Արցախի նախագահ

Արցախում կառավարման նախագահ, ինստիտուտը մտցվել է 1994 թվականի դեկտեմբերի 21-ին։ Նախագահը հետևում է Սահմանադրության պահպանմանը, ապահովում է օրենսդիր, գործադիր և դատական իշխանությունների բնականոն գործունեությունը։ Նախագահը հանրապետության ինքնիշխանության, անկախության, տարածքային ամբողջականության և անվտանգության երաշխավորն է։ Նախագահը հանրապետությունը ներկայացնում է միջագգային հարաբերություններում և իրականացնում արտաքին քաղաքականության ընդհանուր ղեկավարումը։

Արցախի Նախագահ
Արցախի Հանրապետության զինանշանը
Պաշտոնավարում է՝ Սամվել Շահրամանյան
Տիտղոս	Պարոն Նախագահ
Նստավայր	ԱՀ Նախագահի նստավայր
Պաշտոնավարման ժամկետ	Հինգ տարի երկրորդ ժամկետով վերընտրվելու հնարավորությամբ
Անդրանիկ պաշտոնավար	Ռոբերտ Քոչարյան

Ընտրվում է Արցախի Հանրապետության քաղաքացիների կողմից՝ 5 տարի ժամկետով։ Հանրապետության նախագահ կարող է ընտրվել 35 տարին լրացած, վերջին 10 տարում Արցախի Հանրապետությունում մշտապես բնակվող, ընտրական իրավունք ունեցող Արցախի Հանրապետության յուրաքանչյուր քաղաքացի։ Նույն անձը չի կարող ավելի քան 2 անգամ անընդմեջ ընտրվել հանրապետության նախագահի պաշտոնում։

Արցախի Հանրապետության Նախագահը Սահմանադրությամբ սահմանված կարգով նշանակում է պետական նախարարին։ Պետական նախարարի առաջարկությամբ նշանակում և ազատում է Կառավարության մյուս անդամներին։ Աժ-ին առաջարկում է Գերագույն դատարանի նախագահի և մյուս դատավորների թեկնածությունները, նշանակում առաջին ատյանի, վերաքննիչ ու օրենքով նախատեսված այլ դատարանների նախագահներին և մյուս դատավորներին, դադարեցնում դատավորների լիազորությունները։ Աժ-ին առաջարկում է գլխավոր դատախազի, Վերահսկիչ պալատի նախագահի թեկնածությունները։ Նշանակում է Արդարադատության խորհրդի 2 իրավաբան անդամներին, կազմավորում է Անվտանգության խորհուրդը և նախագահում այն։ Արցախի Հանրապետության նախագահը ԶՈՒ-ի գերագույն գլխավոր հրամանատարն է, համակարգում է պետական մարմինների գործունեությունը պաշտպանության բնագավառում, նշանակում ու ազատում է ԶՈՒ-ի և այլ զորքերի բարձրագույն հրամանատար, կազմը։

Սահմանադրության 100-րդ հոդվածով սահմանված դեպքերում արձակում է Աժ-ն և նշանակում արտահերթ ընտրություններ։ Արցախի Հանրապետության Գերագույն Խորհուրդը 1994 թվականին Արցախի Հանրապետության առաջին նախագահ է ընտրել Ռոբերտ Քոչարյանին, իսկ 1996 թվականի նոյեմբերին նա վերընտրվել է համընդհանուր ընտրություններով։ 1997-2000 թվականներին և 2000-2007 թվականներին Արցախի Հանրապետության նախագահ է եղել Արկադի Ղուկասյանը, 2007-2020 թթ. Բակո Սահակյանը, և 2020-2023 թթ. Արայիկ Հարությունյանը։ 2023 թվականից Արցախի Հանրապետության գործող նախագահն է Սամվել Շահրամանյանը։

Լիազորություններ

Համաձայն Արվեստի. Արցախի Հանրապետության Սահմանադրության 87-րդ հոդվածի համաձայն՝ նախագահը պետության ղեկավարն է և գործադիր իշխանության ղեկավարը^[1]։ Նախագահը ըստ Արվեստի. Սահմանադրության 93.

