From Wikipedia, the free encyclopedia
Istwa feminis la kòmanse nan dezyèm mwatye XIX syèk la, lè mo feminis la te parèt premye anba kout plim Alexandre Dumas fils, apresa ak Hubertine Auclert. Poutan, depi nan fen Mwayennaj yo, gen otè ki kritike plas yo bay fanm nan sosyete a. Diskou feminis la, depi moman sa a, te pran plizyè syèk pou devlope epi parèt kòm yon mouvman ki reklame, okòmansman, egalite sivik ak sivil fanm ak gason epi apre yon liberasyon fanm anba jouk patriyakal la.
Soti nan aparisyon feminis estriktire sa a, istwa li pi souvan divize an twa peryòd pandan te gen kèk reklamasyon ki pi enpòtan. Se konsa, premye vag la refere ak XIXyèm ak kòmansman XXyèm syèk la lè prensipal revandikasyon yo gen rapò ak dwa pou vote, kondisyon travay ak dwa pou edikasyon pou fanm ak tifi. Dezyèm vag ( 1960-1980 ) te denonse inegalite lwa yo, men tou inegalite kiltirèl yo e te poze kesyon sou wòl fanm yo bay nan sosyete a . Twazyèm vag la (fen ane 1980 yo - kòmansman ane 2000 yo ) konsidere kòm yon kontinyasyon dezyèm vag la ak yon repons a echèk li yo.
Si divizyon sa a domine nan kritik oksidantal yo - byenke anpil feminis an Frans konsidere ke twazyèm vag la se espesifik mouvman Ameriken an - li pa ka aplike nan istwa a nan feminis nan lòt pati nan mond lan. Literati sou sijè a gen tandans neglije lòt kilti ak sivilizasyon, alòske mouvman pou defans dwa fanm parèt depi nan kòmansman 20yèm syèk la sou lòt kontinan, anplis souvan enspire pa lide oksidantal yo. Tou depan de peryòd, kilti oswa peyi a, feminis atravè mond lan te defann diferan kòz ak parèt diferan objektif. Kalifikasyon feminis yo pou mouvman sa yo sijè a konfli. Vreman vre, pifò istoryen feminis yo, nan Lwès la, dakò ke tout mouvman ak tout travay ki fèt pou jwenn dwa pou fanm yo dwe konsidere kòm mouvman feminis menm si manm yo pa fè reklamasyon yo se konsa, alòske kèk istoryen kwè ke tèm nan ta dwe aplike. sèlman nan mouvman feminis modèn lan ak siksesè li yo.
Tèm "feminis" la souvan atribiye ak filozòf franse Charles Fourier (1772-1837). Sepandan, si li montre tèt li nan ekriti li yo se yon defansè libète fanm ak egalitaris, tèm nan pa parèt nan kout plim li[1]. Yon lòt kote, soti nan ane yo18601860 , ekriven ki ra sèvi ak mo sa a pou deziyen sa ki ta espesifik pou fanm, tankou se ka pa egzanp Jean-Baptiste Fonssagrives [2]. Apre sa, doktè yo sèvi ak li pou deziyen sijè maskilen kote devlopman virilite a sispann [3] . Sepandan, li nan ane 872 nan L'Homme-femme pa Alexandre Dumas fils ke siyifikasyon aktyèl la parèt: « Les féministes, passez-moi ce néologisme, li di : Tout mal la soti nan lefèt ke nou pa vle rekonèt ke fanm nan egal ak gason an, ke nou dwe ba li menm edikasyon ak menm dwa ak gason an»[4]. Se poutèt sa, siyifikasyon aktyèl la prezan men ak yon valè pejoratif. Se yon ti kras pita, anba plim Hubertine Auclert, nan ane 1882 , ke feminis defini nan yon sans pozitif kòm lit pou amelyore kondisyon fanm[5],[6]. Tèm nan popilarize pa laprès nan okazyon yon kongrè « feminis » òganize nan Pari nan mwa me 1892 pa Eugénie Potonié-Pierre[7]. Lè sa a, li parèt nan Peyiba nan yon lèt louvri soti Mina Kruseman Dumas fils[8], nan Grann Bretay nan ane 1894[9], epi, Etazini nan ane 1904[10]. Nan yon gwo travay ki rele feminis franse (1902 )[11],[12], Charles Turgeon fè distenksyon ant twa kalite feminis, feminis revolisyonè oswa goch, feminis Katolik ak feminis endepandan, kote li gen ladan l feminis pwotestan[13]. Nan ane 1910 yo , nan Etazini, tèm nan kouvri « de lide dominan ", « emansipasyon fanm tou de kòm èt imen ak kòm èt seksyèl »[14].
"Fanm yo pa mal ditou lè yo refize règ lavi yo prezante nan mond lan, sitou paske se gason ki fè yo san yo pa yo."
— Michel de Montaigne, Essai, III,1[15]
Anvan egzistans mouvman feminis yo, panse ak aktivis ki t ap chèche avanse kòz fanm oswa reflechi sou kondisyon fanm yo pafwa yo rele “proto-feminis”[16]. Gen kèk espesyalis ki kritike itilizasyon tèm sa a: li ta minimize enpòtans premye kontribisyon yo oswa li ta vle di ke feminis prezante yon istwa lineyè (nosyon pwoto-feminis ak post-feminis)[17]
Twa fanm kouwone devan yon lòt dam nan biwo li sou bò gòch la ak de nan yo sou bò dwat la ap bati yon miray.
Rezon, Dwat ak Jistis parèt Christine de Pisan Lè sa a, Christine ak Reason bati Vil dam yo. Miniature Mèt la nan vil la nan dam, anviwon 1407-1409, BNF, Fr.607, f.2..
Simone de Beauvoir dekri ekriven franse Christine de Pisan (1364-1430), otè Vil dam yo (1404-1405) ak Liv twa vèti yo nan ansèyman dam yo (1405). ekri sou relasyon ki genyen ant sèks yo ak denonse misogyny[18].
Pita, ekriven nan sèzyèm syèk la, tankou occultist Alman Henri-Corneille Agrippa de Nettesheim ak Italyen Moderata Fonte, otè Merit of Women pibliye an 1600, ak ekriven nan disetyèm syèk la, tankou Hannah Woolley oswa Margaret Cavendish nan Angletè, Juana Inés de la Cruz nan Meksik, Marie de Gournay ak François Poullain de La Barre an Frans oswa Anne Bradstreet nan Amerik, yo konsidere kòm pwoto-feminis[19]. Otè sa yo mande sitou pou fanm yo menm dwa a edikasyon ak pou gason, men pwogrè nan domèn sa a se ralanti e limite paske se rudiment katechism e, nan pi bon, lekti olye ke ekriti yo anseye[20].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.