Utah
estado dos EUA From Wikipedia, the free encyclopedia
Utah é un dos 50 estados dos Estados Unidos de América, localizado na rexión das Montañas Rochosas. É un dos máis importantes centros de transporte e de telecomunicacións do Oeste americano. A capital e maior cidade de Utah é Salt Lake City e na súa rexión metropolitana vive máis do 60% da poboación do Estado.
 | Este artigo precisa de máis fontes ou referencias que aparezan nunha publicación acreditada que poidan verificar o seu contido, como libros ou outras publicacións especializadas no tema. Por favor, axude mellorando este artigo. (Desde xullo de 2015.) |
State of Utah (en)  | |||||
| Himno | Utah, This Is the Place (en)  (2003) | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Lema | «Industry (mul) » | ||||
| Símbolo oficial | Artemia (Crustáceos) Snowboarding (Deporte de inverno) Esquí (Deporte de inverno) Apis (Insectos) Topacio (Xema) Cervus canadensis nelsoni (pt) (animais)Colt M1911 (pt) (arma de fogo)Gaivota-da-califórnia (pt) (aves)Utah, This Is the Place (en) (canción)Square dance (en) (dança folclórica (pt) )Colmea (emblema) Alpha Ursae Majoris (pt) (estrela)Calochortus nuttallii (flor) Cereixa (froita) Allosaurus (fósil) Utah, We Love Thee (en) (himno)Cobre (mineral) Union Station (en) (museu dos caminhos de ferro (pt) )Panela de ferro (pt) (panela (pt) )Oncorhynchus clarki utah (pt) (peixe)Achnatherum hymenoides (relva (pt) )Carbón (rocha) Messier 44 (pt) (símbolo astronómico (pt) )Sweet onion (en) (verdura)Remolacha azucreira (verdura) Lamigueiro tremo (árbore) | ||||
| Alcume | Beehive State | ||||
| Epónimo | ser humano | ||||
| Localización | |||||
| |||||
| Estado | Estados Unidos de América | ||||
| Capital | Salt Lake City | ||||
| Contén a división administrativa | |||||
| Poboación | |||||
| Poboación | 3.271.616 (2020) (14,89 hab./km²) | ||||
| Número de fogares | 1.003.345 (2020) | ||||
| Lingua oficial | lingua inglesa | ||||
| Xeografía | |||||
| Parte de | |||||
| Superficie | 219.653 km² | ||||
| Auga | 3,21 % | ||||
| Bañado por | Gran Lago Salgado e Río Colorado | ||||
| Altitude | 1.860 m | ||||
| Punto máis alto | Kings Peak (pt) (4.123,3 m) | ||||
| Punto máis baixo | Beaver Dam Wash (en) (1.781 pés) | ||||
| Comparte fronteira con | |||||
| Datos históricos | |||||
| Precedido por | |||||
| Creación | 4 de xaneiro de 1896 | ||||
| Organización política | |||||
| Órgano executivo | Government of Utah (en) | ||||
| • Governor of Utah (en) | Spencer Cox (pt) (2021–) | ||||
| Órgano lexislativo | Utah State Legislature (en) , | ||||
| Máxima autoridade xudicial | Utah Supreme Court (en) | ||||
| Identificador descritivo | |||||
| Fuso horario | |||||
| Prefixo telefónico | 801 e 435 | ||||
| ISO 3166-2 | US-UT | ||||
| Identificador GNIS | 1455989 | ||||
| Páxina web | utah.gov | ||||
 | |||||
A economía de Utah está diversificada. Salt Lake City é un importante centro financeiro e comercial do Oeste americano. A industria de manufacturación e de alta tecnoloxía tamén é unha das principais fontes de renda, así como a agropecuaria. Utah é tamén posúe un sistema de educación e de saúde nacionalmente recoñecido. A principal fonte de renda de Utah, porén, é o turismo. As súas diversas atraccións naturais atraen millóns de turistas anualmente ao Estado. Estas atraccións van desde grandes cadeas de montañas propicias á práctica do esquí e de rochas erosionadas ata o Gran Lago Salgado, o maior lago ao oeste do río Mississippi, e que é máis salgado que a auga do mar. Boa parte do territorio posúe un aspecto e un clima desértico.
O Estado e a súa historia márcanse pola gran presenza dos mormóns, que fan parte da Igrexa de Xesús Cristo dos Santos dos Últimos Días. Cerca de 60% da poboación de Utah son membros desta asociación relixiosa, que ten a sede en Salt Lake City. Os mormóns instaláronse na rexión do actual Estado de Utah primeiramente en 1847, bautizando a rexión como Deseret (que significa "mel de abella" no idioma mormón). O Congreso americano creou o Territorio de Utah en 1850, nomeando o territorio en alusión á tribo indíxena ute que vivía na rexión. En 4 de xaneiro de 1896, Utah tornouse no 45º Estado americano.