• 1. ղեկավարում է պետության ներքին և արտաքին քաղաքականությունը.
• 2. իրականացնում է պետական կառավարման համակարգի մարմինների ընդհանուր կառավարումը.
• 3. սահմանում է Կառավարության, ինչպես նաև պետական այլ մարմինների գործունեության կառուցվածքը և կարգը.
• 4. նշանակում և ազատում է պետական նախարարին, նախարարներին.
• 5. տնօրինում է պետական գույքը, ֆինանսական միջոցները.
• 6. օրենքով նախատեսված դեպքերում նշանակումներ է կատարում պետական պաշտոններում.
• 7. կարող է ձևավորել խորհրդակցական մարմիններ.
• 8. ներկայացնում է Արցախի Հանրապետությունը միջազգային հարաբերություններում, ստորագրում է միջազգային պայմանագրեր, Ազգային ժողովի վավերացմանն է ներկայացնում միջազգային պայմանագրերը և ստորագրում դրանց վավերագրերը, հաստատում, կասեցնում կամ դադարեցնում է վավերացում չպահանջող միջազգային պայմանագրերը.
• 9. նշանակում և հետ է կանչում օտարերկրյա պետություններում և միջազգային կազմակերպություններում Արցախի Հանրապետության դիվանագիտական ներկայացուցիչներին, ընդունում է օտարերկրյա պետությունների և միջազգային կազմակերպությունների դիվանագիտական ներկայացուցիչների հավատարմագրերը և հետ կանչում նամակները.
• 10. կարող է հրամանագիր տալ ռազմական դրության ժամանակ ընտրություններ կամ հանրաքվե չանցկացնելու մասին.
• 11. կարող է արձակել Ազգային ժողովը, բացառությամբ Ազգային ժողովի առաջին նստաշրջանի բացումից հետո առաջին տարվա՝ պատերազմի և արտակարգ դրության, ինչպես նաև այն դեպքում, երբ Հանրապետության նախագահը ռազմական դրության ժամանակ. օրենք, որոշում է կայացրել ընտրություններ չանցկացնելու մասին։
• 12. դիմում է Ազգային ժողովի նախագահին Ազգային ժողովի արտահերթ նստաշրջան կամ նիստ հրավիրելու առաջարկությամբ.
• 13. Ազգային ժողով է ներկայացնում պետական բյուջեի նախագիծ.
• 14. հանդես է գալիս օրենսդրական նախաձեռնությամբ.
• 15.դիմում է Ազգային ժողով՝ համաներում հայտարարելու առաջարկով.
• 16. կարող է ուղերձ հղել ժողովրդին և Ազգային ժողովին.
• 17. Ազգային ժողովի նիստում ներկայացնել տարեկան հաշվետվություն նախորդ տարվա ծրագրի կատարման ընթացքի և արդյունքների, ինչպես նաև հաջորդ տարվա ծրագրի մասին.
• 18. Ազգային ժողովին առաջարկում է գլխավոր դատախազի թեկնածությունը. Գլխավոր դատախազի առաջարկությամբ նշանակում և ազատում է գլխավոր դատախազի տեղակալին.
• 19. նշանակում է Բարձրագույն դատական խորհրդի մեկ իրավաբան անդամ.

