Kalandriye pèsan

Kalandriye Pès, yo rele tou Kalandriye Jalali oswa Kalandriye Iranyen an, se yon kalandriye solè yo itilize an patikilye nan Iran ak nan Afganistan. Li soti nan Kalandriye Zowoastriyen Pès anvan Islamik la. Sistèm altènatif li genyen pou ane komen ak ane bisèks fè li pi presi pase kalandriye gregoryen an. Deziyasyon abreje li se SH, akwonim pou Shamsi Hijri.

Jodi a, 20 desanm 2024 se 30 Âzar 1403 nan kalandriye Pès la.

Estrikti kalandriye

Ane a gen 365 oswa 366 jou epi li konpoze de douz mwa:

• Premye sis yo konte 31 jou,
• senk 30 jou kap vini yo,
• dènye mwa a 29 oswa 30 jou.

Yo konte ane yo depi nan Ijra, sa vle di ane 622 nan kalandriye jilyen an; sepandan, dat 16 jiyè, tradisyonèlman kenbe pou ejira a, ranplase pa dat ekinoks prentan. Kidonk, 1^e farvardin ane 1 la koresponn ak 19 mas 622 nan kalandriye Jilyen an, ekinoks prentan an te fèt jou anvan a 8  è 56 UTC^[1], oswa nan 12  è 21, lè lokal nan Teheran.

Mwa

12 mwa yo konpanse ak kalandriye gregoryen an. Ane a kòmanse sou prentan bekinòks , ki jeneralman koresponn ak 21 mas; Se poutèt sa mwa yo apeprè aliyen ak divizyon zodiakal ane a. Mwa yo pran non arab tou nan siy zodyak nan Afganistan, pandan ke nan Iran yo gen non ki sòti nan konsèp Zowoastriyan.
Non Iranyen yo bay anba a; Dat yo ka varye yon ti kras depann sou dat aktyèl la nan ekinoks prentan an.

Peryòd	Dire	Non	Siyifikasyon
21 mas - 20 avril	31 jou	Farvardin [færværdin] فروردین	Glwa konsyans relijye
21 avril - 21 me	31 jou	Ordibehešt [ordiːbeheʃt] اردیبهشت	Siprèm vèti
22 me - 21 jen	31 jou	Khordâd [xordɒːd] خرداد	Sante, plenite
22 jen - 22 jiyè	31 jou	Piki [tiːr] تیر	Rapid, vivan
23 jiyè - 22 out	31 jou	Mordâd [mordɒːd] مرداد	[Imòtalite*
23 out - 22 septanm	31 jou	Šahrivar [ʃæhriːvær] شهریور	Teritwa privilégié
23 septanm - 22 oktòb	30 jou	Mehr [mehr] مهر	Jantiyès, lwayote, lanmou
23 oktòb - 21 novanm	30 jou	Âbân [ɒːbɒn] آبان	Dlo
22 novanm - 21 desanm	30 jou	Âzar [ɒːzær] آذر	Dife
22 desanm - 20 janvye	30 jou	Dey [dej] دی	Kreyatè
21 janvye - 19 fevriye	30 jou	Bahman [bæhmæn] بهمن	Bon entansyon
20 fevriye - 20 mas	29 oswa 30 jou	Esfand [esfænd] اسفند	Sentespri devosyon

*Amordad, orijinèlman. Fòm aktyèl la, ki tabli pa itilizasyon, ta okontrè vle di Lamò.

Jou nan semèn nan

Non	Jou	transcription	Nan Pèsik
1	Samdi	shambé	شنبه
2	Dimanch	yekshambé	یک‌شنبه
3	Lendi	doshambé	دوشنبه
4	Madi	dezame	سه‌شنبه
5	Mèkredi	tchaharshambé	چهارشنبه
6	Jedi	pandjshambé	پنج‌شنبه
7	Vandredi	djom'é	جمعه

Istwa

Anpil sivilizasyon Endo-Chinwa te baze kalandriye yo sou tou de sik anyèl Solèy la ak sik regilye faz Lalin nan. Pèsik kosmolojis, astwonòm ak astwològ te kreye nan tan yo obsèvatwa, epi chak jou te kontwole ti chanjman nan liminozite solè.

Nan epòk pre-islamik, yon kalandriye solè de 365 jou te deja anvigè nan Pès. Ane a te gen 12 mwa 30 jou chak ak 5 jou adisyonèl. Okòmansman, 5 jou sa yo te mete ant 8yèm ak 9yèm mwa; apati ane 1000 yo, yo te deplase nan fen ane a.

Akòz chanjman nan 0.2422 jou soti nan ane twopikal la, kòmansman ane a te deplase tounen yon jou chak 4 ane. kalif Arab yo al-Mutawakkil (847-861) ak al-Mu'tadid (892-902) respektivman pwopoze toudenkou ranvwaye nouvo ane a pa 57 ak 60 jou, men okenn nan refòm sa yo sanble yo te respekte.

Nòt ak referans

1. dapre kalkil sou sitwèb IMCCE la « Konprann - kalkil astwonomik - Sezon », sur www.imcce.fr, 7 out 2019.

Gade tou

Lyen ekstèn

• Konvèsyon / Kalandriye sou Payvand.com Konvèsyon bilateral ant kalandriye Gregoryen ak Pèsik. Jenerasyon dinamik nan kalandriye konplè.
• Kalandriye gregoryen/pès