Ata 1849
Dúas tribos de nativos americanos vivían na rexión que constitúe hoxe o Estado americano de Utah millares de anos antes da chegada dos primeiros exploradores europeos. Estas tribos eran os anasaci e os fremontes, subgrupos da etnia amerindia azteca, e eran sedentarios. Os anasaci construían as súas residencias a través de escavacións na terra, e os fremontes construían casas de palla. Outro grupo indíxena, os navajos, instaláronse na rexión no século XVIII. A mediados do século XVIII, outras tribos uto-aztecas, tales como os goshute, os paiute, os shoshone e os ute, tamén se instalaron na rexión.
Os primeiros exploradores de descendencia europea en explorar a rexión foron os membros dunha expedición española liderada por Juan María de Rivera, cuxa expedición, realizada en 1765, percorreu partes do sur do actual Estado de Utah. En 1776, no inicio da Revolución Americana, os españois realizaron máis exploracións na rexión. Porén, os españois non se interesaron en colonizar a rexión, debido á súa natureza desértica.
Os primeiros americanos en explorar Utah foron os membros dunha expedición comercial americana, que cruzou o norte do actual Utah en 1811, partindo do leste americano en dirección ao oeste. En 1821, coa independencia de México de España, a rexión de Utah pasou a formar parte de México.
No final de 1824, o americano Jimmy Bridger tornouse a primeira persoa branca en avistar o Gran Lago Salgado. Debido á súa auga moi salgada, Bridger pensara que atopara o océano Pacífico. Logo, porén, descubriuse que este corpo de auga non pasaba de ser un xigantesco lago salgado. Despois do descubrimento do lago, centenas de comerciantes e cazadores fundaron postos comerciais na rexión. E por volta da década de 1830, millares de persoas, viaxando do leste en dirección ao oeste americano, fixeron escala na rexión do Gran Lago Salgado.
Os primeiros americanos en instalarse definitivamente na rexión de Utah foron os mormóns. Os mormóns son membros dun grupo relixioso cuxo nome é Igrexa de Xesús Cristo dos Santos dos Últimos Días. Esta Igrexa fora instruída en 1830, en Fayette, Nova York, por Joseph Smith. Despois da morte deste, en 1844, Brigham Young tornouse líder dos mormóns. Debido á gran persecución relixiosa que sufriron, os mormóns movéronse dunha rexión para outra á busca de liberdade e tolerancia relixiosa, pasando por Ohio, Illinois e Missouri. En 1846, Young decidiu realizar unha expedición ao centro-oeste americano, e buscar por unha rexión illada e pouco ou non habitada, onde o grupo puidese gozar de tolerancia relixiosa. En 1847, Young e a súa expedición chegaron ao Gran Lago Salgado, onde se instalaron. Un ano despois, en 1848, os Estados Unidos anexaron Utah, despois da súa vitoria sobre México durante a Guerra Mexicano-Americana.
Young axiña planeou comunidades para todos os seus seguidores. As noticias do asentamento con éxito na rexión fixeron que millares de persoas, principalmente mormóns, se instalasen na rexión do Gran Lago Salgado e os seus estuarios, especialmente ao norte do actual Estado, onde moitos se instalaron en vales e pasaron a irrigar estes vales, propiciando a práctica da agricultura. Porén, os primeiros anos do asentamento foron difíciles, especialmente por causa dunha gran praga de saltóns. Porén, as gaivotas do Gran Lago Salgado extermináronos. Desde entón, a gaivota é o símbolo de Utah, e foi construído un monumento en Salt Lake City na súa homenaxe.
1849 - 1896
En 1849, os mormóns crearon un Estado, que se nomeou Deseret. Aínda no mesmo ano, os mormóns tamén crearon un fondo económico, o Fondo de Emigración Perpetua. Este fondo providenciaba o pagamento do transporte de familias mormóns doutros países a Utah. Cerca de 80.000 mormóns, chegados primariamente de Dinamarca, Inglaterra, Escocia, País de Gales e Noruega, instaláronse en Utah nos 40 anos en que operou o fondo.
Ao longo de 1849 e de 1850, os mormóns fixeron presión sobre o goberno americano para que Deseret fose elevado á categoría de Estado. Porén, o Congreso americano rexeitou a solicitude porque a gran maioría dos senadores e representantes estaban contra a poligamia, práctica aceptada e común entre os mormóns (estímase que daquela o 20% da poboación de Deseret practicaba a poligamia). Porén, a cuestión da escravitude no país fixo que o Territorio de Utah fose creado en 1850 polo goberno americano. Este territorio xa tiña entón os actuais límites occidentais e orientais. Young converteuse no primeiro gobernador do territorio.
Ata a década de 1850, as relacións entre os indíxenas de Utah e os mormóns foron boas. Porén, en 1853, un xefe indíxena ute, Walker, comezou a atacar comunidades mormoas, iniciando así a Guerra de Walker, que perdurou por un ano, ata que Young conseguiu convencer a Walker a deter os seus ataques.
