Զեֆիրոս (դիցաբանություն)

Զեֆիրոս (հին հունարեն՝ Ζέφυρος, «արևմտյան», միկեն․ze-pu2-ro^[1]), Հին Հունաստանի դիցաբանության մեջ երկրոդական կերպար^[2]։ Եղել է Աստրեոսի և Էոսի որդին, Բորեոսի, Էվրոսի և Նոտուսի եղբայրը, հիշատակված է «Իլիականում»։ Եղել է ամենամեղմ քամին և գարնան ավետիչը։ Ենթադրվել է, որ նա ապրել է Թրակիայի քարանձավներում։ Նրա հռոմեական համարժեքը Ֆավոնիումն է, որը իշխել է բույսերին և ծաղիկներին։

Զեֆիրոս
Տեսակ	Anemoi?
Դիցաբանություն	հին հունական դիցաբանություն
Սեռ	արական
Հայր	Աստրեոս
Մայր	Էոս
Քույր/Եղբայր	Բորեաս, Euros? և Նոտոս
Ամուսին	Chloris? և Իրիս
Կողակից	Պոդարգա
Զավակներ	Aurai?, Էրոս, Balius?, Xanthus?, Karpos?, Արեյոն և Pothos?
Zephyrus Վիքիպահեստում

Նրա սիրելին՝ Քլորիդան (լատիներեն համարժեք Ֆլորա), նրանից ծնել է Կարպոսին։ Զեֆիրոսը նաև Ապոլլոնի մրցակիցն էր Հիացինտի հանդեպ ունեցած սիրո հարցում^[3]։ Վարկածներից մեկի համաձայն՝ նա եղել է նաև ծիածանի աստվածուհի Իրիսի ամուսինը^[4], որից ծնվել է Էրոսը Հոմերոսը^[5]։ Նրան անվանել է որպես Աքիլեսի ձիերի՝ Բալիուսի և Քսանթոսի հայր^[6]։

Նա անձնավորել է արևմտյան քամին, որն ըստ նախնիների գերիշխել է Միջերկրական ծովում։ Այն սկսվել է գարնանը և իր ամենամեծ ուժգնությանը հասել է ամառային արևադարձին: Արևմտյան միջերկրածովյան շրջանում աստծու կերպարը բնութագրվել է ուժով և անկայունությամբ, քանի որ նա, թեև տաք է եղել, այնուամենայնիվ հաճախ իր հետ բերել է անձրև և նույնիսկ փոթորիկներ, մինչդեռ նրա արևելյան մասում Զեֆիրոսը գրեթե միշտ թեթև և հաճելի քամի է եղել:

Այստեղից է գալիս Զեֆիրոսի մասին պատկերացումների տարբերությունը հույների և հռոմեացիների միջև, որոնցից հույները նրան համարել են ամենաուժեղ և ամենաարագ քամիներից մեկը, իսկ հռոմեացիները նրա հետ կապել են այն ասոցիացիան, որը կա այժմ՝ մեղմ, թեթև քամի: Ըստ երևույթին հոմերոսյան երգերը կազմողները պատկերացում են ունեցել արևմուտքում և արևելքում Զեֆիրոսի հատկությունների տարբերության մասին, որոնք ստիպել են Զեֆիրոսին փչել երանելիների կղզիներում։ Այն գտնվել է հեռավոր արևմուտքում, որտեղ չկան փոթորիկներ, անձրևներ կամ ձյուն^[7]:

Իր արագության շնորհիվ նա համարվել է աստվածների սուրհանդակը։ Նրա պատվին Ատտիկայում զոհասեղան է կանգնեցվել^[8]։ Զեֆիրոսը փչում էր Ելիսեյան դաշտերում^[9]: Նրան է նվիրված LXXX Օրփեոսական օրհներգը^[10]։

Նա համարվել է կանաչ աչքերով և կանաչ թևերով երիտասարդ։

• 
  Զեֆիրոս ևՀիացինտ,Ատտիկական կարմիր պատկերով գավաթ Տարկվինիայից, մ.թ.ա մոտ 480 թվական, Գեղարվեստի թանգարան
• 
  Զեֆիրոս և Ֆլորա, մոտ 1720 թվական, Անտոնիո Կորրադինի, Վիկտորիայի և Ալբերտի թանգարան
• 
  Զեֆիրոս և Քլորիդա, Ուիլյամ Բուգրո (1875 թվական)
• 
  Զեֆիրոսի պատկերը Աթենքի Քամիների աշտարակի կողքին:

Գրականություն

• Շուկարև Ա. Ն. (1890–1907). «Зефир, ветер». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)

Ծանոթագրություններ

1. Предметно-понятийный словарь греческого языка. Микенский период. Л., 1986. С.64
2. Мифы народов мира. М., 1991-92. В 2 т. Т.1. С.468. ISBN 5-85270-016-9
3. Лукиан. О пляске, 45.
4. Нонн. Деяния Диониса, XXXIX, 116; XLVII, 438.
5. Алкей, фр. a327. Лобель-Пейдж.
6. Гомер. Илиада, XVI, 149.
7. Одиссея. IV. 565 сл.
8. Павсаний. Описание Эллады I 37, 2.
9. Гомер. Одиссея IV 567.
10. «ORPHIC HYMNS 41-86 - Theoi Classical Texts Library». www.theoi.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2021-02-08-ին. Վերցված է 2021-02-08-ին.