![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/Circulatory_System_en.svg/langhy-640px-Circulatory_System_en.svg.png&w=640&q=50)
Արյան շրջանառություն
From Wikipedia, the free encyclopedia
Արյան շրջանառության համակարգ, արյան շրջանառությունը օրգանիզմով։ Արյունը շարժվում է սրտից արյունատար անոթներ և հակառակը։ Արյունը մատակարարում է հյուսվածքներին թթվածնով և սննդարար նյութերով։ Արյան հարստացումը թթվածնով տեղի է ունենում թոքերում։ Արյան շրջանառությունը սովորաբար կազմված է լինում սրտից և նրանից դուրս եկող արյունատար անոթներից։
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/Circulatory_System_en.svg/320px-Circulatory_System_en.svg.png)
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Aorta_scheme.jpg/320px-Aorta_scheme.jpg)
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c2/Venous_system_en.svg/320px-Venous_system_en.svg.png)
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Vein.svg/248px-Vein.svg.png)
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Anatomia_vasale.png/640px-Anatomia_vasale.png)
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Sphygmomanometer.jpg/320px-Sphygmomanometer.jpg)
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/Blutdruckmessgeraet.jpg/640px-Blutdruckmessgeraet.jpg)
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Radial_pulse.jpg/640px-Radial_pulse.jpg)
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e6/Bleeding_finger.jpg/640px-Bleeding_finger.jpg)
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ad/Borderline.jpg/640px-Borderline.jpg)
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/BrokenNose.jpg/320px-BrokenNose.jpg)
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/Dermatophagia.jpg/640px-Dermatophagia.jpg)
Արյան շրջանառությունը արյան շարժումն է սիրտ-անոթային համակարգում, որով ապահովվում են օրգանիզմի և արտաքին միջավայրի միջև կատարվող գազափոխանակությունը, նյութափոխանակությունը, տարբեր ֆունկցիաների հումորալ կարգավորումն ու ջերմականոնավորումը։ Արյան շրջանառությունն առաջին անգամ նկարագրել է անգլիացի բժիշկ-անատոմ Վ․ Հարվեյը (1628)։ Անողնաշարավոր կենդանիների մեծ մասի արյան շրջանառությունը բաց է։ Որոշ անողնաշարավորներ, բոլոր ողնաշարավորները և մարդն ունեն արյան շրջանառության փակ համակարգ, որը, կախված շնչառության տիպից, կատարվում է մեկ կամ երկու շրջանով։ Խռիկային շնչառություն ունեցողների (բոլորաբերաններ, ձկների մեծ մասը) արյան շրջանառությունը մեկն է, սիրտը երկխոռոչանի է (նախասիրտ և փորոք), արյունը հոսում է դեպի խռիկները, ենթարկվում գազափոխանակության և վերադառնում հյուսվածքներ։ Թոքային շնչառություն ունեցող կենդանիները (կրկնաշունչ ձկներ, ցամաքային բոլոր ողնաշարավորները, մարդ) ունեն երկու՝ մեծ կամ իրանային, փոքր կամ թոքային արյան շրջանառություն։ Սիրտը կարող է լինել եռախորշ (երկկենցաղներ, որոշ սողուններ) կամ քառախորշ (թռչուններ, կաթնասուններ, մարդ)։ Քառախորշ սրտում զարկերակային և երակային արյունը լրիվ առանձնացած են, ուստի հյուսվածքներն ու օրգանները ստանում են միայն զարկերակային արյուն, իսկ եռախորշ սրտի դեպքում՝ խառը, երակ-զարկերակային արյուն։
Արյան անընդհատ շարժումն անոթների փակ համակարգով կոչվում է արյան շրջանառություն։ Արյան շրջանառության համակարգը կազմված է սրտից և արյունատար անոթներից։ Այդ համակարգի հիմնական դերն օրգանիզմին ու հյուսվածքներին արյան մատակարարումը և արյան ֆունկցիայի իրականացումն է։
Սիրտն արյան շրջանառության կենտրոնական օրգան է, որն արյունը մղում է անոթներ, ապահովում նրա շարժումը և վերադարձը դեպի սիրտ։ Սրտի աշխատանքի դադարից մարդը մահանում է, որովհետև ընդհատվում է օրգաններին ու հյուսվածքներին թթվածնի, սննդանյութերի մատակարարումը և նյութափոխանակության արգասիքների հեռացումը։