Գովյեշտիցա

Գովյեշտիցա (սերբ.՝ Говјештица / Govještica), մեծ կարստային քարանձավ Պրաչա գետի կիրճում՝ Ռոմանիա լեռնաշղթայի Դրինա գետի ձախ վտակում, 580 մ բարձրության վրա (մուտքը), 9682 մ երկարությամբ, մեծ մուտքով, որը նույնպես աղբյուր է։ Մուտքից մի փոքր անց հիմնական միջանցքը բաժանվում է հյուսիսարևմտյան և հարավարևելյան ճյուղերի։ Հյուսիսարևմտյան մասնաճյուղը դեռ բաց է հետագա փորձարկման և առաջխաղացման համար^[1]։

Գովյեշտիցա
Տեսակ	քարանձավ
Երկիր	Բոսնիա և Հերցեգովինա
Վարչատարածք	Ռոգատիցա
Երկարություն	9682 մետր
Հայտնաբերման տարի	1906

Վարչականորեն պատկանում է Բոսնիա և Հերցեգովինայի Ռոգատիցա, Սերբական Հանրապետության համայնքին, որը գտնվում է քաղաքից քսանմեկ կիլոմետր հեռավորության վրա։

Ուսումնասիրության պամտություն

Գովյեշտիցան երկար ժամանակ հայտնի եղել որպես Բանյա Ստիենա (Մութ քարանձավ) և առաջին անգամ հայտնաբերվեց միայն 20-րդ դարի սկզբին, երբ 1906 թվականին Սարաևո-Վիշեգրադ երկաթուղային գծի կառուցման արդյունքում ժայռերի մի մասը փլուզվեց, և քարանձավի մուտքը բացվեց։ Քարանձավի ուսումնասիրության մասին առաջին հիշատակումը թվագրվում է 1911 թվականին, սակայն հետազոտողներին հաջողվել է խորանալ ընդամենը 100 մետր. հետագա առաջխաղացումը չափազանց վտանգավոր էր և պահանջում էր հատուկ սարքավորումներ։ Այդ ժամանակվանից քարանձավը բավականին հայտնի է դարձել զբոսաշրջիկների շրջանում^[1], թեև այն ժամանակ ոչ ոք լրջորեն չէր ուսումնասիրում այն։ 1960-1970-ական թվականների կենսաբանական և հնէաբանական գրականության մեջ Գովյեշտիցան հիշատակվում է միայն անցողիկ՝ առանց որևէ գիտական տվյալների։

Քարանձավի ուսումնասիրության լուրջ տեղաշարժ տեղի է ունեցել միայն 2010 թվականին, երբ Բոլոնիայից և Նովարայից ժամանեցին իտալացի քարանձավաբանների խումբ՝ Բոսնիայի և Հերցեգովինայի տեղացի գիտնականների հետ համագործակցությամբ, Սարաևոյի կարստային և սպիրոլոգիական կենտրոնի աջակցությամբ, նրանք հասան որոշ հաջողությունների ուսումնասիրության մեջ. նրանք կազմել են թունելների մանրամասն քարտեզ, փաստագրել նոր ճյուղավորումներ, որոնցով քարանձավի ընդհանուր երկարությունը կազմել է մոտ 1200 մետր։ Ընդհանուր առմամբ, 2010-2013 թվականներին իրականացվել են մի քանի գիտարշավներ, մուտքի մոտ հայտնվել է փոքրիկ գիտահետազոտական ճամբար, և ուսումնասիրության գործընթացին միացել են բազմաթիվ մասնագետներ այլ քաղաքներից։ Ժամանակի ընթացքում հետազոտողներն ավելի ու ավելի են առաջ շարժվել, ուստի 2011 թվականին քարանձավի ուսումնասիրված հատվածի երկարությունը կազմել է 3800 մետր, 2012 թվականին՝ արդեն 7715 մետր, և վերջապես, 2013 թվականին հետազոտողները նշել են տվյալ պահի վերջնական երկարությունը` 9682 մետր։ Այսպիսով, Գովյեշտիցան Բոսնիա և Հերցեգովինայի ամենամեծ քարանձավն է՝ երկարությամբ առաջ անցնելով նախկին առաջատարներից` Մոկրանյսկի Միլյացկա գետի քարանձավից (Pečina Izvor Mokranjske Milyacke, 7200 մ)^[2] և Վյետրենիցա քարանձավից (6700 մ)^[1]։

Արշավների ընթացքում կատարվել են քարանձավային սրահների կենսաբանական ուսումնասիրություններ, հավաքվել են հանքային և օրգանական նյութերի նմուշներ։ Քարանձավում հայտնաբերվել է չղջիկների գաղութ, և հայտնաբերվել են քարանձավային արջի գանգերի և ոսկորների բազմաթիվ բեկորներ, որը նախապատմական տեսակ է, որը ենթադրաբար մահացել է մոտ 15000 տարի առաջ։ Բացի այդ, գիտնականների կողմից ներսում հայտնաբերվել են լեյոդիդ բզեզների ընտանիքի հազվագյուտ միջատներ։

Բնության պահպանության միջազգային միության դասակարգման համաձայն՝ Գովյեշտիցան պահպանվող օբյեկտների թվում է։

Պատկերասրահ

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Ծանոթագրություններ

1. «Пећина Говјештица | Туристичка организација Републике Српске» (սերբերեն). Վերցված է 2023 թ․ մայիսի 29-ին.
2. «Izvor Mokranjske Miljacke: Najduža dokumentovana pećina u cijeloj BiH – BosanskiPortal.com». web.archive.org. 2015 թ․ սեպտեմբերի 23. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 23-ին. Վերցված է 2023 թ․ մայիսի 29-ին.

Արտաքին հղումներ

• «Pećina Govještica (Dugovještica)» (սերբերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ դեկտեմբերի 21-ին.
• Пећина Говјештица: Језеро, украси, фосили... (սերբ.)
• РОГАТИЧКИ ДРАГУЉ: ПЕЋИНА ГОВЈЕШТИЦА (սերբ.)
• Govjestica najduža pećina u BiH (սերբ.)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Գովյեշտիցա» հոդվածին։