Boa parte do Congreso americano, así como o propio presidente nese momento, James Buchanan, querían quitar os mormóns do goberno de Utah. Buchanan, en 1857, decidiu nomear un novo gobernador no territorio: Alfrend Cumming, de Xeorxia. Houbo que enviar tropas para garantir o cumprimento da substitución, o que deu lugar á guerra mormoa. En setembro de 1857, os mormóns, xuntamente cun grupo de aliados indíxenas, atacaron un grupo de 140 persoas, de Arcansas e de Missouri, que ían para California. Estas persoas eran na súa maioría anti-mormóns. Os mormóns mataron todos os viaxeiros, excepto os nenos. Este incidente foi coñecido como o masacre de Meadows. Non foi ata a primavera de 1858 que as tropas federais chegaron á rexión, e axiña finalizou a guerra. Aínda que Young non fora máis o gobernador de Utah, era considerado así polos habitantes do territorio, entre grandes tensións entre a poboación mormón e as tropas americanas que ocuparon Utah por tres anos, ata deixaren o territorio en 1861, co comezo da Guerra Civil Estadounidense.
Ao longo da década de 1860, o goberno americano cedeu partes de Utah a outros novos territorios de nova creación, como Colorado, Nevada e Wyoming. En 1868, Utah asumiu os seus actuais límites territoriais. En 1865 tivo lugar a Guerra Black Hawk, entre os mormóns e a tribo indíxena ute, liderada polo xefe indíxena Black Hawk. A guerra durou dous anos, ata 1867, período na cal outras tribos indíxenas se uniron á causa dos utes: a de reconquistar as terras capturadas polos mormóns. En 1867, o xefe indíxena Black Hawk, vendo que non tiña ningunha oportunidade de vitoria, concordou en renderse ao goberno americano. A maioría dos indíxenas de Utah foron residir ás reservas indíxenas. Con todo, houbo ataques indíxenas ocasionais ata 1873.
Salt Lake City tornouse un polo de comunicacións en 1860, co inicio do transporte de correos entre St Joseph e Sacramento, con escala en Salt Lake City. En 24 de outubro de 1861, dúas liñas de telégrafo, unha desde Washington, D.C. e a outra de San Francisco, conectáronse en Salt Lake City, inaugurando a primeira liña de telégrafo transcontinental do país. Dous días despois o transporte de correos deixou de operar.
En 1862, o Congreso americano aprobou unha lei válida en todo o país, que prohibía a práctica da poligamia. O goberno americano enviou neste ano tropas a Utah, baixo o mando de Patrick E. Conner. Este, en Utah, incentivou os seus soldados a buscaren minerais na rexión. Conner, un anti-mormón, esperaba que o descubrimento de metais preciosos na rexión atraería millares de non-mormóns na rexión, reducindo así o poder dos mormóns en Utah. En 1863, foron descubertos ouro e prata, aínda que a inexistencia dun ferrocarril no territorio fixo que a extracción destes metais non fose rendible. Poucas empresas se interesaron na explotación destas reservas, e poucas persoas se instalaron en Utah. En 1863, dúas compañías ferroviarias iniciaron a construción de dúas liñas. A Central Pacific Railway iniciou a construción partindo de Sacramento en dirección ó leste e a Union Pacific Railway iniciou a construción doutra partindo de Omaha, Nebrasca, en dirección ao leste. En 10 de maio de 1869, estas dúas ferrovías xuntáronse en Promenade. Axiña se construíron outros ferrocarrís en Utah, e a minería de metais preciosos estoupou, co que a poboación de Utah comezou a crecer rapidamente.
Co crecemento da poboación de Utah, a poboación da rexión fixo presión sobre o Congreso americano para que Utah fose elevado á categoría de Estado, pero a solicitude volveu ser rexeitada por causa da gran poboación polígama no territorio. Durante a década de 1880, o goberno americano iniciou o cumprimento das leis anti-poligamía en Utah, facendo que centenas de mormóns fosen presos ou multados. Alén diso, o goberno americano aprobou en 1887 unha lei que autorizaba o goberno a remover as propiedades da Igrexa dos Últimos Santos para a construción de escolas. Todos estes factores fixeron que en 1890, o líder da Igrexa, Wilford Woodruff, recomendase aos seus membros que non practicasen máis a poligamia. Catorce anos despois, en 1904, a Igrexa prohibiría definitivamente a práctica da poligamia por parte dos seus membros.
En 1895, o goberno territorial de Utah creou unha nova Constitución, suxeita á aprobación do Congreso americano. Esta nova Constitución facía ilegal a práctica da poligamia. Alén diso, tamén impedía o goberno de Utah por parte de calquera asociación relixiosa. Baixo estes termos, o Congreso americano ratificou a nova Constitución, e Utah converteuse no 45º Estado americano, o 4 de xaneiro de 1896.
1896 - Actualidade
Utah prosperou economicamente durante as dúas primeiras décadas do século XX. Converteuse nun centro pecuario importante, con grandes rabaños bovinos e ovinos. Novas vías de ferrocarril continuaron a seren construídas e expandidas ao longo do Estado. A inauguración dun xigantesco proxecto do goberno americano no Estado, en 1913, expandiu drasticamente a área arábel de Utah. A minería de cobre tornouse tamén unha das principais fontes de renda, e diversas siderúrxicas foron construídas na rexión.
