Nos artrópodos, denomínanse pezas bucais ao conxunto de escleritos e apéndices que rodean a boca e contribúen á captura e inxestión do alimento. Trátase de estruturas evolutivamente moi plásticas, que radiaron a partir dunha morfología primitiva orixinando unha gran variedade de aparatos bucais.
No céfalon, móstranse (en cor rosada) as mandíbulas, as maxílulas e as maxilas.
Mandibulados
Os mandibulados (crustáceos, miriápodos e insectos) teñen un modelo básico común de cabeza formado por cinco segmentos ou metámeros (máis o acron preoral, aínda que este está en discusión).[1] O primeiro e o segundo segmentos non posúen apéndices bucais; o terceiro segmento leva as mandíbulas, o cuarto o primeiro par de maxilas (maxílulas) e o quinto o segundo par de maxilas. En cada grupo, dita estrutura básica sofre máis ou menos modificacións.
Crustáceos
1: proceso molar; 2: espiñas; 3: lacinia; 4: dentes apicais; 5: palpo mandibular.
Os apéndices dos crustáceos son birrámeos, e as pezas bucais non son unha excepción. Porén, os enditos adoitan estaren moi desenvolvidos formando grandes gnatobases (de gnatos 'mandíbula') que realizan as funcións principais; pola contra, as dúas ramas dos apéndices desempeñan un papel secundario e con frecuencia están reducidas ou faltan por completo.[2]
Os apéndices que forman as pezas bucais dos crustáceos son:
- Apéndices cefálicos: trátase de tres pares de apéndices situados na cabeza que están directamente relacionados coa alimentación.
- Mandíbulas.
- Maxílulas. Primeiro par de maxilas.
- Maxilas. Segundo par de maxilas.
- Apéndices nom cefálicos: con frecuencia, os primeiros apéndices torácicos (toracópodos) transfórmanse en apéndice bucais auxiliares.
- Maxilípedos. Primeiro par de toracópodos.
- Gnatópodos. O resto de toracópodos con función trófica.
Insectos
lr (vermello): labro, md (verde): mandíbulas, mx (amarelo): maxilas, lb (azul): labio.
A estrutura primitiva das pezas bucais dos insectos consta dos seguintes elementos:
- Labro (labrum ou labio superior). Esclerito dorsal impar que recobre as demais pezas da boca.
- Mandíbulas. Pezas pares coa marxe interna cortante e ás veces dentado que serven para soster e desmiuzar o alimento.
- Maxilas. Primeiro par de maxilas (= maxílulas dos crustáceos). Pezas pares provistas dun pequeno apéndice formado por varios artellos, chamados palpos maxilares.
- Labio (labium). Peza impar resultado da fusión do segundo par de maxilas, dúas pezas pares similares ás maxílulas; tamén existen palpos articulados, chamados palpos labiales.
Miriápodos
A estrutura básica das pezas bucais dos miriápodos é similar á dos insectos. As mandíbulas están presentes en todos os grupos de miriápodos. O primeiro e o segundo par de maxilas sofren diversas modificacións.
- Diplópodos e paurópodos. Con mandíbulas; primeiro par de maxilas (=maxílulas) fusionadas orixinando un gantoquilario; segundo par de maxilas ausente.
- Quilópodos. Con mandíbulas, primeiro e segundo par de maxilas fusionados. Primeiro par de patas modificado en grandes uñas (forcípulas) asociadas a unha glándula velenosa, que usan para capturar as presas e, por tanto, actúan como pezas bucais adicionais.
- Sínfilos. Con mandíbulas, primeiro par de maxilas separado e segundo par de maxilas fusionado para formar un labio.
Quelicerados
- Artigo principal: Quelícero.
Os quelicerados carecen de mandíbulas. Os apéndices bucais característicos son os quelíceros, que ocupan unha posición preoral e non son homólogos das mandíbulas.
A súa morfoloxía é variada; poden acabar en pinza, como nos escorpións e opilións, ou en uña, como nos amblipixios e araneidos; estes últimos posúen unha glándula velenosa asociada ao quelícero.
Con frecuencia, o primeiro par de apéndice postorais, os pedipalpos, adquire función trófica, colaborando cos quelíceros na captura do alimento, como nos escorpións que posúen grandes pedipalpos acabados en pinza.
Notas
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