Ընտրության և լիազորությունների դադարեցման կարգը

Նախագահ կարող է ընտրվել երեսունհինգ տարին լրացած, վերջին տասը տարում Արցախի Հանրապետության քաղաքացի, վերջին տասը տարում Հանրապետությունում մշտապես բնակվող և ընտրելու իրավունք ունեցող ցանկացած անձ։ Հանրապետության։ Հանրապետության նախագահ է ընտրվում այն թեկնածուն, ում օգտին քվեարկել է բոլոր թեկնածուների օգտին քվեարկած ընտրողների կեսից ավելին։ Եթե առաջին փուլում հաղթողը չորոշվի, ապա անցկացվում է երկրորդ փուլ, որին մասնակցում են առավելագույն ձայներ հավաքած երկու թեկնածուները։ Հաղթողն այս դեպքում այն թեկնածուն է, ով ավելի շատ ձայն է հավաքել, քան իր մրցակիցը։

Նախագահական ընտրություններ չեն անցկացվում պատերազմի կամ արտակարգ դրության ժամանակ։

Նախագահի լիազորությունները վաղաժամկետ դադարեցնելու հիմք կարող են լինել նրա հայտարարությունը, պետական դավաճանության կամ այլ ծանր հանցագործության համար պաշտոնից հեռացնելը, ինչպես նաև Հանրապետության Նախագահի ծանր հիվանդությունը կամ այլ անհաղթահարելի խոչընդոտների առկայությունը։ նրա լիազորությունները, որոնք երկար ժամանակ անհնարին են դարձնում նրա լիազորությունների իրականացումը։ Հանրապետության Նախագահին պաշտոնանկ անելու կամ Հանրապետության Նախագահի լիազորություններն իրականացնելու անհնարինության և դրա հիման վրա նրա լիազորությունները դադարեցնելու մասին որոշումն ընդունում է Ազգային ժողովը՝ հիմք ընդունելով. Գերագույն դատարանի եզրակացությունը պատգամավորների ընդհանուր թվի ձայների առնվազն երկու երրորդով։

Հանրապետության Նախագահի պաշտոնը թափուր մնալու դեպքում, մինչև Հանրապետության նորընտիր Նախագահի պաշտոնի ստանձնումը, Հանրապետության Նախագահի լիազորություններն իրականացնում է Ազգային ժողովի նախագահը, և եթե դա հնարավոր չէ, Հանրապետության վարչապետի կողմից.

Ընտրություններ

Արցախի Հանրապետությունում հաջորդ նախագահական ընտրությունները նշանակվել են 2020 թվականի մարտի 31-ին։ Համաձայն Արվեստի. Արցախի Հանրապետության Սահմանադրության 109-րդ հոդվածով Հանրապետության Նախագահի ընտրությունների հետ միաժամանակ անցկացվում են Ազգային ժողովի հերթական ընտրությունները^[2]։

Գրանցված նախագահի թեկնածուներ^[3][4]՝

Ռուսլան Իսրայելյան «Անկախության սերունդ» կուսակցությունից (պատգամավոր^[5]), Վիտալի Բալասանյան Արդարություն կուսակցությունից (Հանրապետության Անվտանգության խորհրդի նախկին քարտուղար^[6]). Դավիթ Բաբայանը՝ Արցախի Պահպանողական կուսակցությունից (գործող նախագահի մամուլի քարտուղար^[6]), Դաշնակցությունից Դավիթ Իշխանյանը (պատգամավոր, խմբակցության նախկին ղեկավար^[7]). Աշոտ Ղուլյան Արցախի դեմոկրատական կուսակցությունից (Հանրապետության Ազգային ժողովի նախագահը^[6]), «Ազգային վերածնունդ» կուսակցությունից Հայկ Խանումյան (պատգամավոր^[8]). Արայիկ Հարությունյանը «Ազատ հայրենիք» և «Քաղաքացիական միացյալ դաշինք» դաշինքներից (Հանրապետության նախկին վարչապետ^[6]). Վահան Բադասյանը «Միասնական Հայաստան» կուսակցությունից (նախկինում պատգամավոր է ընտրվել Դաշնակցության ցուցակով^[9]), Մասիս Մայիլյանը՝ ինքնառաջադրման կարգով (Հանրապետության արտաքին գործերի նախարար^[6]). Սերգեյ Ամիրյանը, ինքնաառաջադրման կարգով. Բելլա Լալայանն ինքնաառաջադրման կարգով. Մելսիկ Պողոսյանը, ինքնաառաջադրման կարգով. Աշոտ Դադայան՝ ինքնաառաջադրման կարգով. 2020 թվականի մարտի 31-ին նախագահական ընտրությունների առաջին փուլում հաղթեց Արայիկ Հարությունյանը^[10]։ 2021 թվականի մայիսի 21-ին նա ստանձնել է պաշտոնը, և հրաժարական է տվել 2023 թվականի օգոստոսի 31-ին^[11]։ 2023 թվականին Արցախի ազգային ժողովի որոշմամբ նախագահ է ընտրվել Սամվել Շահրամանյանը^[12]։