Utah foi un dos Estados americanos máis duramente atinxidos pola Gran Depresión da década de 1930. A caída drástica dos prezos dos produtos agropecuarios, e o peche de diversas minas fixeron que Utah posuíse unha das taxas de desemprego e de endebedamento máis altas do país ao longo da década. A economía de Utah soamente comezou a mellorar despois do inicio da segunda guerra mundial. Coa entrada dos Estados Unidos na guerra, en 1942, Utah pasou por un proceso de grande industrialización, e o Estado prosperou drasticamente. Utah tornouse nun dos maiores produtores nacionais de mísiles balísticos na década de 1950. Ao longo da década, foron descubertos en Utah grandes depósitos de uranio, petróleo e gas natural. Este proceso de industrialización perdurou ata a década de 1960, e converteu a Utah nun grande polo siderúrxico.
En 1963, porén, a demanda de mísiles no país caeu drasticamente, causando tamén unha caída nos prezos de minerais. Utah entrou en período de recesión económica que perdurou ata o fin da década. En canto isto, durante o final da década de 1950 e de 1960, o aumento da poboación urbana de Utah fixo que a demanda de áreas recreativas a ceo aberto crecese drasticamente, provocando a inauguración de diversas estacións de esquí nas numerosas cadeas de montañas, e doutras áreas recreativas no Estado, por parte de empresas privadas e de órganos gobernamentais. Estes factores fixeron que a recesión acabase no final da década, e Utah fose un gran destino turístico. Desde entón, o turismo é a principal fonte de renda.
Despois do fin da segunda guerra mundial, o sistema de educación pública de Utah tivo que enfrontarse a diversos problemas, por causa do drástico crecemento do gasto de mantemento de escolas durante a década de 1940 e 1950, e ata o inicio da década de 1960. Educadores de Utah esixiron a aprobación de máis 25 millóns de dólares para a educación pero o Estado só se comprometeu a aumentar o presuposto estatal á educación en 11 millóns de dólares, e creou un comité para estudar as necesidades do sistema escolar de Utah. Esta comisión, en 1964, recomendou que o presuposto anual da educación fose aumentada en cando o menos 6 millóns de dólares, recomendación que foi rexeitada polo goberno, que consideraba que isto podería arruinar a economía. Porén, esta decisión fixo que a Asociación de Educación Nacional iniciase un gran boicot en Utah, onde o sindicato pedía que profesores de todo o país recusasen a traballar neste Estado. Coa aprobación en 1965 dun novo aumento do presuposto, en 25 millóns de dólares, o sindicato terminou as súas protestas.
En 1968, unha proba de armas químicas por parte de forzas militares americanas en Utah intoxicou preto de 6.000 cabras, provocando manifestacións populares polo fin das propbas e do almacenamento de armas químicas no Estado. En 1970, un programa estatal contra a polución atmosférica entrou en vigor. Desde a década de 1970, a economía de Utah diversificouse. Salt Lake City tornouse un importante centro financeiro do Oeste, e o turismo confirmouse definitivamente como a principal fonte de renda durante a década de 1980. Un novo proxecto de irrigación completouse en 2000. En 2002, Salt Lake City foi sede dos Xogos Olímpicos de Inverno de 2002.
Utah limita ao norte cos Estados de Wyoming e Idaho, a leste con Colorado, nun único punto no sueste con Novo México, ao sur con Arizona e a oeste con California.
Os ríos de Utah aflúen ou no Gran Lago Salgado ou no Río Colorado. Alén este último, outro gran río de Utah é o Green, que desemboca no Colorado. Os principais ríos son as principais fontes de auga potábel para a irrigación artificial de diversas áreas rurais. O Gran Lago Salgado é o maior lago do estado, pero non soamente isto, é tamén o maior lago do país, ao oeste do río Mississippi. As augas do Gran Lago Salgado son máis salgadas que as augas do océano Pacífico, nas praias dos Ánxeles, por causa de que as augas do lago Salgado non se drenan mediante ríos senón só por evaporación, polo que os sales e outros sedimentos quedan no lago. O feito que o lago non posúa drenaxe é a causa de problemas durante as grandes choivas, que frecuentemente causan enchentes nas áreas próximas ao lago. Os desertos cobren cerca dun terzo de todo Utah, e as forestas cobren outro terzo.
Utah pode ser dividida en tres distintas divisións xeográficas:
- As Montañas Rochosas ocupan o nordeste. Caracterízase polo seu terreo montañoso, accidentado, e de alta altitude, e por ser a única cadea de montañas que corre nun sentido leste-oeste. As Montañas Rochosas é o lugar onde se sitúa o punto máis alto, o Monte Kings, cos seus 4.123 metros de altitude. Diversos picos das Montañas Rochosas superan os 3.000 m de altitude. Aquí se sitúan moitas das forestas e das estacións de esquí de Utah.
