Yaƙin basasar Najeriya (wanda ya fara daga 6 watan Yuli 1967 har zuwa 15 ga Janairu 1970), wanda kuma aka fi sani da Yakin Najeriya da Biafra ko yakin Biafra, yakine da aka gwabza tsakanin Najeriya da Jamhuriyar Biyafara, kasa ce mai ballewa wacce ta tabbatar 'yancin kanta daga Najeriya. a shekarar 1967. Janar Yakubu Gowon ne ya jagoranci Najeriya, yayin da Laftanar Kanar Chukwuemeka "Emeka" Odumegwu Ojukwu ya jagoranci kasar Biafra . Biafra dai na wakiltar kishin kasa ne na kabilar Ibo, wadanda shugabancinsu ke ganin ba za su iya zama tare da gwamnatin tarayya karkashin muradun Hausa-Fulani Musulmi na Arewacin Najeriya ba. [1] Rikicin ya samo asali ne daga tashe-tashen hankula na siyasa, tattalin arziki, kabilanci, al'adu da addini wanda ya biyo bayan mayar da Najeriya mulkin mallaka daga Birtaniya a hukumance daga 1960 zuwa 1963. Abubuwan da suka haifar da yakin a 1966 sun hada da juyin mulkin soji, juyin mulki, da kuma masu kyamar Igbo a Arewacin Najeriya . [2] Gudanar da ayyukan hakar mai da ake samun riba a yankin Neja Delta shi ma ya taka muhimmiyar rawa, kuma ya kasance wani bangare na goyon bayan Faransa ga Biafra.
A cikin shekara guda, sojojin gwamnatin Najeriya sun yi wa kasar Biafra kawanya, inda suka kuma kame cibiyoyin mai a gabar teku da kuma birnin Fatakwal . An sanya shingen ne a matsayin manufar da aka yi niyya a lokacin da aka samu tashe-tashen hankula wanda ya haifar da yunwar da fararen hular Biafra ke yi. A cikin shekaru biyu da rabi da aka yi ana yakin, an sami asarar rayukan sojoji kusan dubu dari 100,000 gaba daya, yayin da tsakanin 500,000 zuwa 2 Miliyoyin fararen hula na Biafra sun mutu saboda yunwa.
A tare da Yaƙin Vietnam na lokaci ɗaya, Yaƙin basasar Najeriya na ɗaya daga cikin yaƙe-yaƙe na farko a tarihin ɗan adam da aka tallata ta hanyar talabijin zuwa sassa na duniya. A tsakiyar shekarar 1968, hotunan yaran Biafra masu fama da tamowa da yunwa sun cika kafafen watsa labarai na kasashen Yamma . Halin da masu fafutukar kafa kasar Biafra ke fama da shi ya zama sanadin ci gaba a kasashen ketare, lamarin da ya ba da damar samun karuwar kudade da kuma shaharar kungiyoyi masu zaman kansu na kasa da kasa. Biafra ta sami tallafin jin kai na kasa da kasa daga fararen hula a lokacin tashin jirgin saman Biafra, lamarin da ya karfafa kafa kungiyar likitocin da ba su da iyaka bayan karshen yakin. Birtaniya da Tarayyar Soviet su ne manyan masu goyon bayan gwamnatin Najeriya, yayin da Faransa, Isra'ila (bayan 1968) da wasu kasashe suka goyi bayan Biafra . Matsayin Amurka a hukumance daya ne na tsaka-tsaki, la'akari da Najeriya a matsayin "hakin Biritaniya", amma wasu na fassara hakan akan ƙin amincewa da Biafra da fifita gwamnatin Najeriya.
