Էդմոնդ Հոյլ

Էդմոնդ Հոյլ (անգլ.՝ Edmond Hoyle, 1672^{[1][2][2][…]}, Անգլիա - օգոստոսի 29, 1769(1769-08-29) կամ 1769^[3], Լոնդոն, Մեծ Բրիտանիայի թագավորություն), բրիտանացի գրող և թղթախաղ խաղացող, տարբեր թղթախաղերի ու սեղանի այլ խաղերի կանոններին նվիրված մի շարք աշխատանքների հեղինակ, որը համարվում է նմանատիպ գրականության հիմնադիր։

Էդմոնդ Հոյլ
Ծնվել է	1672[1][2][2][…]
Ծննդավայր	Անգլիա
Վախճանվել է	օգոստոսի 29, 1769(1769-08-29) կամ 1769[3]
Վախճանի վայր	Լոնդոն, Մեծ Բրիտանիայի թագավորություն
Մասնագիտություն	գրող
Լեզու	անգլերեն
Քաղաքացիություն	Մեծ Բրիտանիայի թագավորություն
Edmond Hoyle Վիքիպահեստում

Էդմոնդ Հոյլի կյանքի վերաբերյալ շատ քիչ տեղեկություններ կան. նրա ծննդյան ճշգրիտ ամսաթիվը և վայրը, ինչպես նաև նրա ծագումն անհայտ են։ Նրա մասին գրված տեղեկություններից շատերը չեն համապատասխանում իրականությանը կամ չափազանցված են^[4]։ Ենթադրությունը, թե նա մարզվել է բարում, թվում է անհիմն^[5]։ Համաձայն Ռոբերտ Չեմբերսի «Օրերի գրքի՝ Հոյլի հիմնական զբաղմունքը եղել է փաստաբանական գործունեությունը^[6]։

1740-ականների սկզբին Հոյլն արդեն բնակվել է Լոնդոնում, ենթադրվում է, որ ապրուստի միջոցներ վաստակել է վիստ խաղալ սովորեցնելով։ 1742 թվականին նա առաջին հերթին իր աշակերտների համար գրել է «Կարճ տրակտատ վիստ խաղի մասին» աշխատությունը։ Այս ստեղծագործությունը (ըստ Օքսֆորդի կենսագրական բառարանի՝ եղել է թղթախաղին նվիրված առաջին գիտական աշխատանքը^[6]), առաջին անգամ լույս է տեսել 1742 թվականի նոյեմբերին և շուտով դարձել է անհավանականորեն հանրաճանաչ։ Հեղինակի կյանքի ընթացքում այն վերահրատարակվել է 13 գիրք։ Վիստին նվիրված տեքստի ութերորդ հրատարակության մեջ (1748)^[7] ավելացել են նաև տրակտատներ առքով այլ թղթախաղերի՝ կադրիլի և պիկեի մասին^[6]։ Տասնչորսերորդ հրատարակությունը եղել է վերջինը, որ լույս է տեսել նրա կենդանության օրոք^[8]։ Տասնհինգերորդ^[9] և տասնվեցերորդ^[10] լույս են տեսել հետմահու։ 1760 թվականին Հոյլը խմբագրել է տրակտատը, և այն մնացել վեստի ամենահեղինակավոր ուղեցույցը մինչև 1864 թվականը^[11], երբ Լոնդոնի «Արլինգթոն» և «Պորտեր» ակումբները ընդունել են նոր կանոններ^[12]։ Հրատարակություններից մեկը լույս է տեսել Էդինբուրգում^[13][14]։ Այն թարգմանվել է բազմաթիվ լեզուներով, առաջինը՝ պորտուգալերեն (1753), ապա գերմաներեն (1754), ֆրանսերեն (1761), իտալերեն (1768), ռուսերեն (1769) և հոլանդերեն (1790)^[15]։ Հոյլը և նրա տրակտատը հիշատակվել են անգլիական գրականության մի շարք ստեղծագործություններում, այդ թվում՝ Հենրի Ֆիլդինգի «Թոմ Ջոնսի՝ ընկեցիկի պատմությունը» (անգլ.՝ The History of Tom Jones, a Foundling» և Բայրոնի «Դոն Ժուան» ստեղծագործություններում^[6]։