- A Basin and Range Region caracterízase polo seu terreo relativamente pouco accidentado, e polo seu clima desértico. Ocupa todo o oeste de Utah. O Gran Lago Salgado está localizada no norte desta rexión. O solo das rexións ao sur do lago foi anteriormente o leito do mesmo Gran Lago Salgado e é moi duro, composto por sales e sedimentos deixados polo lago. A rexión abriga tamén o punto menos elevado, localizado no canto suroeste, cos seus 610 metros de altitude.
- O Meseta do Colorado ocupa todo o centro-leste, a maior parte do sur e todo o sueste de Utah. Caracterízase polo seu terreo accidentado, cortado por vales profundos.
Clima
O clima na maior parte de Utah, especialmente no oeste, é desértico ou semi-árido. No inverno, a temperatura diminúe á medida en que se viaxa ao norte, e á medida en que a altitude da rexión aumenta. En xeral, a temperatura media é menor que 0 °C na maior parte de Utah. Soamente o extremo sur do Estado posúe temperaturas medias no inverno superiores a 0 °C. A media no sur no inverno é de 1 °C e en Salt Lake City, de -6 °C. A media das mínimas no Estado é de -12 °C, e das máximas, de -4 °C. As montañas no norte e no leste do Estado serven como barreiras para as correntes de ar frío procedentes do norte. A temperatura máis baixa rexistrada en Utah foi de -56 °C, en Peter's Sink, o 1 de febreiro de 1985.
No verán, as temperaturas máis altas rexístranse no leste e no norte de Utah. A media é de 27 °C en Salt Lake City e de 20 °C no centro-sur do Estado. A media das mínimas é de 15 °C, e a media das máximas é de 31 °C. Por causa do clima desértico, as temperaturas extremas son comúns nos veráns: as máximas superan facilmente os 40 °C e as mínimas caen facilmente por debaixo de 10 °C. A temperatura máis alta xa rexistrada en Utah foi de 47 °C, rexistrada en St. George, en 5 de xullo de 1985.
A maior parte de Utah é árido e elevado. A maior parte do leste e do sur recibe menos de 30 centímetros de precipitación media anual de choiva por ano, en canto que moitas áreas montañosas reciben máis de 100 centímetros de precipitación media anual de choiva. A maior parte do oeste do Estado recibe menos de 25 centímetros de choiva. A rexión do Gran Lago Salgado é especialmente seca, recibindo menos de 13 centímetros de chuvia por ano.
A neve é común durante o inverno en todo Utah agás no suroeste. Así, St. George, localizada no suroeste, recibe apenas 8 centímetros de neve por ano, en canto Salt Lake City recibe 150 centímetros por ano. Moitas áreas montañosas reciben ata 900 centímetros de neve por ano, e zonas das Montañas Wasatch reciben máis de 1.250 centímetros por ano de neve. Alta, unha estación de esquí próxima a Salt Lake City, recibe 900 centímetros de neve por ano. A neve é común entre o final de novembro e marzo, nas rexións de menor altitude, e de outubro ata maio nas montañas. As montañas moitas veces continúan cubertas de neve ata xullo.
A actual Constitución de Utah adoptouse en 1895. As emendas á constitución son propostas polo Poder Lexislativo de Utah e, para aprobarse, precisan aprobarse polo menos por 51% do Senado e da Cámara dos Representantes do Estado, en dúas votacións consecutivas, e por un 51% ou máis da poboación electoral de Utah, nun referendo. A poboación tamén pode propor emendas á Constitución a través da recollida de certo número de sinaturas. En Utah, precísase no mínimo a sinatura de 10% das persoas que votaron na última votación xeral ou elección estatal para gobernador realizada no Estado. Caso de que estas sinaturas teñan un mínimo do 10%, así como a emenda da constitución, a proposta precisa recibir a aprobación de cando o menos o 51% dos votantes en dous referendos consecutivos. Se esta emenda se aproba polo 51% ou máis dos votantes en ambas as votacións, a emenda é automaticamente aprobada. As emendas tamén poden ser propostas e introducidas por convencións constitucionais, que precisan recibir cando o menos a aprobación de 66,7% dos votos de ambas as cámaras do Poder Lexislativo e o 51% dos electores nun referendo.
O principal oficial do Poder Executivo de Utah é o gobernador. Este é electo para mandatos de ata 4 anos de duración. Unha persoa pode exercer o cargo de gobernador cantas veces queira.
O Poder Lexislativo de Utah consiste no Senado e na Cámara dos Representantes. O Senado posúe un total de 29 membros, mentres que a Asemblea posúe un total de 75 membros. Utah está dividido en 29 distritos senatoriais e en 75 distritos representativos. Os electores de cada distrito elixen un senador/representante, que irá representar ese distrito no Senado/Cámara dos Representantes. O prazo dos senadores é de catro anos, e o dos membros da Asemblea, de 2 anos. Unha persoa pode ocupar o cargo de senador ou representante cantas veces queira.
