Amérika Retãvorekuéra Joaju (Ingleñe'ẽme: United States of America), térã Tetãvorekuéra Joaju, ha'éko peteĩ tavakuairetã ñembyatypyre ha tekome'ẽ guasúre oñembyatýva 50 tetãvore ha peteĩ táva joaty rupive. Ipehẽngue tuichave opyta Yvateamérika mbytépe —umi 48 tetãvore ha Washington D. C.—, umi paraguasu Py'aguapy ha Atlántiko mbytépe, ijerére ojejuhu yvate gotyo Kanatã ha ñemby gotyo ojejuhu Méhiko. Tetãvore Alaska oĩ yvate kuarahyreike yvyrusúpe, ijerére oĩ kuarahyresẽ ngotyo Kanatã ha ypo'i Bering omboja'o chupe Rrúsia rehe. Tetãvore Hawái ha'e niko ypa'ũ aty Polinésia pegua paraguasu Py'aguapýpe ojejuhúva, ha ha'e añoite Tetãvore Joapykueragua ndojejuhúiva Amérika-pe. Oguereko avei heta yvy para Karívepe ha paraguasu Py'aguapýpe.

Marandumi United States of America, Tavusu ...
United States of America
Amérika Retãvorekuéra Joaju
Amérika Retãvorekuéra Joaju


Poyvi

Ha'erã'i
Tetã ñe'ẽ akã: In God we trust
(inglés: «Jajerovia Tupãme»)
Tetã Momorãhéi: The Star-Spangled Banner
(inglés: «Poyvi mbyja hetáva»)
Tavusu
Washington D. C.
Táva tuichavéva
Nueva York
40°43′N 74°00′O
Ñe'ẽ tee Ndorekói. Ingyaterrañe'ẽ ha’e tetã ñe’ẽ de facto
Tetãygua réra estadounidense, estadunidense
americano, -a[1]
Tekuái reko Tetã Ñembyatypyre tekome'ẽguasúva
Tendota
Tendota myengoviaha
Joe Biden
Kamala Harris
Tetã Amandaje Congreso de los Estados Unidos
Congreso de la Confederación
Sãso
 • Oñemoñe'ẽ
 • Ojekuaa
Tavetã Joaju pegua
4 jasypokõi ary 1776-pe
3 jasyporundy ary 1783-pe
Yvy apekue Ñemoĩha 4.º
  Opaite 9371174[2] km²
  Y (%) 2,2
Tembe'y 12 219 km
Y rembe'y 19 924 km
Yvyty yvatevéva Denali
Monte Whitney
Ava hetakue Ñemoĩha 3.º
  Hetakue 328239523 hab. (2019)[3]
  Typy'ũ 34,2[4] hab./km²*
PIB (PPA) Ñemoĩha 2.º
  Opaite (2014) Dólar 17 100 000 sua[5]
  Per cápita Dólar 54 111[5]
PIB (nominal) Ñemoĩha 1.º
  Opaite (2014) Dólar 15 684 750 sua[5]
  Per cápita Dólar 49 922[6]
IDH (2013) Tembiecharã:Igual 0,914[7] (5.º)  Muy alto
Viru Dólar
($, USD)
Ára UTC -5 - UTC -10
  Arahakúpe UTC -4 a UTC -10
ISO Jehero 840 / USA / US
Tetã renda tee Ñandutíme .us, .mil, .gov
Tetã pumbyry papapy +1
Tetã puhoe papapy WAA-WZZ
Tetã aviõ papapy N
Mba'yrumýi papapy tee USA
COI Jehero USA
Opaite Tetã Yvýgui
[editar datos en Wikidata]
Emboty

Oguereko amo 9.830.000 km² ha 316.000.000 tapicha kuéra oikovéva ipype, Tetãvorekuéra Joaju ha'e tetã tuichavéva irundyha ha tetã orekovéva tapicha kuéra mbohapyha. Kóva tetã heko tee ypykue hetáva ha opaichaguáva, heta tekove hetã ambuéva oho oikove hag̃ua ha omba'apo hag̃ua ko tetãme.[8] Tetãvorekuéra Joaju ha'e avei tetã omono'õvéva pirapire ha oguerekovéva mba'eheta, hi'PIB hína 15,7 suakõi dólar (billones).[5]

Umi ypykue oikove va'ekue te'ýipe ndahetavéima omanógui hikuái mba'asýre térã ñorairõre. Tetãvorekuéra Joaju oñepyrũ umi 13 kolóña Vyretáña pegua, ojejuhúva Atlántiko rembe'ýre. Ára 4 jasypokõi ary 1776-me, oñemosãso ha oñembojoaju hikuái. Umi tetãvore ipu'akáva sãso ñorairõme. Tetãvorekuéra Joaju léi guasu oñemboaje ára 17 jasyporundy ary 1787-me ha ombojoaju umi tetãvorekuéra peteĩ tavakuairetãme.

