Haifniam

Is é an haifniam dúil cheimiceach uimhir a 72 sa tábla peiriadach, agus is í an tsiombail cheimiceach ná Hf. Ba iad Dirk Coster agus Georg von Hevesy a rinne fionnachtain an haifniam i gCóbanhávan sa bhliain 1923, ach ó bhí folúntas i dtábla peiriadach na ndúl san áit seo, bhí a fhios ag na ceimiceoirí ó laethanta Mheindeiléiv anuas go dtiocfaí ar a leithéid de dhúil sa deireadh. Fuair an haifniam a ainm ó Chóbanhávan - Hafnia as Laidin.

Haifniam

Substaint cheimiceach	dúil cheimiceach, púdar inlasta agus dúil litifileach
Haifniam sa tábla peiriadach
Siombail cheimiceach	Hf
Uimhir adamhach	72
Mais adamhach	178.486
Cumraíocht leictreon	[Xe] 4f¹⁴ 5d² 6s²
Peiriad, Grúpa	peiread 6 grúpa 4
Airíonna fisiceacha
Dlús	13 kg/m⁻³
Leáphointe	4,041
Fiuchphointe	8,316
Leictridhiúltacht	1
Ga ianach	0.58, 0.71 agus 0.83
Stair
Aimsitheoir	George de Hevesy agus Dirk Coster
Fionnachtain	1922
Eapainm	Cóbanhávan

Miotal trasdultach é an haifniam, agus é cosúil leis an siorcóiniam ó thaobh na ceimice de. Mar sin tá haifniam ar fáil mar thruailleán sna mianta siorcóiniam. Mar shampla, bíonn beagáinín haifniam sa tsiorcóinia, an mianra siorcóiniam is tábhachtaí. Bíonn haifniam sna mianraí tíotáiniam freisin, cosúil leis an ilminít agus an rúitíl. Bíonn sé deacair an haifniam agus an siorcóiniam a dhealú ó chéile, mar sin - cuid mhór den haifniam atá ar fáil, bíonn sé truaillithe le siorcóiniam. Is í an difríocht is mó eatarthu ná an dlús, nó níl an siorcóiniam ach leath chomh trom leis an haifniam.

Tá cúig iseatóp cobhsaí ag an haifniam: ¹⁷⁶Hf (5.2 % den haifniam nádúrtha), ¹⁷⁷Hf (18.6 %), ¹⁷⁸Hf (27.3 %), ¹⁷⁹Hf (13.6 %) agus ¹⁸⁰Hf (35.1 %). Thairis sin, tá iarsmaí beaga den raidiseatóp fadsaolach úd ¹⁷⁴Hf ar fáil sa dúlra.

Is é +4 an uimhir ocsaídiúcháin is tábhachtaí atá ag an haifniam. Úsáidtear an chlóiríd haifniam (an teitreaclóiríd haifniam, HaCl₄) mar amhábhar sna próisis cheimiceacha le hadaimh haifniam a cheangal de mhóilíní móra orgánacha. Na comhdhúile a chruthaítear ar an nós seo, is mar chatalaígh sa pholaiméiriú a úsáidtear iad, is é sin le luas a chur faoin gcineál imoibriúcháin a cheanglaíonn móilín beaga go slabhraí fada. Maidir leis an ocsaíd (an haifnia, nó an dé-ocsaíd haifniam HfO₂, is substaint í a bhfuil leáphointe an-ard aici agus í an-támh ó thaobh na n-imoibrithe ceimiceacha de. Úsáidtear san optaic agus sa leictreonaic í.

Tagairtí