O tribunal máis alto do Poder Xudicial de Utah é o Tribunal Supremo de Utah, composto por sete xuíces. Utah tamén posúe 8 tribunais de distrito, que posúen cada unha un ou dous xuíces. Outros órganos xudiciais son os tribunais xuvenís e a Corte de Apelación, o segundo tribunal máis alto do Poder Xudicial, detrás soamente do Tribunal Supremo de Utah. Todos os xuíces de Utah son elixidos polo gobernador, e aprobados polo senado estatal. Periodicamente, o senado revisa a execución dos xuíces, podendo reelixir os xuíces ao final dos seus mandatos, ou optar por substituílos.
Cerca de metade dos fondos do orzamento gobernamental de Utah xéranse a través de impostos estatais. O restante vén de presupostos fornecidos polo goberno federal e de préstamos. En 2002, o goberno gastou 10.107 millóns de dólares, xerando 8.468 millóns de dólares. A débeda gobernamental de Utah é de 4.729 millóns de dólares. A débeda per capita é de 2.039 dólares, o valor dos impostos estatais per capita é de 1.693 dólares, e o valor dos gastos gobernamentais per capita é de 4.358 dólares.
En gran parte por causa da Igrexa de Xesús Cristo dos Santos dos Últimos Días, Utah é un dos Estados máis conservadores e republicanos do país. O Estado está dominado polo Partido Republicano. Os mormóns compoñen preto do 60% da poboación de Utah, pero o 90% dos postos no goberno e dos representantes no Congreso federal están ocupados por mormóns.
Historicamente, a forza política do Estado estivo relativamente ben dividido entre os republicanos e os demócratas. Desde a década de 1960, porén, os republicanos pasaron a dominar cada vez máis as políticas, tanto a nivel estatal como a nivel nacional (ex: senadores e representantes no Congreso americano). Desde 1964, por exemplo, a poboación do Estado non ten votado maioritariamente a un candidato demócrata nas eleccións presidenciais americanas. En 2004, por exemplo, o republicano George W. Bush conseguiu o apoio de todos os condados, a súa vitoria en Utah foi a maior en todo o país. Bush obtivo os 5 votos electorais aos que Utah ten dereito, obtendo o 71,5% dos votos dos electores. Porén, o Partido Demócrata aínda posúe forza política na rexión metropolitana de Salt Lake City, que abriga aproximadamente a metade da poboación.
Utah está dividido en 29 condados. Estes condados gobérnanse por consellos compostos por 3 membros, un deles elixido para mandatos de 4 anos de duración e o terceiro para mandatos de 2 anos de duración. Este consello encárgase de supervisar os diferentes departamentos do condado. A gran maioría dos condados de Utah posúen un Executivo e un Lexislativo que operan de forma independente, con excepción do Condado de Salt Lake City.
O goberno de Utah divide as cidades en 4 clases, que varían de acordo coa poboación da cidade en cuestión. As cidades de primeira clase posúen máis de 100 mil habitantes, as de segunda clase, 60 a 100 mil habitantes, as de terceira clase, mil a 60 mil habitantes, e as cidades secundarias (towns) de cuarta clase, menos de mil habitantes. As cidades de maior clase posúen maiores poderes e responsabilidades que as cidades de clases menores. Os condados fornecen a maioría dos servizos gobernamentais ás cidades de menores categorías que, nas cidades de categoría máis elevada, serían responsabilidade da cidade.
A maior parte das cidades primarias (cities) de Utah gobérnanse por un prefecto e por un consello municipal, ou por un administrador e por un consello. As cidades de cuarta clase soamente poden ser gobernadas por un consello, sen prefecto ou administrador.
De acordo co censo nacional de 2000, a poboación de Utah era de 2 233 169 habitantes. Unha estimación realizada en xullo de 2004 aumenta este número a 2 389 039. Entre 1990 e 2000, a poboación creceu en torno do 29,5%; entre 1990 e 2004, 38,7%. Utah posúe unha das maiores taxas de crecemento da poboación de todo os Estados Unidos, en gran parte, grazas á considerábel inmigración de mexicanos na rexión.
Existen tres rexións metropolitanas no Estado: o 75% da poboación vive na rexión metropolitana de Salt Lake City, e o 17% vive na rexión metropolitana de Provo-Oren. Parte da rexión metropolitana de Flagstaff (Arizona) está localizada en Utah. Cerca do 88% da poboación de Utah vive en áreas urbanas, e o 12% vive en áreas rurais.
Etnias
Composición da poboación de Utah:
- 85,3% Brancos
- 9,0% Hispanos
- 1,7% Asiáticos
- 1,3% nativos americanos
- 0,8% afroamericanos
- 2,1% Dúas ou máis etnias
As cinco principais orixes dos habitantes do Estado son ingleses (que forman o 29% da poboación), alemáns (11,6%) noruegueses (6,8%), dinamarqueses (6,5%) e mexicanos (6,1%).
