semitiska rěč From Wikipedia, the free encyclopedia
Maltašćina (maltasce malti, jendźelsce pak Maltese) je semitska rěč maltaskeho naroda. Maltašćinu rěči wokoło 400.000 wobydlerjow Malty a přibližnje samsna ličba Maltačanow, kotřiž su w emigraciji we wukraju (USA, Kanada, Awstralska, Wulka Britaniska atd.) žiwi. Maltašćina je dźensa hamtska rěč na Malće (wot lěta 1936, hdyž je hromadźe z jendźelšćinu italšćinu) narunała a w Europskej uniji (wot 1. meje 2004).
kraje | Malta | |
rěčnicy | 330.000 | |
znamjenja a klasifikacija | ||
---|---|---|
klasifikacija | Afroaziske rěče | |
oficielny status | ||
hamtska rěč | Malta, Europska unija | |
rěčne kody | ||
ISO 639-1: |
mt | |
ISO 639-2: |
mlt | |
wikipedija | ||
Maltašćina je z maghrebskeje arabšćiny nastawała, je so pak mjeztym k samostatnej rěči ze swójskej syntaksu a fonologiju wuwiwała. Słowoskład je jara wot italšćiny wobwliwowany. Fenicisko-puniske słowa so hišće w jednotliwych mjenach městnow namakaja. Dla něhdźe 180-lětneje fazy bjez wobsydlenja w 9./10. lětstotkomaj so njemóže pak žana kontinuita fenicisko-puniskeje rěče k maltašćinje akceptować.
Za čas arabskeho zdobyća a nowowobsydlowanje wot lěta 870 je maltašćina z arabšćiny nastawała. Z přejimanju knjejstwa přez katolski rjad Johanitow w lěće 1530 so je italšćina k dominantnej rěči wuwiwała. Wot lěta 1814 bě Malta britiska krónkolonija a jendźelšćina wuwiwaše so k hamtskej rěči, tak zo jenož hornja woršta dale italsce rěčeše. W lěće 1914 su Jendźelčenjo łaćonski alfabet za maltašćinu zawjedli, w lěće 1924 wudawachu prěnje prawopisne prawidła. W lěće 1934 sta so maltašćina oficielnje z druhej hamtskej rěu nimo jendźelšćiny, mjeztym zo zhubi italšćina swoje předprawa po wustawje.
Jako jenička semitiska rěč pisa so maltašćina z łaćonskimi pismikami, wobsedźi pak wosebite znamješka Ċ/ċ, Ġ/ġ, Ħ/ħ a Ż/ż a digraf Għ/għ, kotryž so tež kaž swójski pismik wobjednawa. Pismikaj c a y falujetej.
Při wurěkowanju wobkedźbuj (IPA-zwukowe pismo):
Přikłady za słowa arabskeho (abo feniciskeho) pochada:
Přikłady za słowa italskeho pochada:
Jedyn z najwažnišich zakładow maltašćiny – předewšěm za semitiske werby – je princip „trilitteru“ a „kwadrilitteru“, kotryž woznamjenja, zo rjad najwjace třoch (abo tež štyrjoch) konsonantow přeco a bjez wuwzaća wostanje. Samsny princip so tež pola substantiwow a adjektiwow namaka, kotrychž zhromadnosć k słownemu polu hodźi so na zakładźe identiskeho porjada konsonantow spóznawać.
Gramatikalisce jónkróćna je maltašćina přez přenošowanje gramatiskich prawidłow ze semitiskeho do romaniskeho/germaniskeho słowoskłada. Je na přikład konjugacija „ja rěču/ty rěčiš/wón rěči/wona rěči“ w maltašćinje „nitkellem/titkellem/jitkellem/titkellem“, tak bu tutón princip tež na konjugaciju “ja rezerwuju/ty rezerwuješ/wón rezerwuje/wona rezerwuje“ přenošowany, kotraž so z jendźelskeho werba (to) book (serbsce „knihować“) wotwodźuje: „nibukja/tibukja/jibukja/tibukja“.
bołharšćina | čěšćina | danšćina | estišćina | finšćina | francošćina | grjekšćina | iršćina | italšćina | jendźelšćina | letišćina | litawšćina | madźaršćina | maltašćina | němčina | nižozemšćina | pólšćina | portugalšćina | rumunšćina | słowakšćina | słowjenšćina | španišćina | šwedšćina
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.