1751 թվականին հրատարակվել է տրակտատ բրագ խաղի՝ ժամանակակից պոկերի նախորդներից մեկի մասին^[6]։ Թղթախաղերից բացի, Հոյլն զբաղվել է այլ սեղանի խաղերի կանոնների և ուղեցույցների կազմմամբ, մասնավորապես, նարդի խաղի (դրան վերաբերյալ մի աշխատություն գրվել է 1743 թվականին^[16], ինչպես նաև ընդգրկել է նաև վիստի մասին տրակտատի ութերորդ հրատարակությունում^[6]) և շախմատի (լույս է տեսել 1761 թվականին) մասին։ Արդեն 18-րդ դարի երկրորդ կեսին անգլերենում հայտնվել է according to Hoyle («ըստ Հոյլի») արտահայտությունը, որը նշանակում է մի բան, ինչն արվում է կանոնների լիարժեք պահպանմամբ^[16][17]։ Նրա մահից հետո «Հոյլ» անվանումը դարձել է թղթախաղին նվիրված ցանկացած դասագրքի հոմանիշ։ Այսպես, 1860 թվականին լույս է տեսել «Ամերիկյան Հոյլ» գիրքը, 1889 թվականին`«Ստանդարտ Հոյլ․ լիակատար ուղեցույց բոլոր մոլեխաղերի համար»^[6], իսկ 1956 թվականին՝ «Նոր ամբողջական Հոյլը» ավելի քան 600 մոլեխաղերի և ինտելեկտուալ խաղերի կանոններով, տեսությամբ և պատմությամբ^[16]։

Էդմոնդ Հոյլը մահացել է 1769 թվականին և թաղվել Լոնդոնի Մարիլեբոյան գերեզմանատանը^[6]։ 1979 թվականին՝ նրա մահվանից 210 տարի անց, Հոյլի անունն առաջիններից մեկն ընդգրկվել է Լաս Վեգասի Պոկերի փառքի սրահում՝ չնայած այն բահանգամանքին, որ պոկերն նրա ներկայիս տեսքով Հոյլի ժամանակ դեռևս գոյություն չուներ^[17][18]։

Ծանոթագրություններ

1. Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
2. Swartz A. Open Library — 2007.
3. Library of the World's Best Literature / C. D. Warner — 1897.
4. Levy, David. «Was Hoyle a Careless Editor?». Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 24-ին.
5. Marshall, Julian (1889 թ․ հունիսի 22). «Books on Gaming». Notes and Queries. 7 (VII): 481–2.
6. H. R. Tedder. Hoyle, Edmond (1671/2–1769) // Oxford Dictionary of National Biography.
7. «ESTC No. T79890». The English Short Title Catalogue. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 23-ին.(չաշխատող հղում)
8. «ESTC No. T88034». The English Short Title Catalogue. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 23-ին.(չաշխատող հղում)
9. «ESTC No. T88031». The English Short Title Catalogue. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 23-ին.(չաշխատող հղում)
10. «ESTC No. T88029». The English Short Title Catalogue. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 23-ին.(չաշխատող հղում)
11. Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Hoyle, Edmund" . Encyclopædia Britannica. 13 (11th ed.). Cambridge University Press. p. 841.
12. Baldwin, John. «The laws of short whist». Վերցված է 2015 թ․ օգոստոսի 16-ին.
13. «ESTC No. T88036». The English Short Title Catalogue. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 23-ին.(չաշխատող հղում)
14. Levy, David. «The Scottish Hoyles (part 1)». Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 29-ին.
15. Zollinger, Manfred (Jan–Mar 2005). «Whist-Regeln in Kontinentaleuropa bis 1800» (PDF). The Playing-Card. 33 (3): 198–210. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 24-ին.
16. «Edmond Hoyle» (անգլերեն). Վերցված է 2015-02-05-ին.
17. Paul Anthony Jones. Ten phrases derived from games and gambling // Jedburgh Justice and Kentish Fire: The Origins of English in Ten Phrases and Expressions. — London: Constable, 2014. — ISBN 978-1-47211-622-2
18. Պոկերի փառքի սրահը Պոկերի համաշխարհային սերիայի կայքում (անգլ.)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Էդմոնդ Հոյլ» հոդվածին։