Relixión
Utah é ben coñecido por ser un Estado primariamente mormón, e a maioría dos seus habitantes afílianse á Igrexa de Xesús Cristo dos Santos dos Últimos Días. Existen tamén membros e outras denominacións mormóns de menor porte, tales como os fundamentalistas e os reorganizados. Moitos dos non-relixiosos son de descendencia mormón. Existe tamén unha poboación católica e protestante en crecemento. As cifras de católicos e protestantes en Utah son actualmente relativamente pequenas, mais a crecente inmigración de mexicanos católicos e da migración de protestantes vidos doutros Estados a Utah está diminuíndo gradualmente a presenza dos mormóns. O xornal Salt Lake Tribune suxeriu que os mormóns se tornarán unha minoría en Utah ó redor de 2030.
- Porcentaxe da poboación de Utah por afiliación relixiosa
- Cristianismo – 81%
- Mormón – 60%
- Protestantes – 15%
- Igrexa Batista – 2%
- Outras afiliacións protestantes – 10%
- Igrexa católica – 6%
- Outras afiliacións cristiás – 1%
- Outras relixións – 1%
- Non-relixiosos – 18%
Idade e sexo
Por causa da súa alta taxa de fertilidade, a idade media de Utah é a menor de calquera outro Estado americano.
- 9,4% da poboación de Utah posúe menos de 5 anos de idade.
- 32,2% posúe menos de 18 anos de idade.
- 8,5% posúe 65 anos de idade ou máis.
- 49,9% da poboación son persoas do sexo feminino.
- 50,1% da poboación son persoas do sexo masculino.
Principais cidades
- Cedar City
- Kearns
- Layton
- Logan
- Ogden
- Oren
- Provo
- St. George
- Salt Lake City, capital e maior cidade.
- Sandy
- Taylorsville
- West Jordan
- West Valley City
O produto interior bruto de Utah foi de 68 000 millóns de dólares en 2000. A renda per capita, á súa vez, foi de 30 769 dólares.
O sector primario responde polo 1% do PIB de Utah. O estado posúe 15 mil facendas, que ocupan cerca dun quinto do territorio. Boa parte deste terreo úsase só para a práctica da gandería. A maior parte das facendas de Utah irrígase artificialmente e, sen irrigación artificial, a práctica da agricultura na maior parte sería imposíbel. Xuntas, a agricultura e a gandería responden por un 1% do PIB, e empregan aproximadamente 19 mil persoas. O Estado posúe grandes rabaños de vacas e ovellas. Os principais produtos agropecuarios producidos no estado son carne e leite de bovino e ovino, así como mazás, pexegos e cereixas. O principal vexetal cultivado en Utah é a pataca.
O sector secundario responde polo 20% do PIB. A industria de manufactura responde polo 12% do PIB e emprega aproximadamente 140 mil persoas. O valor total dos produtos fabricados no estado é de 13.000 millóns de dólares. Os principais produtos industrializados fabricados no Estado son computadores e equipamentos electrónicos, metais procesados, alimentos industrializados e equipamentos de transporte. O sector da construción responde do 6% do PIB, empregando aproximadamente 97.000 persoas. Os principais minerais extraídos son cobre, petróleo, area e uranio.
O sector terciario responde polo 79% do PIB de Utah. Cerca do 21% do PIB vén de servizos comunitarios, persoais e comerciais. Este sector emprega máis de 423 mil persoas. Os servizos financeiros e inmobiliarios responden por preto do 19% do PIB, empregando aproximadamente 132 mil persoas. Salt Lake City é o principal centro financeiro, e un dos principais centros financeiros do Centro-Oeste americano. O comercio por xunto responde polo 16% do PIB, e emprega aproximadamente 293 mil persoas.
O turismo contribúe de modo significativo, sendo a principal fonte de renda de Utah. Os turistas son atraídos por unha variedade de atraccións, das que as principais son as grandes cadeas de montañas aptas para a práctica de esquí; de rochas escavadas pola erosión, formando "pontes" rochosas, e o Gran Lago Salgado. Os servizos gobernamentais responden polo 14% do PIB de Utah, empregando aproximadamente 202 mil persoas.
Transportes, telecomunicacións e entes públicos empregan 68.000 persoas, e responden do 9% do PIB. O 95% da electricidade consumida no estado xérase en centrais de carbón e o restante prodúcese por presas hidráulicas.
A primeira escola de Utah foi nunha tenda fundada polos mormóns, nun asentamento no Vale do Lago Salgado, en 1847. A énfase pola educación dada polos mormóns logo fixo que se crease un total de preto de 200 escolas en apenas dúas décadas na rexión que posteriormente constituiría o Estado de Utah. Estas escolas, a pesar de seren creadas pola Igrexa dos Últimos Días, soamente fornecían educación ás nenos cuxas familias tiñan a posibilidade de poder de pagar pola súa educación. A primeira escola pública fundouse en 1866. Todas as escolas do ensino elemental pasaron a ser públicas por un decreto do goberno do territorio de Utah, en 1877. En 1884, unha convención constitucional creaba un sistema de educación de segundo grao público no territorio, aínda que estes tipo de escolas non foron un requisito obrigatorio para os distritos escolares de Utah ata 1911.
