Azaila

Azaila (Zaila en aragonés) é un concello da provincia de Teruel, situado na comarca de Martín Bajo. A súa poboación era de 192 habitantes (1996). Dista 170 km da capital provincial.

Azaila

Localización
41°17′28″N 0°29′39″O
Estado	España
Comunidade autónoma	Aragón
Provincia	Provincia de Teruel
Capital	Azaila (en)
Poboación
Poboación	98 (2023) (1,2 hab./km²)
Lingua oficial	lingua castelá (lingua predominante)
Xeografía
Parte de	Mancomunidade Industrial «Zona Bajo Martín»
Superficie	81,43604 km²
Altitude	276 m
Comparte fronteira con	Quinto La Puebla de Híjar La Zaida Belchite Almochuel
Organización política
• Mayor of Azaila (en)	Adolfo Tesan Bielsa (en)
Identificador descritivo
Código postal	44590
Fuso horario	UTC+01:00
Código INE	44031
Páxina web	azaila.es

Xeografía

A localidade está nun cantil que se ergue sobre o río Aguas. O concello esténdese por unha superficie de 81,4 km².

Monumentos

Moi preto do lugar atópase a cidadela Cabezo de Alcalá, cuxo asentamento é fundamental para o coñecemento da cultura ibérica e a romanización do Val do Ebro.

Cómpre tamén destacar a igrexa do século XVII.

Historia

No Cabezo de Alcalá hai un importante sitio arqueolóxico con tres niveis: Campos de urnas tardíos (Iª Idade de Ferro); asentamento urbano da cultura ibérica (IIª Idade de Ferro); e mais a cidade ibero-romana. Cóidase que o nivel ibero corresponde co topónimo, coñecido por outras fontes (moedas por exemplo), Sedeis, Sedeiskem, capital dos iberos sedetanos. Miguel Beltrán Lloris cre, no entanto, que corresponde con Belgion. Destruída nunha guerra civil romana, a cidade non foi reconstruída, porque non facía falla un lugar fortificado para articular o territorio (na zona creceu a cidade romana de Lepida Celsa, localizada nun posto mellor comunicado e máis chairo, onde hoxe se levantan Exelsa e Viliella de Ebro).

Aínda que o nome se cre de orixe árabe, non queda nin se sabe nada da época árabe e si da época cristiá. Ben puido suceder que o topónimo Sedeis, pasando polo latín vulgar, evolucionara para Zaylla, e no período árabe, por analoxía coa palabra árabe Zaylla ("a plana" ou "a chaira"), igual que Zella, que se interpreta a partir da variante Sahla da mesma palabra. En textos medievais cristiáns coñécese como Zaylla. En 1196 Pedro II de Aragón, cedeu Zaila a Gastón de Castellot. Zaylla foi propiedade da súa familia até 1283. Coñécense restos dunha fortaleza cristiá cunha necrópole datada entre os séculos XIII e XVI.

A comezos do século XVII Zaylla estaba case deshabitada por mor da expulsión dos mouriscos. No censo de Campoflorido, en 1713 o lugar aínda se citaba como Zaylla ou Zayllas, case como o nome que emprega ben de xente vella da comarca e que fica tamén na toponimia do veciño lugar de Xatiel, onde hai un Val de Zaila.

Véxase tamén

Outros artigos

• Comarca de Martín Bajo