Bucaneiro

Un bucaneiro ( nas linguas caribes: bucán é grella ou trama de madeira utilizada para afumar a carne polos habitantes precolombianos das Antillas) era en orixe un habitante da parte occidental da illa de A Española, actual Haití, que se dedicaba a cazar vacas e porcos salvaxes para bucanear, é dicir, afumar, a carne e vendela aos navíos que navegaban polas augas do mar Caribe.

Durante o século XVI establecéronse na parte occidental de illa, que fora abandonada polos españois, aventureiros europeos, particularmente franceses, na súa maioría normandos, que copiaron dos amerindios (arauacos) a técnica de conservación da carne e dedicáronse a preparar a pel dos animais cazados para vendela aos europeos de paso.

Cando as autoridades españolas exterminaron os animais en que se baseaba o comercio dos bucaneiros, e as autoridades francesas, que gobernaban a Tartaruga, ditaron leis na súa contra, moitos deles establecéronse na illa da Tartaruga sumandose aos filibusteiros, para dedicarse á piratería, sobre todo contra os españois.

Ao longo dos séculos XVII e XVIII o termo, alternado co de filibusteiro. Aínda que se adoita considerar que os bucaneiros son os antecesores dos filibusteiros e que estes proceden da conversión en bandidos daqueles, a sinonimía con este termo e con pirata é evidente. O uso xeneralizouse sobre todo a partir da publicación da obra de Exquemelin (Ver Bibliografía) en 1678 e é o preferido nos países anglosaxóns, que empregan habitualmente a palabra Filibuster na súa acepción renovada no século XIX (aventureiros políticos en países suramericanos) que para designar aos piratas. Para evitar duplicacións innecesarias, hase omitido a relación de personaxes máis relevantes, que pode consultarse nos artigos Filibusteiro e Pirata. Pasou a ser sinónimo de pirata. Con todo, mentres os piratas adoitaban limitar as súas actividades ao mar, os bucaneiros non desdeñaban as actividades en terra firme nin se dedicaban ao pillaxe.

Historia

Abandono da parte occidental da Española

O monopolio do comercio que impuña España ás súas colonias facía que estas non puidesen abastecerse dos produtos manufacturados que necesitaban, entre outras razóns polo atraso en que quedou a sociedade española que non fora capaz de desenvolver un clase burguesa baseada no comercio e manufactúra de produtos. España estaba inmersa nas guerras europeas de relixión e a maior parte das riquezas que viñan das Américas ían parar aos comerciantes que fornecían os produtos para manter os inmensos exércitos que Filipe II tiña guerreando por todo o vello continente. Ese diñeiro foi creando unha sociedade rica, que comerciaba e producía, noutros países europeos como Holanda e Inglaterra.

A falta de subministracións na colonias empuxaba aos seus habitantes a non facer noxos á violación que supuña o adquirilos fora do monopolio do comercio español que estaba representado pola Casa de Contratación. Á vez que os prezos dos mesmo elevábanse enormemente. Esta situación era propicia para que barcos cargados de produtos manufacturados achegásense ás costa americanas, naquel tempo as máis habitadas eran as da illa da Española onde estaba a capital das novas terras descubertas e a autoridade representada pola Audiencia de Santo Domingo, e vendesen os mesmos a bo prezo, á vez que compraban os produtos tropicais que se producían e os coiros que se precisaban no vello continente.

Cando un barco cargado de produtos manufacturados achegábase ás costa da Española, en especial ás costa da súa parte occidental, corría a voz por todos os poboados e rapidamente acudían os seus habitantes, cargados coas súas mercancías, a realizar os trocos cos do barco.

Os coiros eran os produtos máis solicitados polos contrabandistas. O comercio ilegal chegou a tal extremo que existían almacéns en puntos estratéxicos, preto da costa, para os produtos de intercambio. Cara a finais do século XVI o comercio á marxe do monopolio legal era exercido por holandeses, ingleses, portugueses e franceses. Mentres que en Europa os católicos españois estaban en guerra contra os protestantes, en terras americanas os españois tiñan relacións comerciais con eles. A tal punto chegou o contrabando que en 1600 recolléronse máis de 300 Biblias luteranas entre os habitantes do oeste da illa.

O episodio das Biblias luteranas foi o provocou a reacción do goberno da metrópole. Filipe III tomou a determinación, para acabar co contrabando, de que se abandonase aquela parte da illa. Aínda que os holandeses, que tiñan un cuantioso comercio cos habitantes desa parte da illa, prometeron prestar apoio ás negativas de evacuación, e en moitos puntos os seus habitantes reveláronse á orde, pero estes non recibiron axuda algunha de Holanda e ao final a parte occidental da illa A Española foi abandonada polos seus habitantes, para o ano 1606 un terzo da illa estaba deserto. Moito gando quedou vagando polos campos e co paso do tempo a poboación do mesmo aumentou desmedidamente.