Actualmente, Utah posúe unha das taxas máis altas de graduados do ensino de segundo grao do país. Todas as institucións educativas precisan seguir regras e padróns ditados polo Consello Estatal de Educación. Este consello controla directamente o sistema de escolas públicas, que está dividido en diferentes distritos escolares. Este Consello é constituído por 15 membros electos pola poboación, mais 2 membros electos por un Consello de Rexentes. Cada cidade de segunda clase, algunhas das maiores cidades de terceira clase, e cada condado, é servida por un distrito escolar. Nas cidades, a responsabilidade de administrar as escolas é do distrito escolar municipal, en canto que en rexións menos densamente habitadas, esta responsabilidade é dos distritos escolares operando en todo o condado en xeral. Todos os nenos e adolescentes entre 6 e 17 anos de idade deben asistir á escola.
En 1999, as escolas públicas atenderan a preto de 480.300 estudantes, empregando aproximadamente 21.800 profesores. As escolas privadas atenderan a preto de 12.600 estudantes, empregando aproximadamente 1.100 profesores. O sistema de escolas públicas consumiu preto de 2.026 millóns de dólares, e o gasto das escolas públicas por estudante é de aproximadamente 4.500 dólares.
A primeira biblioteca de Utah creouse durante a década de 1850. En 1897, unha lei estatal cedía fondos para a creación de bibliotecas públicas, sendo a primeira inaugurada no ano seguinte, en Salt Lake City. Actualmente, todas as cidades con máis de mil habitantes posúen ao menos unha biblioteca pública.
O Estado posúe unha das taxas máis altas de persoas que estudan en institutos de educación superior no país, en relación á poboación. O Consello de Rexentes, composto por 16 membros, mais 2 membros sen dereito de voto, que son representantes do Consello de Educación de Utah, administra o sistema de universidades e facultades públicas. Utah posúe 5 universidades e 10 facultades, destacando a Universidade de Utah e a Universidade Brigham Young, que é unha das maiores universidades privadas dos Estados Unidos.
En 1869, a inauguración dun ferrocarril conectando Utah con outras rexións do país retirou a rexión do seu illamento xeográfico e permitiu que Utah puidese prosperar economicamente. Actualmente, dez empresas ferroviarias fornecen servizo de transporte de carga no Estado. En 2002, Utah posuía 2.298 quilómetros de vías ferroviarias. Salt Lake City é o principal polo ferroviario.
O aeroporto con maior actividade é o Aeroporto Internacional de Salt Lake City. En 2003, o Estado posuía 68.745 quilómetros de estradas e autoestradas, dos cales 1.513 quilómetros eran considerados parte do sistema federal de autoestradas interestatais.
O primeiro xornal de Utah creouse en 1850. Era o Deseret News, aínda en circulación. Outro xornal importante é o Salt Lake Tribune. No total, publícanse preto de 65 xornais e outros 45 periódicos no Estado. A primeira estación de radio fundouse en 1922, e a primeira estación de televisión, en 1948, ambas en Salt Lake City. Ambas aínda están operativas. Actualmente, existen preto de 75 estacións de radio, e 15 estacións de televisión, ademais da televisión por cable.
| Condados de Utah | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Nome | Capital | Ano fundación | Censo 2010 | |||
| Beaver | Beaver | 1856 | 6.162 | |||
| Box Elder | Brigham City | 1856 | 49.975 | |||
| Cache | Logan | 1856 | 112.656 | |||
| Carbon | Price | 1894 | 21.403 | |||
| Daggett | Manila | 1918 | 938 | |||
| Davis | Farmington | 1852 | 306.479 | |||
| Duchesne | Duchesne | 1915 | 18.607 | |||
| Emery | Castle Dale | 1880 | 10.976 | |||
| Garfield | Panguitch | 1882 | 4.658 | |||
| Grand | Moab | 1890 | 9.589 | |||
| Iron | Parowan | 1852 | 46.163 | |||
| Juab | Nephi | 1852 | 10.246 | |||
| Kane | Kanab | 1864 | 6.577 | |||
| Millard | Fillmore | 1852 | 12.503 | |||
| Morgan | Morgan | 1862 | 8.669 | |||
| Piute | Junction | 1865 | 1.404 | |||
| Rich | Randolph | 1868 | 2.205 | |||
| Salt Lake | Salt Lake City | 1852 | 1.029.655 | |||
| San Juan | Monticello | 1880 | 14.746 | |||
| Sanpete | Manti | 1852 | 27.822 | |||
| Sevier | Richfield | 1865 | 20.802 | |||
| Summit | Coalville | 1854 | 36.324 | |||
| Tooele | Tooele | 1852 | 58.218 | |||
| Uintah | Vernal | 1880 | 32.588 | |||
| Utah | Provo | 1852 | 516.564 | |||
| Wasatch | Heber | 1862 | 23.530 | |||
| Washington | St. George | 1852 | 138.115 | |||
| Wayne | Loa | 1892 | 2.509 | |||
| Weber | Ogden | 1852 | 231.236 | |||
 |
Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría: Utah  |
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
