બળા (પક્ષી)

બળા, કે હંજ કે ક્યારેક ભૂલથી સુરખાબ^[૨] તરીકે ઓળખાતું આ પક્ષી ગુજરાતના કચ્છ, બનાસકાંઠા, પોરબંદર અને જામનગર સહિત રાજ્યના મોટા ભાગના જલપ્લાવિત વિસ્તારોમાં જોવા મળતું પક્ષી છે. ગુજરાતમાં તેની બે જાતો જોવા મળે છે. બળા સમુહવાચક શબ્દ છે, એકવચન માટેનો શબ્દ બળું છે^[૨].

બળા Temporal range: 25–0Ma PreЄ Є O S D C P T J K Pg N Late Oligocene – Recent
પર્યાવરણ સંરક્ષણ સ્થિતિ
ઓછી ચિંતાજનક  (IUCN 3.1)[૧]
વૈજ્ઞાનિક વર્ગીકરણ
Kingdom:	Animalia
Phylum:	Chordata
Class:	Aves
બળાનાં રહેઠાણો

તેની ગરદન લાંબી હોય છે તથા તેઓ પંખી જગતમાં સૌથી લાંબી અને માંસલ જીભ ધરાવે છે. કાદવની મદદથી તેઓ સમૂહમાં માળાઓ બનાવે છે. મોટો બળો કદઃઉંચાઈ ૧૩૫ સેમી. હંજને ઓળખવો સહેલો છે. ઉંચાઈના પ્રમાણમાં તેનું નાનુ શરીર કોઈનું પણ ધ્યાન ખેંચે. આખુ શરીર રંગે સફેદ અને તેમાં આછી ગુલાબી ઝાંય, ઉડે ત્યારે પાંખોમાંનાં દ્યેરા ગુલાબી અને કાળા રંગની ભભક તરત નજરે પડે છે. પગ લાંબા અને ગુલાબી હોય છે. ચાંચ ગુલાબી, વાંકી અને છેડેથી કાળી હોય છે. નર-માદા સરખા જોવા મળે છે. નાનો બળો કદઃઉંચાઈ ૯૦ થી ૧૦૫ સેમી. તેના સફેદ શરીરનો ગુલાબી રંગ વધારે સ્પષ્ટ દેખાઈ તેવો છે.

મોટા હંજના પ્રમાણમાં નાના હંજની ડોક ટુંકી અને થોડી જાડી હોય છે. પગ પણ મોટા હંજ કરતા ટૂંકા હોય છે. ચાંચ દ્યેરી ગુલાબી, વાંકી અને છેડેથી કાળી હોય છે. નર-માદા સરખા જોવા મળે છે. રહેઠાણો મોટા તળાવો, દરીયાકીનારાના કિનારે કાદવીયા કે પાણીવાળા વિસ્તારોમાં જોવા મળે છે.

બળા ગુજરાતનું રાજ્યપક્ષી છે.

સંદર્ભ

1. BirdLife International (2012). "Dendrocitta vagabunda". IUCN Red List of Threatened Species. Version 2012.1. International Union for Conservation of Nature. CS1 maint: discouraged parameter (link) CS1 maint: ref=harv (link)
2. દેસાઈ, પ્રદ્યુમ્ન કંચનરાઈ (૧૯૮૦). પંખી જગત. અમદાવાદ: હરીનારાયણ આચાર્ય. CS1 maint: discouraged parameter (link)