Saro'y XIX aja, Tetãvorekuéra Joaju oñembojára heta yvy vore ambuévare: Hyãsia pegua, Epáña pegua, Tavetã Joaju pegua, Méhiko ha Rrúsia pegua, ha oñembojoaju avei hese Tetã Texas ha Tetã Hawái. Arykuéra 1860 pukukuévo, Tetãvorekuéra Joaju ñembygua oguerekóva heta ñemitỹ ha umi tetãvore yvategua oguerekóva heta mba'eapopyha róga, umíva niko oñombohovái vai, umi tetãvore ñembygua oipota tembiguái reko ha upéicha oiko Amérika Retãvorekuéra Joaju ñorairõ. Tetãvorekuéra yvategua ipu'aka ha ndohejái tetã oñemboja'opa, upéicha avei opa tembiguái reko ko tetãme. Arykuéra1870 pukukuévo, Tetãvorekuéra Joaju oguerekovéma pirapire opa tetã ambuévagui[9] ha imbareteve oiko rire pe Epáña-Tetãvore Joapykuera ñorairõ ha Ñorairõ Guasu Peteĩha. Oiko rire pe Ñorairõ Guasu Mokõiha, Tetãvorekuéra Joaju oreko ipoguýpe tembipu mboka guasu (armas nucleares) ha oike ONU-pe oñangareko hag̃ua Yvýpe tetãnguéra ambuéva ñepytyvõ reheve. Upe Ñorairõ Ro'y opávo ha oñemboja'óvo Joaty Soviétiko, Tetãvorekuéra Joaju ha'eño upe tuichavéva.[10][11]

Héra ypy

Thumb
Tetã yvyra'anga.
Thumb
Yvykua Guasu, ysyry Colorado omoha'angáva.
Thumb
Yvytu vai Katrina oguahẽvo Tetã peteĩ reko Amérikagua rembe'ýpe ary 2005-pe.
Thumb
Guyra tee Tetã peteĩ reko Amérikagua ary 1782 guive.

Ary 1507 pukukuéva, yvyra'anga apohára Alemáña pegua héra Martin Waldseemüller ojapo peteĩ yvyra'anga guasu ha ombohéra Amérika opaite yvy kuarahyreikegua, omomba'eguasu hag̃ua karai Itália pegua héra Américo Vespucio.[12] Umi 13 tetãvore ymaguare oipuru peteĩha tetã héra isãso ñemoñe'ẽme, upe "ñemoñe'ẽ joaju umi 13 Tetãvore Joapy Amérikagua".[13] Héra tee ko'ãgagua. Avañe'ẽme ojejapo ko ñe'ẽ Tetãvorekuéra Joaju oipurúgui ñe'ẽ ndahasýiva ha oñemohenda porãva.

Yvy'apekue

Tetãvorekuéra Joaju yvyrusúpe ijyvy'apekue hína 7 700 000 km². Alaska hína tetãvore tuichavéva ha ijyvy'apekue ha'e 1 500 000 km². Hawái ha'e peteĩ ypa'ũ aty paraguasu Py'aguapýpe, ijyvy'apekue hína 16 000 km².[14] Umi tetã Rrúsia ha Kanatã rire, ha'e hína tetã tuichavéva opaite apekuére (y ha yvy), hákatu ojeipapárõ yvy'apekuénte China Tekoha Tetã ituichavéva.

Iyvy ape ysaja niko opaichagua ha ojehecha heta yvytyrysyi. Umi yvyty Apaláche omboja'o Atlántiko rembe'y ha umi Ypa Guasu. Ysyry MisisipiMisuri, ha'e hína ysyry pukuvéva mbohapyha opaite Yvýpe, osyry yvate guive ñemby ngotyo ha ohasa Tetãvorekuéra Joaju mbytépe. Ko tetã mbytépe oĩ heta ñu guasu porã yvypóra oipuru oñemitỹ koga'a hag̃ua. Kuarahyreike gotyo oĩ umi yvytyrysýi Itáva.

Ararova

Tetãvorekuéra Joaju ararova hetaitéva, ituichaitereígui ha ijyvy'apekue opaichaguágui, oguereko heta yvy hakuitéva ha yvy ro'ysã asýva. Umi tetãvore ñembyguápe sapy'ánte oiko yvytu vai mbaretéva.[15]

Ka'aty ha Tymba

Ojeikuaa Tetãvorekuéra Joaju apekuére ojehechaha mymba ha ka'a opaichagua: amo 17.000 yvyramáta ha ka'a juehegua oikove upépe ha Alaska avei, ha Havái mante oguereko amo 1.800 yvoty juehegua.[16] Amo 400 mymba okambúva juehegua, 750 guyra juehegua ha 500 mymba otyryrýva ha ygua oikove Tetãvorekuéra Joajúpe.[17] Ha ojejuhu avei amo 91.000 tymbachu'i juehegua.[18]

Táva tuichavéva

Marandumi Principales ciudades de Estados Unidos, Táva ...
Principales ciudades de Estados Unidos

Thumb
Nueva York
Thumb
Los Ángeles
Thumb
Chicago

Táva Tetãvore Tavayguakuéra Táva Tetãvore Tavayguakuéra

Thumb
Houston
Thumb
Phoenix
Thumb
Filadelfia

1Nueva YorkNueva York8.459.026 11DetroitMichigan901.160
2Los ÁngelesKalifórnia3.878.715 12JacksonvilleFlorida822.401
3ChicagoIllinois2.878.948 13San FranciscoKalifórnia817.411
4HoustonTexas2.307.883 14IndianápolisIndiana803.930
5PhoenixArizona1.635.783 15AustinTexas792.778
6FiladelfiaPensilvania1.445.993 16ColumbusOhio768.662
7San AntonioTexas1.402.013 17Fort WorthTexas751.149
8San DiegoKalifórnia1.309.749 18CharlotteYvate Karolina723.514
9DallasTexas1.304.930 19MemphisTennessee662.989
10San JoséKalifórnia977.893 20BaltimoreMaryland632.410
Estimación para 2010[19]
Emboty

Ehecha avei

Mandu'apy

Arandukapurupyre

Joaju

Wikiwand in your browser!

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.

Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.