Արցախի նախագահներ

Հ/Հ	Անուն Ազգանուն	Լուսանկարը	Պաշտոնավարման ժամկետը		Կուսակցական պատկանելությունը
1	Ռոբերտ Քոչարյան		դեկտեմբերի 29, 1994	մարտի 20, 1997	Անկուսակցական
-	Լեոնարդ Պետրոսյան (ԱՀ Նախագահի պաշտոնակատար)		մարտի 20, 1997	սեպտեմբերի 8, 1997	Անկուսակցական
2	Արկադի Ղուկասյան		սեպտեմբերի 8, 1997	սեպտեմբերի 7, 2007	Անկուսակցական
3	Բակո Սահակյան		սեպտեմբերի 7, 2007	մայիսի 21, 2020	Անկուսակցական
4	Արայիկ Հարությունյան		մայիսի 21, 2020	օգոստոսի 31, 2023[11]	Ազատ Հայրենիք
5	Սամվել Շահրամանյան		սեպտեմբերի 9, 2023[12]		Անկուսակցական

Ծանոթագրություններ

1. «Գլուխ 4 Հանրապետության Նախագահը». Արխիվացված է օրիգինալից 2022 թ․ հունիսի 30-ին. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 20-ին.
2. Արցախում համապետական ընտրությունները կայանալու են մարտի 31-ին
3. Արցախի նախագահական ընտրություններին մասնակցելու հայտ է ներկայացրել 14 թեկնածու
4. «Առաջադրումներն ավարտվել են | ԼՂՀ Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողով». Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ փետրվարի 26-ին. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 17-ին.
5. «Ռուսլան Իսրայելյան». nankr.am. Արխիվացված է օրիգինալից 2022 թ․ հոկտեմբերի 10-ին. Վերցված է 2022 թ․ հոկտեմբերի 10-ին.
6. «За пост президента Карабаха поборются 14 человек - ЦИК» (ռուսերեն). Sputnik Армения. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ փետրվարի 17-ին. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 17-ին.
7. «Դավիթ Իշխանյան». nankr.am. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ նոյեմբերի 20-ին. Վերցված է 2022 թ․ հոկտեմբերի 10-ին.
8. «Ханумян Айк Рубенович». www.nankr.am. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ փետրվարի 17-ին. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 17-ին.
9. «Бадасян Ваан Михайлович». www.nankr.am. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ փետրվարի 17-ին. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 17-ին.
10. «Стало известно имя лидера на выборах президента Нагорного Карабаха». Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ ապրիլի 15-ին. Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 21-ին.
11. «Արայիկ Հարությունյանը հրաժարական է տվել». Արխիվացված է օրիգինալից 2023 թ․ օգոստոսի 31-ին. Վերցված է 2023 թ․ օգոստոսի 31-ին.
12. «Սամվել Շահրամանյանն ընտրվել է Լեռնային Ղարաբաղի նախագահ». www.1lurer.am. 2023 թ․ սեպտեմբերի 9. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 9-ին.

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական տարբերակը վերցված է Հայաստան հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։