Estatuto de Autonomía das Illas Baleares de 1983

O Estatuto de Autonomía das Illas Baleares, aprobado pola Lei Orgánica 2/1983, de 25 de febreiro, estableceu a comunidade autónoma das Illas Baleares. Desde a súa aprobación en 1983 sufriu varios cambios e reformas, os máis recentes en 2007 que entraron en vigor o 1 de marzo de 2007, coincidindo co Día das Illas Baleares.

Proceso de elaboración

Antecedentes

Sen máis precedentes que o Preproxecto de Estatuto de Autonomía Balear de 1931, o 4 de xuño de 1977 os distintos grupos políticos baleares asinaron o Pacto Autonómico mediante o cal asumíase o compromiso de exercitar o dereito á autonomía política do arquipélago. Logo das eleccións do 15 de xuño de 1977, os parlamentarios elixidos aprobaron o 12 de decembro de 1977 en Ciutadella o Proxecto de réxime transitorio para a autonomía Balear. Esta mesma Asemblea de Parlamentarios aprobaría despois en Eivisa o contido do Real Decreto-Lei 18/1978, de 13 de xuño, que instaurou o réxime preautonómico, con tres consellos insulares e un Consello Xeral Interinsular.

Iniciativa autonómica

En xuño de 1980 as diversas forzas políticas acordaron crear unha comisión específica para elaborar un preproxecto de estatuto de autonomía, chamada Comissió dels onze (Comisión dos once). Formábana:

• Por UCD: Rafael Gil Mendoza, Lluís Pinya, Joan Josep Ribas e Francesc Tutzó.
• Por PSOE: Gregorio Mir e Félix Pons.
• Por PCE: Ignacio Ribas.
• Por AP: Josep Cañellas Fons.
• Por PSMa: Damià Pons.
• Por PSMe: Andreu Murillo.
• Por Independents d'Eivissa i Formentera: Vicent Ferrer Castelló.

O Preproxecto elaborouse no Consello Xeral Interinsular en abril de 1981. Os puntos máis polémicos foron a lingua, a bandeira e, sobre todo, na composición do Parlamento, xa que había forzas que pretendían a paridade entre os deputados de Mallorca e os das illas menores, de forma que o número dos primeiros foi igual ao da suma dos representantes de Menorca, Eivisa e Formentera.

Durante o verán de 1981, UCD e PSOE asinaron un acordo para dar por concluído o Preproxecto, que, por exemplo, excluía os consellos insulares da relación de institucións da comunidade autónoma e adoptaba un sistema proporcional corrixido para a composición do Parlamento. Mentres tanto, e ata final de ano, os concellos das Illas pronunciábanse respecto da iniciativa autonómica, non sen problemas, especialmente en Eivisa, onde AP (que defendía a paridade) tiña máis influencia. O 7 de decembro de 1981, Jeroni Albertí, de UCD, presidente do Consello Xeral Interinsular, convocou a asemblea de parlamentarios e conselleiros insulares que finalmente aprobou o texto definitivo, cos votos favorables da UCD, o PSOE, e os independentistas de Menorca, a abstención do PCE, e os votos contrarios do PSMa e do PSMe (os representantes de AP ausentáronse como protesta pola suposta irregularidade da convocatoria).

Tramitación parlamentaria

O proxecto de Estatuto foi presentado no Congreso dos Deputados o 16 de decembro de 1981, e foi publicado no BOE o 10 de marzo de 1982, pero o seu tramitación quedou paralizada como consecuencia da descomposición da UCD e da celebración das eleccións xerais do 28 de outubro de 1982.

No Congreso, o Grupo Popular propuxo numerosas emendas e ata unha emenda á totalidade, sempre defendendo a paridade, pero non prosperou. Finalmente, o Pleno do Congreso aprobou o texto o 16 de xaneiro de 1983 por 193 votos a favor, 3 en contra, 107 abstencións e 1 voto nulo. Logo de pasar polo Senado sen variacións, o Pleno do Congreso aprobou definitivamente o Estatuto o 25 de febreiro de 1983, con 206 votos favorables, 1 en contra e 97 abstencións. Ao tratarse dun texto estatutario tramitado segundo a vía ordinaria, non foi sometido a referendo popular.

O Estatuto converteuse así na Lei Orgánica 2/1983, de 25 de febreiro, que entrou en vigor o mesmo día da súa publicación no BOE, o 1 de marzo de 1983. Posteriormente, esta data sería oficialmente designada Día das Illas Baleares.

Bibliografía

• ALEMANY POU, José Luis (et al.). Estudios sobre el Estatuto de autonomía para las Islas Baleares. Palma: Govern Balear, 1988.
• COLOM PASTOR, Bartomeu. Veinticinco años de autonomía balear. Estudios jurídicos sobre el autogobierno (1977-2000). Madrid: Universitat de les Illes Balears, Conselleria de Presidència (Institut d'Estudis Autonòmics) e Marcial Pons, 2001.
• Las claves políticas del proceso autonómico balear. Palma: Govern de les Illes Balears, Vicepresidència i Conselleria de Relacions Institucionals, Institut d'Estudis Autonòmics, 2004.
• QUINTANA PETRUS, Josep Maria.El estatuto de autonomía para las Islas Baleares. Análisis jurídico y sistemático. Madrid: Civitas, 1984.
• RIBAS MAURA, Andreu. El Estatuto de Autonomía de las Baleares. Instituciones políticas y marco constitucional. Palma: Universitat de les Illes Balears, 1988.