સંસ્કૃતિ
From Wikipedia, the free encyclopedia
સંસ્કૃતિ કે સભ્યતા(Civilization) કેટલાક સંજોગોમાં વિવાદિત શબ્દ છે જેને એકબીજા સાથે સંકળાયેલા કેટલાક સંદર્ભોમાં ઉપયોગમાં લેવામાં આવે છે. શરૂઆતમાં, માનવ સંસ્કૃતિઓના ઉલ્લેખના સંદર્ભમાં આ શબ્દનો ઉપયોગ કરવામાં આવતો હતો જે ટેકનોલોજી, રાજનીતિ અને સમાજમાં લોકોની કામગીરીના વિભાગો સાથે વધુ સંબંધ ધરાવે છે. આવી સંસ્કૃતિઓ સામાન્યપણે શહેરીકૃત થઈ ગઈ છે. પ્રાચીન સંદર્ભોમાં સુસંસ્કૃત લોકોને "જંગલી" લોકોથી વિપરિત ગણવામાં આવતા હતા જ્યારે શરૂઆતના આધુનિક સંદર્ભોમાં સુસંસ્કૃત લોકોને "જૂનવાણી" લોકોથી વિપરિત ગણવામાં આવે છે.
જોકે, આજની આધુનિક ચર્ચાઓમાં સામાન્યપણે કોઈપણ માનવ સમુદાય (ઉદાહરણ તરીકે જોઈએ તો “પ્રાચીન ગ્રીક સંસ્કૃતિ”) કે જે ઐતિહાસિક કે હાલના ચોક્કસ ભૌગોલિક સ્થળ કે ચોક્કસ સમયગાળા સાથે સંકળાયેલા હોય તેને રજૂ કરવા માટે લગભગ "સંસ્કૃતિ"ના સંદર્ભમાં જ તેનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. છતા, જ્યારે પણ બીજા સંદર્ભમાં આ શબ્દનો ઉપયોગ કરવામાં આવે ત્યારે માત્ર એવા ચોક્કસ સમાજ ખાસ કરીને શહેરની સ્થાપના કે જ્યાં "શહેર" શબ્દ વિવિધ અર્થોમાં પરિપૂર્ણ થતો હોય તેવા અમુક સ્તર સુધીનો વિકાસ થયો હોય તેમના પુરતો જ ઉપયોગ સિમિત રાખવામાં આવે છે.
સામાન્ય રીતે સંસ્કૃતિકરણના સ્તરને ખેતીવાડી, લાંબા અંતરના વેપાર-ધંધા, વ્યવસાયિક વિશિષ્ટતાઓ અને શહેરીકરણમાં થયેલી પ્રગતિના સંદર્ભમાં નક્કી કરવામાં આવે છે. આ બધા પાયાના પાસાઓ ઉપરાંત, સંસ્કૃતિકરણને સંખ્યાબંધ બીજા દરજ્જાના પાસાઓને ધ્યાનમાં રાખીને પણ નક્કી કરવામાં આવે છે જેમાં, વિકસિત પરિવહનતંત્ર, લેખન, માપણીના ધોરણો (ચલણ વગેરે), કોન્ટ્રાક્ટ અને ટોર્ટ(કોન્ટ્રાક્ટની હેઠળ આવે તે) આધારિત કાયદાકીય તંત્ર, વિશેષ કલા શૈલીઓ (જે સભવતઃ ચોક્કસ સંસ્કૃતિની રૂપરેખા હોઈ શકે છે), સ્મારકિય સ્થાપત્ય, ગણિત, કૃત્રિમ ધાતુવિજ્ઞાન અને ખગોળશાસ્ત્ર વગેરેનો પણ સમાવેશ થાય છે.