O abandono de San Cristóbal

Na illa de San Cristóbal, Saint Kitts, asentáronse varios colonos franceses e ingleses. Logo de varios anos de convivencia, máis ou menos pacífica entre os habitantes das dúas nacionalidades, en 1629 unha armada española a mando do almirante Fadrique de Toledo atacou a illa de Sant Kitts desaloxando aos colonos. Os franceses lograron fuxir en varios barcos e, logo de pasar por varias illas veciñas, chegaron á parte despoboada da Española, onde atoparon, ademais dunhas boas terras de labranza, un gran número de animais sen dono e en estado salvaxe. Deste encontro e asentamento deuse o nacemento da sociedade bucaneira e filibusteira.

Os bucaneiros

Unha parte dos chegados de Saint Kitts dedicáronse á agricultura, os chamados «habitantes» mentres que outra parte deles dedicáronse á caza dos animais que vagaban polos campos da illa, eses son os bucaneiros.

Os bucaneiros cazaban as reses e afumaban a súa carne que vendían xunto co coiro obtido a todo aquel que os quixese comprar. Non tiñan ningún código nin lei escrita (como si tiñan os filibusteiros) só rexíanse polos hábitos ou costumes. Entre os bucaneiros non había escravos, aínda que se instituíu a figura do «comprometido» que era unha persoa que se vendeu" por un tempo determinado, normalmente 3 anos a un dos bucaneiros. O normal era ter un comprometido que axudase ao bucaneiro a traballar. O comprometido vivía nun réxime de semiescravitude, parecido ao dos indios nas encoméndas. Vivían sen leis nin autoridade.

A praza de comercio dos bucaneiros era a illa da Tartaruga, situada a 2 leguas da costa da Española cun porto natural moi fácil de defender e unha costa difícil de conquistar. A Tartaruga tamén foi a praza forte daqueles que se dedicaron á piratería, é dicir dos filibusteiros. Nela coincidían as dúas sociedades, e cando a dos bucaneiros desapareceu estableceuse, con máis forza, a dos piratas.

A Tartaruga sufriu varios ataques e conquistas por parte de trópas españolas situadas na parte oriental da Española, pero os seus habitantes, na súa maioría franceses seguiron residindo nela e no que eles chamaban «Terra Grande», os terreos da illa A Española.

Francia designou ao capitán Le Vasseur como gobernador da Tartaruga. Este fomentou o filibusterísmo que lle permitía vivir nun luxo cegador, non en balde recibía unha parte do que entraba na illa. En 1653 o gobernador Le Vasseur foi asasinado por un dos seus fillos adoptivos e nomeouse gobernado a De Fontenay. Pouco despois, en xaneiro de 1654, a illa foi recuperada polos españois que logo de deixar unha guarnición na mesma retirárona deixándoa libre de novo. Enseguida foi conquistada polos franceses que, logo de varios episodios de ataques e permisos con Inglaterra, conseguiron pór a Du Rausset como gobernador da illa.

Du Rausset coqueteóu cos ingleses para gañarse a súa confianza e ese coqueteo levou ao goberno de Francia a detelo e encarcelalo. Du Rausset vendeu os dereitos sobre a Tartaruga á compañía estatal francesa «Compañía Francesa das Indias Occidentais», isto foi o 15 de novembro de 1665. O goberno da illa foi encargado a Bertrand de Ogerón que marcaría o fin da sociedade dos bucaneiros.

Declive e final dos bucaneiros

Bertrand de Ogerón marcouse como obxectivo ampliar o control francés ao territorio da illa da Española, a Terra Grande. A sociedade dos bucaneiros non recoñecía autoridade algunha polo cal era un obstáculo para os plans do gobernador de Tartaruga. A toma de poder de Ogerón foi o 6 de xuño de 1665 o día 20 do mesmo mes comunicaba a Francia que;

(os bucaneiros) viven como salvaxes, sen recoñecer a ninguén e sen aceptar xefes entre si, facendo mil fechorías

Esta información que achacaba aos buacaneiros mil fechorías estaba destinada ao desprestixio dos mesmos. Na mesma comunicación pedíalle ao rei francés, Lois XIV que expulsase da illa da Española a todos o bucaneiros e que prohibise calquera comercio con eles. No escrito deixaba clara a intención que eses habitantes pasasen a integrar a poboación da Tartaruga e polo tanto, o número e filibusteiros.

As ordés de evacuación dos bucaneiros caeron en saco roto. En 1670 hai noticias de que se mantiña o comercio cos bucaneiros e os "habitantes" (campesiños) con barcos holandeses e que houbo rebelións dos bucaneiros contra a autoridade da Tartaruga.

Os impedimentos postos desde a Tartaruga xunto ao esgotamento dos animais que cazaban, debido a dúas causas principais, unha a propia sobre caza dos bucaneiros e a outra a organización por parte dos españois das chamadas cincuentenas, grupos de cincuenta homes dacabalo armados de lanzas dedicado a matar o gando errante da illa coa finalidade da expulsión dos franceses, que á parte dos bucaneiros ían, aos poucos, colonizando a parte abandonada polos españois da illa. Esta parte sería máis tarde Haití.