությունը[1]։
Հագուստի ուրվագիծը ունի հստակ և ինքնատիպ սխեմա. երկու եռանկյունիներ՝ գոտկատեղից վեր փոքր հատվածը և հսկայական կիսաշրջազգեստը[3]։
Գործվածքների համեմատաբար գորշ գույները, որոնք արաբների ազդեցությամբ պայմանավորված գունագեղ գոթիկայի համեմատ խամրած են թվում, սկսում են առանձնանալ վանական միաբանությանը հարիր գույներով՝ սև և շագանակագույն, սպիտակ և մոխրագույն[1]։ Ասպարեզ են գալիս նաև կարմիրը, մանուշակագույնը, կանաչը։ Այս շրջանում սկսում են ընդունելի դառնալ հարթ գործվածքներն ու հագուստի միագույն լուծումները[3]։
Տղամարդու կոշիկ՝
Կանացի կոշիկ՝
Որքան հասարակության մեջ բարձր դիրք ուներ տիկինը, այնքան բարակ էին նրա կոշիկների տակացուները։
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.