From Wikipedia, the free encyclopedia
Sa Rúraíocht, is réamhscéal don Táin Bó Cuailnge é Ceas[1] Naoi-lá na nUladh (Sean-Ghaeilge Noínden[2] Ulad nó Ces[3] Ulad). Caomhnaítear é i dtrí foinsí ar feadh an eolais: sa Leabhar Buí Leacáin, sa Leabhar Laighneach agus i lámhscríbhinn amháin eile.
Sa scéal den táin bó Cuailgne, glactar leis go bhfuil eolas air cúis noínden, ceas nó lagar na nUladh bekannt.
Ba bhaintreach fir é an brughaidh (briugu; feirmeoir, spidéiléir, úinéir talún) ab ea Crunnchú. Lá amháin, tháinig bean álainn chuige, agus d'iarr sí orthu fanacht leis. Cé nach dúirt sí a hainm leis, an sidhe Macha ingen Sainrith meic Imbaith a bhí ann i ndáiríre. Thug sí aire dá theaghlach, luigh sí leis agus d'éirigh sí torrach. Chuir sí cosc air ámh gan a hainm a iarraidh nó insint fúithi.
Nuair a tugadh cuireadh do Chrunnchú chun an aonaigh bhliantúil ag príomhchathair na nUladh, thug Macha rabhadh arís dó gan aon rud a insint fúithi, nó bheadh sin deireadh dá saol le chéile. Ach mhaíomh Crunnchú ag rása capall gurbh fhéidir lena chéile rith níos tapúla ná capall ar bith an rí. Cuireadh i ngéibheann é faoi bhagairt go marófaí é, muna raibh a chéile in ann an maíomh béadchainteach seo a chruthú.
Chuir an rí amach faoi dhéin Mhacha, agus chuir sé iachall uirthi a hainm a rá. Cé go raibh sí trom ar pháiste, bhí uirthi an rith, ach bhuaigh sí è in éadan na gcapall. Díreach ansin, thug sí go pianmhar cúpla ar an saol, bhuachaill agus cailín. I leagan amháin den scéal, searrach ab ea leanbh amháin, in am trátha capall dílis Chú Chulainn, Liath Macha.
Chuir Macha mallacht ar na hUlaidh as ucht an fheillbhirt seo, agus thuar sí go bhfulaingeodh glúnta le teacht na nUladh noínden (ceas, lagar) le cúig lá agus ceithre oíche i gcás éigeandála nó práinne géire, agus dá bharr bheidís chomh lag le bean tríom le páiste. Ansin fuair Macha traochta bás.
Ainmníodh príomhchathair rí na nUladh Eamhain Mhacha as Macha agus a cúpla.[4][5]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