Fage
Ɓangaren ƙabilanci
Ana iya danganta yakin basasa da hadewar turawan mulkin mallaka a shekarar 1914 na Northern protectorate, Lagos Colony da Southern Nigeria protectorate (daga baya aka sake masa suna Gabashin Najeriya ), wanda aka yi niyya don ingantacciyar gwamnati saboda kusancin wadannan guraben .[ana buƙatar hujja] . Duk da haka, canjin bai yi la’akari da bambance-bambancen al’adu da addinan mutanen kowane yanki ba. Gasa don neman iko na siyasa da tattalin arziki ya ta'azzara tarzoma.[3]
Najeriya ta samu 'yancin kai daga kasar Burtaniya a ranar 1 ga Oktoban 1960, da yawan jama'a 45.2 miliyan daya kunshi fiye da 300 kabilu da al'adu daban-daban[ana buƙatar hujja] . Lokacin da Najeriya ta yi mulkin mallaka, manyan kabilun ta uku su ne Igbo, wadanda suka kafa kusan kashi 60-70% na al'ummar Kudu maso Gabas; Hausa-Fulani na Masarautar Sarkin Musulmi, wadanda suka kasance kusan kashi 67% na al'ummar yankin arewacin kasar; da Yarbawa, wadanda suka kasance kusan kashi 75% na al'ummar yankin Kudu maso Yamma. Duk da cewa wadannan kungiyoyi suna da nasu na asali, amma a shekarun 1960, jama’a sun watsu a fadin Najeriya, inda dukkanin kabilun uku suka samu wakilci a manyan biranen kasar.[ana buƙatar hujja] . Lokacin da yakin ya barke a 1967, har yanzu akwai 'yan kabilar Igbo 5,000 a Legas . [4]
Sarakunan gargajiya da Musulmi Hausa-Fulani a Arewa sun kasance mazan jiya da suka hada da sarakuna da suka hada da Sarkin Musulmi. An dauki wannan Sultan a matsayin tushen duk wani iko na siyasa da ikon addini. [5]
Tsarin siyasar Yarbawa a kudu maso yamma, kamar na Hausa-Fulani, shi ma ya kunshi jerin sarakuna, Oba . Sarakunan Yarbawa kuwa, ba su da mulkin kama-karya fiye da na Arewa. Tsarin siyasa da zamantakewa na Yarbawa saboda haka ya ba da damar haɓaka motsi sama, bisa ga abin da aka samu maimakon dukiya da mukami da aka gada.
Siyasa da tattalin arzikin tarayya
Turawan mulkin mallaka sun raba Najeriya gida uku – Arewa, Yamma da Gabas—wani abu ne da ya kara ta’azzara bambance-bambancen da aka samu na tattalin arziki da siyasa da zamantakewa a tsakanin kabilu daban-daban na Najeriya. An raba kasar ta yadda Arewa ta fi yawan al’umma da yawa fiye da sauran yankuna biyu idan aka hade. Har ma a yau yawan jama'a ya kasance babban batu na siyasa a Najeriya. A kan haka ne aka bai wa yankin Arewa mafi yawan kujeru a Majalisar Tarayya da Turawan mulkin mallaka suka kafa. A cikin kowace shiyya guda uku, kabilun da suka fi rinjaye, Hausa-Fulani, Yarbawa, da Igbo, sun kafa jam’iyyun siyasa wadanda duk asalinsu na yanki ne kuma suka dogara da kabilanci : Jam’iyyar NPC ta Arewa; Kungiyar Action a Yamma (AG); da Majalisar Tarayyar Najeriya da Kamaru (NCNC) a Gabas. Duk da cewa wadannan jam’iyyu ba su kasance daya kadai ba ta fuskar kabilanci ko yankinsu, tarwatsewar Nijeriya ya yi sanadin kasancewar wadannan jam’iyyu da farko sun kasance a yanki daya da kabila daya.
Hotuna
Tutar Biafra
Jaridar da ta buga kawo karshen Yaqin Basasa
Halin da yara da Mutanen kasar Najeriya suka shiga ta dalilin rashin abinci a yakin Basasa
Shugaba Olu Obasanjo
.jpg)
Manazarta
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
